Σε ένα υπερπροστατευμένο εργαστήριο στο Σενζέν, που προσομοιάζει το «Σχέδιο Μανχάταν», Κινέζοι επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν αυτό που οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να αποτρέψουν εδώ και χρόνια: ένα πρωτότυπο μηχάνημα ικανό να παράγει τα πιο προηγμένα μικροτσίπ παγκοσμίως — τα ίδια που τροφοδοτούν τεχνητή νοημοσύνη, smartphone και στρατιωτικά συστήματα αιχμής.
Η είδηση, που αποκαλύφθηκε από το Reuters, σηματοδοτεί ένα πιθανό τεχνολογικό σημείο καμπής. Αν επαληθευθεί ότι η Κίνα έχει κατασκευάσει λειτουργικό πρωτότυπο μηχανής λιθογραφίας ακραίας υπεριώδους ακτινοβολίας (EUV), τότε το Πεκίνο βρίσκεται πολλά χρόνια πιο κοντά στην «ημιαγωγική ανεξαρτησία» που θέτει ως στρατηγικό στόχο ο Σι Τζινπίνγκ.
Η τεχνολογική καρδιά του ψυχρού πολέμου των τσιπ
Η τεχνολογία EUV βρίσκεται στο επίκεντρο ενός σιωπηρού αλλά αδυσώπητου τεχνολογικού πολέμου μεταξύ Δύσης και Κίνας. Οι μηχανές αυτές χρησιμοποιούν δέσμες φωτός χιλιάδες φορές λεπτότερες από μια ανθρώπινη τρίχα για να χαράξουν κυκλώματα σε δίσκους πυριτίου, επιτρέποντας τη δημιουργία των πιο ισχυρών επεξεργαστών στον πλανήτη.
Μέχρι σήμερα, μόνο μία εταιρεία έχει καταφέρει να φτάσει σε επίπεδο εμπορικής παραγωγής: η ολλανδική ASML. Οι μηχανές της, μεγέθους σχολικού λεωφορείου και αξίας περίπου 250 εκατ. δολαρίων, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της παραγωγής τσιπ από εταιρείες όπως η TSMC, η Intel και η Samsung.
Το πρόγραμμα έχει χαρακτηριστεί ως «το κινεζικό Σχέδιο Μανχάταν», δανειζόμενο το όνομα από το αμερικανικό πρόγραμμα που ανέπτυξε την ατομική βόμβα
Η ASML χρειάστηκε σχεδόν δύο δεκαετίες έρευνας και δισεκατομμύρια ευρώ για να παρουσιάσει το πρώτο εμπορικό μοντέλο το 2019. Για αυτό, η είδηση ενός λειτουργικού κινεζικού πρωτοτύπου μέσα σε μόλις έξι χρόνια εγείρει ερωτήματα: πώς η Κίνα κατάφερε να συμπιέσει τόσο δραματικά το χρόνο ανάπτυξης μιας τεχνολογίας που η Δύση χρειάστηκε δεκαετίες για να τελειοποιήσει;
«Σχέδιο Μανχάταν»: Αντίστροφη μηχανική και κατασκοπεία
Η απάντηση, σύμφωνα με τις πηγές του Reuters, βρίσκεται σε μια ομάδα πρώην μηχανικών της ASML που εργάζονται πλέον σε ένα αυστηρά απόρρητο ερευνητικό συγκρότημα του Σενζέν. Οι επιστήμονες αυτοί φέρεται να χρησιμοποίησαν τεχνικές αντίστροφης μηχανικής (reverse engineering) για να ανασυνθέσουν κρίσιμα μέρη της ολλανδικής τεχνολογίας EUV, χρησιμοποιώντας ανταλλακτικά από παλαιότερα μηχανήματα που η Κίνα απέκτησε στη δευτερογενή αγορά.
Η κυβέρνηση του Πεκίνου φέρεται να έχει θέσει ως στόχο την παραγωγή λειτουργικών τσιπ μέσω του κινεζικού μηχανήματος έως το 2028, αν και άτομα κοντά στο έργο θεωρούν πιο ρεαλιστικό το 2030. Ακόμη κι έτσι, αυτό θα συνιστούσε έναν τεχνολογικό άθλο, δεδομένου ότι οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούσαν ότι το χάσμα με τη Δύση δεν θα καλυφθεί πριν από το 2040.
