Να «πιάσουν» ένα στόχο που έχει μείνει στα χαρτιά επιχειρεί η ΕΕ το τελευταίο διάστημα. Την πραγματική ενιαία αγορά, το «κόσμημα στο στέμμα» της Ένωσης, όπως αναφέρουν πολλοί αναλυτές, μαζί με το ενιαίο νόμισμα και τη ζώνη Schengen.
Η ενιαία αγορά έχει σχεδιαστεί για να ενισχύει την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργατικού δυναμικού μεταξύ των κρατών-μελών. Ωστόσο, η πλήρης ενοποίηση παραμένει άπιαστος στόχος.
Η αγορά υπηρεσιών είναι ακόμα κατακερματισμένη, τα αγαθά αντιμετωπίζουν ποικίλα εμπόδια, και οι εθνικοί κανόνες συχνά δημιουργούν σημαντικά κόστη συμμόρφωσης, ισοδύναμα με δασμούς έως και 110% για τις υπηρεσίες, όπως σημειώνουν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η ΕΚΤ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων. Σε όλη την ιστορία της ενιαίας αγοράς, μόνο ένας Γάλλος αρτοποιός κατάφερε να αναγνωριστεί στη Γερμανία, αναφέρουν οι Financial Times, σε ανάλυσή τους για την πρόοδο της ενιαίας αγοράς.
Τα πρόσφατα μέτρα της ΕΕ
Για να βελτιωθεί η λειτουργία της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την προηγούμενη εβδομάδα τρεις στρατηγικές.
Η πρώτη αφορά τη μετάβαση από οδηγίες σε κανονισμούς, εξασφαλίζοντας ενιαίους κανόνες σε όλα τα κράτη-μέλη.
Η δεύτερη προτείνει την εφαρμογή προαιρετικών «28ων καθεστώτων» για περιοχές όπου η πλήρης εναρμόνιση είναι πολιτικά δύσκολη, όπως στο εταιρικό δίκαιο, ώστε να επιτρέπεται η ανάπτυξη νεοφυών και καινοτόμων επιχειρήσεων.
Η ενιαία αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί έναν από τους πυλώνες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
Η τρίτη στρατηγική επικεντρώνεται στην ενίσχυση της επιβολής των κανόνων, με αυστηρότερο έλεγχο των κρατών-μελών και ενδεχόμενη δημιουργία εξειδικευμένων εμπορικών δικαστηρίων για ταχύτερη επίλυση διαφορών.
Παράλληλα, η Επιτροπή ανακοίνωσε το πακέτο «Απλοποίηση της Ενιαίας Αγοράς», το οποίο περιλαμβάνει μέτρα για τη στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων μεσαίου μεγέθους (SMCs), την απλούστευση των υποχρεώσεων GDPR για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τη ψηφιοποίηση της νομοθεσίας προϊόντων και την αναβολή για δύο χρόνια των απαιτήσεων δέουσας επιμέλειας στον Κανονισμό Μπαταριών.
Στόχος είναι να μειωθούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, να διευκολυνθεί η διασυνοριακή δραστηριότητα και να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η καινοτομία στην Ευρώπη, στέλνοντας παράλληλα μήνυμα προς τον κόσμο ότι το ιδεώδες της απρόσκοπτης διασυνοριακής ανταλλαγής παραμένει ζωντανό.
Τα μεγέθη
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η ενιαία αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί έναν από τους πυλώνες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μαζί με το ενιαίο νόμισμα και τη ζώνη ελεύθερης μετακίνησης Schengen, έχει στηρίξει την ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργαζομένων σε έναν χώρο με περίπου 450 εκατομμύρια καταναλωτές και 26 εκατ. επιχειρήσεις και συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν που ξεπερνά τα 18 τρισ. ευρώ, καθιστώντας την τη δεύτερη μεγαλύτερη ενιαία οικονομική αγορά στον κόσμο.
Παρά αυτά τα εντυπωσιακά μεγέθη, η ενιαία αγορά δεν έχει ακόμη εκπληρώσει πλήρως την υπόσχεσή της. Εκτεταμένες μελέτες και αναλύσεις δείχνουν ότι τόσο η προώθηση του εμπορίου αγαθών όσο και η κινητικότητα υπηρεσιών αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια που «τρώνε» ανταγωνιστικότητα και αναπτυξιακό δυναμικό.
Η ενδο-ευρωπαϊκή ενσωμάτωση των αγορών έχει σημειώσει πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες
Ανεπαρκής και ατελής η ενσωμάτωση
Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η ενδο-ευρωπαϊκή ενσωμάτωση των αγορών έχει σημειώσει πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες:
– Από το 1993 έως το 2023, το μερίδιο του ενδο-ΕΕ εμπορίου αγαθών ως ποσοστό του ΑΕΠ σχεδόν διπλασιάστηκε από 11,4% σε περίπου 23,8%.
