Δημόσιο Χρέος: Γιατί «κατεβάζει» την παραγωγικότητα στην Ελλάδα [γραφήματα] –

Οφέλη σε όρους παραγωγικότητας έχει η μείωση του δημοσίου χρέους, όπως δείχνει και ειδική έρευνα του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, η οποία παρουσιάστηκε χθες.

Σε μια εμπειρική ανάλυση στη σχέση χρέους-παραγωγικότητας το Γραφείο υπολόγισε ότι κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης, που περιλαμβάνει τα έτη 2009 έως 2019, ο μέσος όρος αύξησης του λόγου χρέους-ΑΕΠ κατά 78 ποσοστιαίες μονάδες περίπου συνδέθηκε με απώλεια της συνολικής παραγωγικότητας κατά 13,1% και της παραγωγικότητας της εργασίας κατά 12,7% σε σχέση με τη μακροχρόνια τάση τους.

Όπως είπε ο επικεφαλής του Γραφείου Γιάννης Τσουκαλάς «Η περιοχή του 100% για τον λόγο δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ είναι το ασφαλές επίπεδο χρέους», το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητα, επισημαίνοντας ότι η μείωση του χρέους συνδέεται με «την ταχύτερη αύξηση των επενδύσεων», καθώς, όπως εξήγησε «το δημόσιο χρέος αποθαρρύνει τις επενδύσεις».

Το «χτύπημα» στις ιδιωτικές επενδύσεις

Οι ιδιωτικές επενδύσεις φαίνεται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιβράδυνση της παραγωγικότητας και της οικονομικής μεγέθυνσης όταν το χρέος αυξάνεται, καθώς η μετάβαση στο «καθεστώς υψηλού χρέους» συμπίπτει με σημαντική πτώση του μεριδίου των ιδιωτικών επενδύσεων στο ΑΕΠ (από 13,8% στο καθεστώς χαμηλού χρέους σε 8,9% στο καθεστώς υψηλού χρέους).

Η συσσώρευση δημοσίου χρέους πλήττει τις ιδιωτικές επενδύσεις με δύο βασικούς τρόπους.

Πρώτον, η διόγκωση του χρέους και η επιδείνωση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας αυξάνουν τα ασφάλιστρα κινδύνου και τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού, περιορίζοντας την πρόσβαση του ιδιωτικού τομέα σε χρηματοδότηση – εξέλιξη που στην ελληνική κρίση χρέους οδήγησε
σε εκτίναξη των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων και ουσιαστικό αποκλεισμό της χώρας
από τις αγορές.

Δεύτερον, η διατήρηση υψηλών επιπέδων χρέους οδηγεί σε στρεβλωτική χρηματοδότηση, μέσω αυξημένων φόρων στην εργασία και στο κεφάλαιο και περικοπών παραγωγικών δημοσίων δαπανών, μειώνοντας την καθαρή απόδοση του ιδιωτικού κεφαλαίου και αποθαρρύνοντας περαιτέρω τις ιδιωτικές επενδύσεις.

Οι ασθενέστερες ιδιωτικές επενδύσεις μειώνουν το ΑΕΠ τόσο άμεσα, καθώς αποτελούν βασική συνιστώσα της συνολικής ζήτησης, όσο και έμμεσα μέσω της παραγωγικότητας.

Χαμηλότερα ποσοστά επένδυσης συνεπάγονται βραδύτερη αύξηση του κεφαλαιακού αποθέματος και της κεφαλαιακής εμβάθυνσης, άρα χαμηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας, αλλά και καθυστέρηση στην ενσωμάτωση νέας τεχνολογίας και οργανωτικών καινοτομιών, γεγονός που περιορίζει τη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών.

Δεδομένου ότι η παραγωγικότητα έχει αποτελέσει τον βασικό μοχλό οικονομικής μεγέθυνσης στην Ελλάδα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η σχέση δημοσίου χρέους με την παραγωγικότητα (και κατ’ επέκταση με το ΑΕΠ) αλλάζει ουσιωδώς όταν ο λόγος χρέους-ΑΕΠ υπερβεί την περιοχή του 100%. Όπως, προκύπτει κάτω από αυτό το εύρος η σχέση είναι ουδέτερη, ενώ πάνω από αυτό η αύξηση του δημοσίου χρέους συνδέεται με χαμηλότερο επίπεδο συνολικής παραγωγικότητας και παραγωγικότητας της εργασίας.