«Σχέδιο Μανχάταν»: Η κινεζική εκδοχή
Το πρόγραμμα έχει χαρακτηριστεί από τους εμπλεκόμενους ως «το κινεζικό Σχέδιο Μανχάταν», δανειζόμενο το όνομα από το αμερικανικό πρόγραμμα που ανέπτυξε την ατομική βόμβα. Η σύγκριση δεν είναι υπερβολική: πρόκειται για ένα σχέδιο εθνικής προτεραιότητας, ελεγχόμενο από την Κεντρική Επιστημονική και Τεχνολογική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος, υπό τον στενό συνεργάτη του προέδρου Σι, Ντινγκ Σουεξιάνγκ.
Η έλλειψη υψηλής ακρίβειας οπτικών συστημάτων παραμένει σημαντικό τεχνικό εμπόδιο
Η Huawei παίζει κεντρικό ρόλο ως βιομηχανικός συντονιστής του προγράμματος, διαχειριζόμενη δίκτυα πανεπιστημίων, κρατικών ινστιτούτων και προμηθευτών. Κάποιοι από τους εμπλεκόμενους περιγράφουν σκηνές αυστηρής μυστικότητας, με μηχανικούς που εργάζονται υπό ψευδώνυμο, συχνά έχοντας λάβει ψεύτικες ταυτότητες. Ορισμένοι ζουν σχεδόν απομονωμένοι στις εγκαταστάσεις, χωρίς σύνδεση με τον έξω κόσμο, ώστε να διαφυλαχθεί η μυστικότητα του προγράμματος. Ένα κανονικό… «Σχέδιο Μανχάταν» δηλαδή.
Το «όπλο» της τεχνογνωσίας
Η κινεζική πρόοδος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συστηματική επιστράτευση πρώην υπαλλήλων της ASML και άλλων δυτικών εταιρειών. Η κυβέρνηση προσφέρει τεράστια οικονομικά κίνητρα – μπόνους πρόσληψης έως 700.000 δολάρια, επιδοτήσεις αγοράς κατοικίας και υψηλές θέσεις σε κρατικά ερευνητικά ιδρύματα.
Μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις είναι του Λιν Ναν, πρώην υπεύθυνου τεχνολογίας φωτεινής πηγής στην ASML, ο οποίος πλέον ηγείται ερευνητικής ομάδας στο Ινστιτούτο Οπτικής και Λεπτομηχανικής της Σαγκάης. Μέσα σε ενάμιση χρόνο, η ομάδα του υπέβαλε οκτώ πατέντες σχετικές με την τεχνολογία EUV, δείγμα της έντασης της ερευνητικής δραστηριότητας στο πεδίο.
Η υπόθεση έχει ήδη σημάνει συναγερμό στις υπηρεσίες πληροφοριών της Ολλανδίας
Παράλληλα, κινεζικά ιδρύματα όπως το Ινστιτούτο Οπτικής του Τσανγκτσούν έχουν επιτύχει, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Reuters, την πρώτη σταθερή παραγωγή ακραίου υπεριώδους φωτός — κρίσιμη προϋπόθεση για τη λειτουργία ενός EUV συστήματος. Ωστόσο, η έλλειψη υψηλής ακρίβειας οπτικών συστημάτων, όπως εκείνων που κατασκευάζει η γερμανική Carl Zeiss, παραμένει σημαντικό τεχνικό εμπόδιο.
Οι επιπτώσεις στις παγκόσμιες ισορροπίες
Η είδηση του πρωτοτύπου έχει προκαλέσει ανησυχία τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Από το 2018, η Ουάσιγκτον είχε πιέσει έντονα την ολλανδική κυβέρνηση να εμποδίσει τις εξαγωγές συστημάτων EUV προς την Κίνα, ενώ το 2022 οι έλεγχοι επεκτάθηκαν και στις παλαιότερες γενιές μηχανών DUV. Στόχος ήταν να διατηρηθεί η Κίνα τουλάχιστον μία τεχνολογική γενιά πίσω.
