Πλεονάσματα: Το ένοχο μυστικό πίσω από την αύξησή τους –

Την ώρα που ο κρατικός προϋπολογισμός καταγράφει πλεονάσματα που ενισχύουν την αξιοπιστία της χώρας, στην πραγματική οικονομία επιχειρήσεις και φορολογούμενοι έχουν ξεκινήσει και πάλι να μην πληρώνουν εγκαίρως τους φόρους τους, ενώ το δημόσιο καθυστερεί την επιστροφή των δικών του οφειλών. Είναι βέβαιο οτι η συγκεκριμένη κατάσταση δεν αποτελεί δημοσιονομική οπισθοδρόμηση. Πρόκειται ωστόσο για μια σιωπηρή παραδοχή οικονομικής πίεσης, που αν και δεν φαίνεται στους πίνακες του προϋπολογισμού αλλά καθορίζει τη ρευστότητα και την αντοχή της ανάπτυξης.

Τα στοιχεία της ΑΑΔΕ για το δεκάμηνο Ιανουαρίου–Οκτωβρίου 2025 δείχνουν ότι η παραγωγή νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών συνεχίζεται με σταθερό ρυθμό. Στο διάστημα αυτό δημιουργήθηκαν περίπου 7,8 δισ. ευρώ νέου χρέους προς το Δημόσιο, εκ των οποίων τα 7,26 δισ. αφορούν φορολογικές υποχρεώσεις. Μόνο τον Οκτώβριο, το νέο ληξιπρόθεσμο άγγιξε τα 829 εκατ. ευρώ.

Η σύνθεση αυτών των οφειλών είναι το κρίσιμο στοιχείο. Φόρος εισοδήματος και ΦΠΑ, δηλαδή οι φόροι που συνδέονται άμεσα με την καθημερινή ρευστότητα, αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι ένα τμήμα της οικονομίας χρησιμοποιεί την εφορία ως άτυπη πηγή χρηματοδότησης, μεταθέτοντας την πληρωμή φόρων για να καλύψει τρέχουσες ανάγκες.

Σε μακροοικονομικούς όρους, αυτό είναι κακό σήμα. Υποδηλώνει ότι παρά την ανάπτυξη, το διαθέσιμο εισόδημα και η ρευστότητα των μικρομεσαίων παραμένουν υπό πίεση. Η οικονομία δεν βρίσκεται σε κίνδυνο, αλλά λειτουργεί με τρόπο που προκαλεί ρίσκο.

Η εικόνα γίνεται πιο ανησυχητική αν δει κανείς τη βάση των οφειλετών. Οι φορολογούμενοι με ληξιπρόθεσμες οφειλές παραμένουν κάτω από τα 3,9 εκατ., όμως μέσα στο 2025 προστίθενται δεκάδες χιλιάδες νέοι οφειλέτες. Δεν πρόκειται μόνο για παγιωμένες περιπτώσεις αδυναμίας πληρωμής, αλλά για φορολογούμενους που μέχρι πρόσφατα εξυπηρετούσαν κανονικά τις υποχρεώσεις τους.

Το ζήτημα δεν είναι πια μόνο το μεγάλο απόθεμα παλαιών χρεών, αλλά η διεύρυνση του φαινομένου σε τμήματα της οικονομίας που θεωρούνταν «ανθεκτικά» στην οικονομική πίεση. Η κατάσταση αυτή συμπίπτει με μια περίοδο υψηλών φορολογικών εσόδων και θετικών ρυθμών ανάπτυξης, αντίφαση που δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Όταν το κράτος χρωστάει

Την ίδια στιγμή, το Δημόσιο παραμένει μεγάλος οφειλέτης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Κυβέρνησης για τον Οκτώβριο του 2025, οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του κράτους προς ιδιώτες κινούνται σταθερά πάνω από τα 3 δισ. ευρώ. Το μεγαλύτερο βάρος εντοπίζεται σε νοσοκομεία, ΟΤΑ, ασφαλιστικά ταμεία και λοιπούς φορείς.

Εδώ η πίεση αλλάζει κατεύθυνση. Προμηθευτές, εργολάβοι, επιχειρήσεις υγείας και υπηρεσιών περιμένουν πληρωμές που καθυστερούν, περιορίζοντας το κεφάλαιο κίνησης και αυξάνοντας την ανάγκη για τραπεζικό δανεισμό ή αναβολή επενδύσεων. Η αλυσίδα είναι γνωστή με καθυστερήσεις πληρωμών, στενότερη ρευστότητα, λιγότερες επενδύσεις.

Οι επενδύσεις που δεν «τρέχουν»

Το αποτύπωμα αυτής της ισορροπίας φαίνεται καθαρά στο σκέλος των επενδυτικών δαπανών. Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου–Νοεμβρίου 2025 δείχνουν υστέρηση άνω του 1 δισ. ευρώ στις δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων σε σχέση με τον στόχο..

Το κράτος εμφανίζει πλεόνασμα χάρη στην υπεραπόδοση των εσόδων, αλλά δεν καταφέρνει να μετατρέψει αυτή την εικόνα σε επιτάχυνση επενδύσεων και αυτό είναι παράδοξο. Με αυτή την πρακτική το πλεόνασμα λειτουργεί ως ένδειξη δημοσιονομικής σταθερότητας και όχι ως μοχλός παραγωγικής επέκτασης.

Το μακροοικονομικό κόστος

Είναι δεδομένο ότι η Ελληνική Οικονομία είναι πολύ μακριά πλέον από μια δημοσιονομική εκτροπή. Παρόλα αυτά η ισορροπία είναι κρίσιμη καθώς ο προϋπολογισμός επιτυγχάνει πλεονάσματα, αλλά ένα μέρος αυτής της επιτυχίας στηρίζεται στη μεταφορά πίεσης στην πραγματική οικονομία με φόρους που καθυστερούν, πληρωμές που μετατίθενται και επενδύσεις που δεν γίνονται στον χρόνο τους.

Το διπλό χρέος, ιδιωτών προς το Δημόσιο και Δημοσίου προς ιδιώτες, δεν αποτυπώνεται στα πλεονάσματα. Αποτυπώνεται όμως στη ρευστότητα, στη συμπεριφορά των μικρομεσαίων και στη δυσκολία της οικονομίας να μετατρέψει τη σταθερότητα σε διατηρήσιμη ανάπτυξη. Εκεί ακριβώς βρίσκεται το ένοχο μυστικό των πλεονασμάτων.