Στις 10 Δεκεμβρίου, το έτος 2025 έφτασε σε ένα φονικό ορόσημο για την δημοσιογραφία.
Το 2024, η Επιτροπή Προστασίας Δημοσιογράφων (CPJ) είχε καταγράψει 126 θανάτους δημοσιογράφων και εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης , τον υψηλότερο αριθμό από τότε που η CPJ άρχισε να τηρεί αρχεία το 1992.
Το 2025, ο αριθμός αυτός ισοφάρισε με τρεις εβδομάδες του έτους να απομένουν.
Μια εθνικότητα, η παλαιστινιακή, έχει πληρώσει μακράν το υψηλότερο τίμημα.
«Το Ισραήλ έχει σκοτώσει σχεδόν 250 δημοσιογράφους από την έναρξη του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Γάζας το 2023», ανέφερε η CPJ.
Τι σημαίνει αυτό για το πώς κατανοεί το κοινό έναν κόσμο όπου οι διεθνείς υποθέσεις κυριαρχούνται από τον πόλεμο, την κλιματική κρίση και την απρόβλεπτη πολιτική;
Από την ελευθερία στον αποκλεισμό
Από τα πρώτα χρόνια των Ηνωμένων Πολιτειών και κατά τη διάρκεια των ευρωπαϊκών επαναστάσεων του 19ου αιώνα, η πληροφορία και η ελευθερία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες.
Το 1787, ο Τόμας Τζέφερσον έγραψε: «Αν έπρεπε να αποφασίσω αν θα προτιμούσα μια κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση, δεν θα δίσταζα ούτε στιγμή να προτιμήσω το δεύτερο».
Σήμερα, έχουμε πρόσβαση σε περισσότερα μέσα ενημέρωσης από οποιαδήποτε άλλη εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Ωστόσο, αυτή η τεράστια ποσότητα πληροφοριών δεν σημαίνει απαραίτητα και πιο αξιόπιστες πληροφορίες.
Οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες τεχνολογίας που προσπαθούν να ελέγχουν το μήνυμα συχνά πετυχαίνουν, γράφει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας James Rodgers σε άρθρο του στο The Conversation.
Το Ισραήλ έχει απαγορεύσει την είσοδο διεθνών δημοσιογράφων στη Γάζα. Οι Παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι συνεχίζουν, με μεγάλο κίνδυνο, να μεταδίδουν ειδήσεις από την περιοχή.
Η Ρωσία, εν τω μεταξύ, έχει επιβάλει περιορισμούς στην κάλυψη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» – με άλλα λόγια, του πολέμου – στην Ουκρανία.
As our team reflects on what we are grateful for in 2025, we want to thank our press freedom advocates. If you haven’t yet had a chance to support our mission, we hope you’ll lend us a hand to defend press freedom: https://t.co/W5KlKOmkgP pic.twitter.com/KW42dRpKs8
— Committee to Protect Journalists (@pressfreedom) December 29, 2025
Μία σταδιακή φθορά στη δημοσιογραφία
Μια γενιά πριν, όταν το CPJ άρχισε να καταγράφει τα στοιχεία για τους θανάτους δημοσιογράφων, η κατάσταση ήταν διαφορετική.
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και το τέλος του ψυχρού πολέμου έδωσαν στα διεθνή μέσα ενημέρωσης την ελευθερία να λειτουργούν όπως ποτέ άλλοτε στο πρώην σοβιετικό μπλοκ, σύμφωνα με τον Rodgers.
Καθώς αυτές οι χώρες υιοθέτησαν την πολιτική αλλαγή, ενθάρρυναν την άνθηση πιο ελεύθερων μέσων ενημέρωσης στις νέες κοινωνίες τους.
Είναι αλήθεια ότι αυτά τα μέσα ενημέρωσης επηρεάζονταν συχνά από πολιτικά συμφέροντα – όπως συμβαίνει συχνά με τα μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, υπήρχε πολυφωνία εκεί όπου προηγουμένως υπήρχε μόνο η γραμμή του κόμματος.
Η δεκαετία του 1990, αν και ατελής ως περίοδος ελευθερίας του Τύπου, ήταν καλύτερη από ό,τι ακολούθησε.
Όπως έχει υποστηρίξει ο ακαδημαϊκός των μέσων ενημέρωσης και πρώην ανταποκριτής στο εξωτερικό Peter Greste, οι συνέπειες της 11ης Σεπτεμβρίου οδήγησαν στην επέκταση της κρατικής εξουσίας «στον έλεγχο των πληροφοριών και των ιδεών.
Αυτό το πέτυχαν χαλαρώνοντας τους ορισμούς του τι συνιστά «τρομοκρατία» και «εθνική ασφάλεια».
Freedom of the Press Worldwide 2025
1. Norway🇳🇴
2. Estonia🇪🇪
3. Netherlands🇳🇱
4. Sweden🇸🇪
5. Finland🇫🇮
6. Denmark🇩🇰
7. Ireland🇮🇪
8. Portugal🇵🇹
9. Switzerland🇨🇭
10. Czechia🇨🇿
11. Germany🇩🇪
12. Liechtenstein🇱🇮
13. Luxembourg🇱🇺
14. Lithuania🇱🇹
15. Latvia🇱🇻
16. New Zealand🇳🇿
17.… pic.twitter.com/GtaTTK9aBI— Informal Economy (@EconomyInformal) December 25, 2025
Το βαρύ τίμημα για τους δημοσιογράφους
Τα λόγια του Greste βασίζονταν στο τίμημα που είχε πληρώσει για τη δημοσιογραφική του δραστηριότητα.
