«Θέλετε να ρίξετε μια ματιά στο παρελθόν; Προτιμάτε τη μεγαλομανία ή τις εγχώριες ίντριγκες; Θέλετε να ζήσετε την καθημερινότητα μιας άλλης εποχής… μερικά σκοτεινά επεισόδια, ίσως;» γράφει ο Alberto G. Palomo στην El Pais και συνεχίζει: «Στη Ρουμανία, οι επιλογές είναι πολλές. Μπορείτε να επισκεφθείτε την έπαυλη του Νικολάε Τσαουσέσκου, το Παλάτι του Κοινοβουλίου ή ακόμα και τις φυλακές που χρησιμοποιούνταν για την καταστολή των διαφωνούντων.
»Ωστόσο, αν ταξιδέψετε στη Σερβία, την Κροατία ή τη Βοσνία, η εμπειρία θα είναι παράδοξη: σε αντίθεση με τα μέρη όπου ο Ψυχρός Πόλεμος άφησε πίσω του μερικές από τις χειρότερες εικόνες του τέλους του 20ού αιώνα, η εποχή του Γιουγκοσλάβου ηγέτη Γιόσιπ Μπροζ Τίτο αντιμετωπίζεται με μια ορισμένη καλοσύνη».
Η έπαυλη του Νικολάε Τσαουσέσκου
Μετασοσιαλιστική μνήμη
«Πρόκειται για διαφορετικές περιπτώσεις, αλλά η σκιά του ολοκληρωτισμού εξακολουθεί να πλανάται πάνω από αυτές τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Και ο κομμουνισμός συνεχίζει να αποφέρει έσοδα μέσω του τουρισμού, σε μια ακόμη ανατροπή του καπιταλισμού» συνεχίζει ο ο Alberto G. Palomo στην El Pais.
Σύμφωνα με την Katherine Verdery, μια Aμερικανίδα ανθρωπολόγο που ειδικεύεται στη μετασοσιαλιστική μνήμη, έχει υπάρξει μόνο μια αλλαγή στον τόνο: «Ο σοσιαλισμός στην Ανατολική Ευρώπη μετατράπηκε από ιδεολογία σε συναισθηματικό ρεπερτόριο, που εκφράζει τόσο την απώλεια όσο και την έννοια της ανοίκειας».
«Για όσους έζησαν τη σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία, η πολιτική μνήμη — ο αντιφασισμός, η αυτοδιαχείριση ή το Κίνημα των Αδεσμεύτων — είναι συνυφασμένη με τη συναισθηματική μνήμη»
The Political Lives of Dead Bodies: Reburial and Postsocialist Change της Katherine Verdery,
Να βρούμε νόημα
«Η νοσταλγία δεν είναι τόσο η επιθυμία να επιστρέψουμε σε εκείνο το σύστημα, αλλά μάλλον μια προσπάθεια να βρούμε νόημα στην έλλειψη σταθερότητας, κοινότητας και σκοπού που ακολούθησε την κατάρρευσή του» σχολιάζει η Verdery.
Αναφέρεται στα θέματα που συζητά στο βιβλίο της, The Political Lives of Dead Bodies: Reburial and Postsocialist Change (Η πολιτική ζωή των νεκρών: Επαναταφή και μετασοσιαλιστική αλλαγή).
Το φαινόμενο αυτό περιλαμβάνει μια πραγματικότητα με πολλές αποχρώσεις. Το κομμουνιστικό καθεστώς της Ρουμανίας (1947-1989) — όπου χιλιάδες άνθρωποι φυλακίστηκαν ή σκοτώθηκαν, τα βασανιστήρια ήταν ευρέως διαδεδομένα στα κέντρα κράτησης και η Securitate (μυστική αστυνομία) ασκούσε μαζική επιτήρηση — δεν μπορεί να συγκριθεί με το καθεστώς του Τίτο (1943-1980) στην πρώην Γιουγκοσλαβία, το οποίο διαλύθηκε μεταξύ 1990 και 1992.