Τι δείχνει η ειδική μελέτη για δημόσιο χρέος και παραγωγικότητα

Σύμφωνα με την ειδική ανάλυση, ξεκινώντας από τη συνολική παραγωγικότητα, η ανάλυση του Γραφείου Προϋπολογισμού διαπιστώνει ότι η σχέση μεταξύ συνολικής παραγωγικότητας και λόγου χρέους-ΑΕΠ είναι αρνητική σε όλο το εύρος των τιμών, αλλά γίνεται αισθητά εντονότερη όταν ο λόγος χρέους-ΑΕΠ της προηγούμενης περιόδου υπερβεί το κατώφλι του 105,33% (με το κατώφλι αυτό να κυμαίνεται μεταξύ 93,01% και 117,66%).

Για λόγο χρέους-ΑΕΠ χαμηλότερο από 105,33%, μια αύξηση του λόγου χρέους-ΑΕΠ κατά 1 ποσοστιαία μονάδα μειώνει τη συνολική παραγωγικότητα κατά περίπου 0,06 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τη μακροχρόνια τάση της.

Αντιθέτως, όταν ο λόγος χρέους-ΑΕΠ υπερβεί το 105,33%, η ίδια αύξηση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα μειώνει τη συνολική παραγωγικότητα κατά περίπου 0,24 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή η αρνητική επίδραση του χρέους στο ≪καθεστώς υψηλού χρέους≫ είναι σχεδόν τετραπλάσια από αυτήν στο «καθεστώς χαμηλότερου χρέους».

Η σχέση αυτή μεταξύ δημοσίου χρέους και συνολικής παραγωγικότητας απεικονίζεται και στο παρακάτω γράφημα (αριστερά). Ενδεικτικά, η συνολική απώλεια της παραγωγικότητας μπορεί να υπολογισθεί ως το γινόμενο του συντελεστή κλίσης στο καθεστώς με την συνολική αύξηση του χρέους προς ΑΕΠ.

Η τελευταία υπολογίζεται σε 55 ποσοστιαίες μονάδες: η διαφορά μεταξύ του μέσου όρου χρέους προς ΑΕΠ την περίοδο 2009-2019 (172,6%) με το ανώτερο όριο του κατωφλίου (117,66%). Η απώλεια της (συνολικής) παραγωγικότητας επομένως ανέρχεται σε 13,1%.

Οι μισθοί

Τα ευρήματα από την ανάλυση της σχέσης χρέους-παραγωγικότητας τεκμηριώνουν την άποψη του Γραφείου ότι μία από τις προτεραιότητες πολιτικής πρέπει να αποτελεί η ταχεία μείωση του χρέους με παράλληλη ενίσχυση της παραγωγικότητας, και τελικά
ενίσχυση των μισθών (σχέση παραγωγικότητας-μισθών,΄Εκθεση ΓΠΚΒ, Ιούνιος 2024).

Επίσης, τα συμπεράσματα για τις ιδιωτικές επενδύσεις στο πλαίσιο της σχέσης χρέους-παραγωγικότητας είναι χρήσιμα σχετικά με το μοχλό ανάπτυξης για τη μετά ΤΑΑ εποχή που θα αναφερθεί παρακάτω.

Σωστή η πρόωρη αποπληρωμή

Με βάση τα ευρήματα για τη σχέση χρέους-παραγωγικότητας, θετικό βήμα αποτελεί η πρόωρη αποπληρωμή χρέους ύψους 5,29 δισ. ευρώ από το Greek Loan Facility (GLF).

Η αποπληρωμή αφορά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου λήξης μεταξύ 2033 και 2041, και θα πραγματοποιηθεί ύστερα από την απόφαση του European Stability Mechanism (ESΜ) και European Financial Stability Facility (EFSF) να αρθεί η υποχρέωση της Ελλάδας για αναλογική πρόωρη αποπληρωμή προς τον ESM και το EFSF.

Η χρηματοδότησή της θα γίνει από τον ειδικό ταμειακό λογαριασμό διαθεσίμων που δημιουργήθηκε στο τέλος των μνημονίων.

Η αποπληρωμή αυτή επιταχύνει τη μείωση του χρέους, βάζει τις βάσεις για περαιτέρω αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας, περιορίζει την έκθεση σε μελλοντικές αυξήσεις επιτοκίων και απαλλάσσει τον Κρατικό Προϋπολογισμό από σημαντικούς μελλοντικούς τόκους.

Επίσης, με βάση και τα συμπεράσματα από την ανάλυση της σχέσης χρέους-παραγωγικότητας, η ανωτέρω αποπληρωμή έχει οφέλη και σε όρους παραγωγικότητας, καθώς οδηγεί ταχύτερα προς το κατώφλι κάτω από το οποίο η σχέση χρέους-παραγωγικότητας παύει να είναι
αρνητική, με θετικές επιπτώσεις τελικά και στους μισθούς.