Στα τέλη του 2013, μαζί με δύο συναδέλφους του, τον Mohamed Fadel Fahmy και τον Baher Mohammad, συνελήφθη στην Αίγυπτο με την κατηγορία της τρομοκρατίας. Πέρασε 400 ημέρες στη φυλακή.
Οι κατηγορίες προέκυψαν από το γεγονός ότι είχε μιλήσει με την Μουσουλμανική Αδελφότητα στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής του έρευνας.
«Πώς μπορείς να καλύψεις με ακρίβεια και αντικειμενικότητα την πολιτική διαμάχη που μαίνεται στην Αίγυπτο χωρίς να μιλήσεις με όλους τους εμπλεκόμενους;» έγραψε τότε.
Πρόσβαση στην πληροφορία
Δεν είναι καινούργιο το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης.
Το καινούργιο είναι ότι οι ΗΠΑ είναι τόσο περήφανες που βρίσκονται μεταξύ αυτών.
Στον Τζέφερσον πιθανότατα δεν θα άρεσε αυτό που κάνει η σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ, ειδικά η πρόσφατη πολιτική της περιορισμού της πρόσβασης στο Πεντάγωνο για δημοσιογράφους που αρνούνται οι ίδιοι να δεχτούν περιορισμούς στην δημοσιογραφική τους εργασία.
Τα λόγια που ακολουθούν τη συζήτηση του Τζέφερσον σχετικά με τα πλεονεκτήματα των κυβερνήσεων και των εφημερίδων δεν είναι τόσο γνωστά:
«Αλλά εννοώ ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να λαμβάνει αυτές τις εφημερίδες και να είναι σε θέση να τις διαβάζει».
Πέρα από την ξεπερασμένη γλώσσα που διακρίνεται από το φύλο, αυτό είναι το πρόβλημα σήμερα.
Γιατί ενώ έχουμε όλο και περισσότερα μέσα ενημέρωσης, έχουμε πολύ λιγότερη ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
My favourite Palestinian mural so far in Santiago, Chile is this one.
It depicts slain Palestinian-American journalist Shireen Abu Akleh—a member of the press who, like so many journalists in Gaza since—has been gunned down by Israeli forces.
May she RIP & may 🕊 prevail. pic.twitter.com/TJ7t1ffkCR
— Monica Marks (@MonicaLMarks) December 22, 2025
Όταν η τεχνολογία μπαίνει στο παιχνίδι και η δημοσιογραφία υποχωρεί
Στην εποχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, οι ειδησεογραφικές οργανώσεις ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τα μέσα διανομής. Σήμερα, οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν το προβάδισμα. Δεν λαμβάνουν όλοι τις «εφημερίδες». Όπου δεν υπόκεινται σε επίσημη λογοκρισία, είναι πιο δύσκολο να τις βρεις – και κοστίζουν χρήματα, σε αντίθεση με το περιεχόμενο των κοινωνικών μέσων.
Οι αλγόριθμοι μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να μας δίνουν περισσότερα βίντεο με γάτες και λιγότερες ερωτήσεις.
Οι κυβερνήσεις και οι εγκληματίες επιβάλλουν φυσικούς περιορισμούς, που φτάνουν μέχρι και τον θάνατο, στο έργο των δημοσιογράφων.
Οι ισχυροί πολιτικοί χρησιμοποιούν νομικές ενέργειες – ή την απειλή τους – για να σιωπήσουν αξιόπιστους ειδησεογραφικούς οργανισμούς.
Στην προηγούμενη καριέρα μου ως διεθνής ανταποκριτής, ο Rodgers αναφέρει ότι έκανε ρεπορτάζ για τους πολέμους στην πρώην Σοβιετική Ένωση και τη Μέση Ανατολή.
Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, οι δημοσιογράφοι συχνά περιορίζονταν από κυβερνήσεις που δεν ήθελαν να αναφέρονται κακές ειδήσεις – αλλά σπάνια απαγορεύονταν πλήρως, όπως φαίνεται να συμβαίνει όλο και περισσότερο σήμερα.
Στη Γάζα και στη Ρωσία, οι διεθνείς δημοσιογράφοι δεν έχουν πρόσβαση σε μέρη που χρειάζονται για να καλύψουν τα γεγονότα.
Και στις δύο περιπτώσεις, θαρραλέοι δημοσιογράφοι από αυτές τις χώρες διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να προσπαθήσουν να ενημερώσουν τον κόσμο για το τι συμβαίνει.
Οι περιορισμοί που επιβάλλονται σήμερα στους δημοσιογράφους μπορεί να σημαίνουν ότι οι κυβερνήσεις φαίνεται να κερδίζουν προς το παρόν.
Όμως η επιθυμία τους να ελέγχουν επιβεβαιώνει τη δύναμη που εξακολουθεί να έχει ο δημοσιογραφικός κλάδος.
Πηγή: in.gr