Διαφορετικοί τύποι νοσταλγίας
Σίγουρα, σε αυτό το σύμπλεγμα χωρών, έχουν καταγραφεί αγώνες και επεισόδια καταστολής. Ωστόσο, η ρήξη με τον Στάλιν και τη Σοβιετική Ένωση οδήγησε σε μια πιο αποκεντρωμένη δομή και μεγαλύτερο πολιτιστικό πλούτο.
«Πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ διαφορετικών τύπων νοσταλγίας, καθώς και μεταξύ διαφορετικών γενεών», προειδοποιεί ο Βρετανός κοινωνιολόγος Paul Stubbs, ειδικός στα Βαλκάνια.
«Για όσους έζησαν τη σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία, η πολιτική μνήμη — ο αντιφασισμός, η αυτοδιαχείριση ή το Κίνημα των Αδεσμεύτων — είναι συνυφασμένη με τη συναισθηματική μνήμη. Δεν πρόκειται μόνο για τον Τίτο, αλλά για τη μνήμη μιας εποχής που δεν θεωρείται καταστροφή».
Το Σπίτι των Λουλουδιών στο Βελιγράδι — το μαυσωλείο όπου αναπαύεται ο Τίτο — είναι η καρδιά του Μουσείου της Γιουγκοσλαβίας, του μουσείου με τις περισσότερες επισκέψεις στη χώρα.
«Σήμερα, μπορεί κανείς να βιώσει μια νεοφιλελεύθερη βύθιση σε μια εποχή απόλυτου ελέγχου. Οι άνθρωποι νοσταλγούν τον ρυθμό της συλλογικής ζωής, τις κοινές ρουτίνες, το πνεύμα της κοινότητας»
Το Σπίτι των Λουλουδιών στο Βελιγράδι / Wikimedia Commons
Να νιώσουν την ιστορία
«Σήμερα, μπορεί κανείς να βιώσει μια νεοφιλελεύθερη βύθιση σε μια εποχή απόλυτου ελέγχου. Οι άνθρωποι νοσταλγούν τον ρυθμό της συλλογικής ζωής, τις κοινές ρουτίνες, το πνεύμα της κοινότητας. Λαχταρούν την υφή του συνηθισμένου: τις ουρές, τις στολές, τις φιλίες της γειτονιάς» σημειώνει η Ana Maria Luca, Ιταλίδα ανθρωπολόγος που ειδικεύεται στη μετανάστευση.
Αυτή η λαχτάρα που περιγράφει είναι εμφανής ακόμη και στα μπαρ και τα καταστήματα που είναι διακοσμημένα με σοβιετική εικονογραφία: «Οι άνθρωποι δεν ταξιδεύουν μόνο για να δουν την ιστορία, αλλά για να την νιώσουν».
«Ωστόσο, η γραμμή μεταξύ μνήμης και εμπορευματοποίησης γίνεται όλο και πιο ασαφής» παρατηρεί ο Alberto G. Palomo στην El Pais. «Και η εποχή του Instagram έχει ενισχύσει αυτή την αισθητική: τα βάρβαρα κτίρια, οι στολές ή τα έμβλημα με το σφυρί και το δρεπάνι έχουν πάψει να είναι εικόνες που συνδέονται με την εξουσία και έχουν μετατραπεί σε αβλαβή σουβενίρ».
Η ουτοπία και τα κέρδη
«Η κληρονομιά είναι ένα είδος οπτικής μηχανής του χρόνου», καταλήγει η Ana Maria Luca, «και μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα vintage μόνο αν τα έχουμε ήδη αποδεχτεί. Ό,τι εξακολουθεί να πονάει δεν μπορεί να είναι αισθητικά ευχάριστο. Σε ορισμένες χώρες, ωστόσο, φαίνεται ότι τα δύο συναισθήματα μπορούν να συνυπάρξουν.
»Ο κομμουνισμός μπορεί να μην υπόσχεται πλέον ουτοπίες, αλλά είναι σαφές ότι συνεχίζει να αποφέρει κέρδη».
*Με στοιχεία από elpais.com | Αρχική Φωτό: Η πισίνα στο σπίτι του Νικολάε Τσαουσέσκου, στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας / Wikimedia Commons
Πηγή: in.gr