Η πρόοδος που αναδεικνύει η έρευνα του Reuters δείχνει ωστόσο ότι οι περιορισμοί καθυστερούν μεν το Πεκίνο, αλλά δεν αποτρέπουν την πορεία του προς την αυτάρκεια. Μέσω παράλληλων δικτύων προμηθειών, διαμεσολαβητών και δευτερογενών αγορών, η Κίνα φαίνεται να συγκεντρώνει τα απαραίτητα εξαρτήματα, είτε με νόμιμες είτε με ημιπαράνομες μεθόδους.
Η αντικατάσταση της δυτικής τεχνολογίας παραγωγής τσιπ με κινεζικές λύσεις θα μετασχηματίσει τις παγκόσμιες αγορές
Η υπόθεση έχει ήδη σημάνει συναγερμό στις υπηρεσίες πληροφοριών της Ολλανδίας, που ανέφεραν σε πρόσφατη έκθεσή τους ότι η Κίνα διεξάγει «εκτεταμένα προγράμματα βιομηχανικής κατασκοπείας» και στρατολογεί δυτικούς ειδικούς τεχνολογίας.
Κινεζικό σχέδιο Μανχάταν: Ένα μέλλον χωρίς τη Δύση
Η επιδίωξη του Πεκίνου συνοψίζεται σε μια φράση που, σύμφωνα με τις πηγές του ρεπορτάζ, ακούγεται εντός του εργαστηρίου του Σενζέν, στο κινεζικό «Σχέδιο Μανχάταν»: «Η Κίνα θέλει τις Ηνωμένες Πολιτείες 100% εκτός της εφοδιαστικής αλυσίδας της».
Αν το σχέδιο επιτύχει, οι γεωοικονομικές συνέπειες θα είναι τεράστιες. Η αντικατάσταση της δυτικής τεχνολογίας παραγωγής τσιπ με κινεζικές λύσεις θα μετασχηματίσει τις παγκόσμιες αγορές, θα αναδιαμορφώσει τις συμμαχίες και πιθανώς θα περιορίσει την αποτελεσματικότητα των αμερικανικών κυρώσεων ως εργαλείου πολιτικής.
Ωστόσο, οι τεχνικές δυσκολίες παραμένουν τεράστιες. Η ακριβής ευθυγράμμιση των καθρεφτών, η σταθερότητα της φωτεινής πηγής και η καθαρότητα του παραγόμενου φωτός απαιτούν ακρίβεια σε επίπεδο νανομέτρων — ένα επίτευγμα που η ASML πέτυχε μόνο μετά από δεκαετίες επενδύσεων. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι, ακόμη κι αν το κινεζικό πρωτότυπο εξελιχθεί σε λειτουργικό μηχάνημα την επόμενη δεκαετία, η απόδοσή του θα υπολείπεται σημαντικά των δυτικών προτύπων.
Η νέα κούρσα ανταγωνισμού των ημιαγωγών
Το ερώτημα ωστόσο παραμένει: μπορεί η Κίνα, με τοπ δικό της «Σχέδιο Μανχάταν», να πετύχει τεχνολογική αυτοδυναμία πριν η Δύση απομακρύνει κι άλλο τον στόχο; Όπως επισημαίνει πρώην μηχανικός της ASML και αναλυτής της SemiAnalysis, Τζεφ Κοχ, «η τεχνική δυνατότητα υπάρχει· το μόνο θέμα είναι ο χρόνος».
Η Κίνα δεν ξεκινά από το μηδέν, έχει πρόσβαση σε εμπορικά διαθέσιμα συστήματα και στο ανθρώπινο δυναμικό που γνωρίζει τη λειτουργία τους. Αν καταφέρει να επιλύσει τα τεχνικά εμπόδια και να δημιουργήσει ένα πλήρως κινεζικό οικοσύστημα παραγωγής μικροτσίπ, τότε ο «νέος ψυχρός πόλεμος των ημιαγωγών» ίσως αποκτήσει έναν απρόσμενο νικητή.
Πηγή: ot.gr