– Αντίστοιχα, το ενδο-ευρωπαϊκό εμπόριο υπηρεσιών αυξήθηκε από μόλις 2,9% σε 7,6% του ΑΕΠ.
Παρότι ενδείξεις προόδου υπάρχουν, η ενοποίηση του τομέα υπηρεσιών, που αντιπροσωπεύει περίπου 70% της οικονομίας της ΕΕ, της απασχόλησης και σχεδόν το 90% των νέων θέσεων εργασίας, παραμένει πολύ πίσω σε σχέση με τα αγαθά. Οι ρυθμιστικοί περιορισμοί και οι διοικητικές απαιτήσεις περιορίζουν σημαντικά την πρόσβαση στις αγορές υπηρεσιών και τη διασυνοριακή δραστηριότητα, παρά τις προσπάθειες απλούστευσης.
Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι η ΕΕ «επιβάλλει δασμούς στον εαυτό της». Εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δείχνουν ότι τα εσωτερικά εμπόδια στην ενιαία αγορά ισοδυναμούν με δασμούς περίπου 44% για τα αγαθά και έως 110% για τις υπηρεσίες, ποσοστά πολύ υψηλότερα ακόμη και από πολλούς εξωτερικούς δασμούς που επιβάλλουν τρίτες χώρες.
Η παράλυση στις αγορές υπηρεσιών, οι διαφορές στην αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων, καθώς και η πολυπλοκότητα των εθνικών κανόνων για την κυκλοφορία αγαθών, καταδεικνύουν ότι η ενιαία αγορά λειτουργεί σε πολύ λιγότερο δυναμικό βαθμό από όσο θα μπορούσε.
Η Κομισιόν έχει παρουσιάσει μια σειρά πρωτοβουλιών για την «απλοποίηση της ενιαίας αγοράς»
Δράσεις και προτάσεις
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει αυτά τα προβλήματα και έχει παρουσιάσει μια σειρά πρωτοβουλιών για την «απλοποίηση της ενιαίας αγοράς» — με στόχο να μειώσει τη γραφειοκρατία και να ενισχύσει την πρόσβαση επιχειρήσεων και καταναλωτών:
1. Μετατροπή οδηγιών σε κανονισμούς
Ενώ οι οδηγίες επιτρέπουν στα κράτη-μέλη να προσαρμόζουν τους κανόνες στις εθνικές τους απαιτήσεις, οι κανονισμοί επιβάλλουν ενιαίες διατάξεις σε όλη την ΕΕ. Η επικείμενη μετατροπή πολλών οδηγιών σε κανονισμούς, ιδίως στη χρηματοπιστωτική πολιτική, επιχειρεί να εξαλείψει διαφορές που σήμερα δυσχεραίνουν τις διασυνοριακές συναλλαγές.
2. «28 Καθεστώτα» για επιχειρήσεις
Όπου η πλήρης εναρμόνιση είναι πολιτικά δύσκολη, προτείνεται η δημιουργία εναλλακτικών «28ων καθεστώτων», πεδίων προαιρετικής υπερεθνικής εφαρμογής κανόνων που καθιστούν πιο εύκολη τη λειτουργία και ανάπτυξη νεοφυών και καινοτόμων επιχειρήσεων.
3. Ενίσχυση επιβολής κανόνων
Η Επιτροπή καλείται να ενεργοποιήσει με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα τους μηχανισμούς επιβολής του κοινού δικαίου όταν κράτη-μέλη αρνούνται να άρουν αυτοτελείς εθνικούς περιορισμούς. Η μείωση των ενεργών διαδικασιών επί παραβάσει για την εσωτερική αγορά αποτελεί ένα σημαντικό σημείο κριτικής από βιομηχανικούς φορείς, που υποστηρίζουν ότι η Επιτροπή δεν αξιοποιεί πλήρως τα εργαλεία που διαθέτει.
4. Προτάσεις για εξειδικευμένα δικαστήρια
Ακαδημαϊκοί έχουν προτείνει τη δημιουργία ενός επιπέδου εξειδικευμένων εμπορικών δικαστηρίων ικανών να εκδικάζουν ταχύτατα υποθέσεις που σχετίζονται με την ενιαία αγορά, μειώνοντας τις καθυστερήσεις και τις διαφορές ερμηνείας μεταξύ κρατών-μελών.
Η εγκατάλειψη της ενιαίας αγοράς θα ήταν καταστροφική
Η απάντηση στην ανταγωνιστικότητα
Σε μια περίοδο κατά την οποία η ΕΕ ανησυχεί για την ανταγωνιστικότητά της και βλέπει την παραγωγικότητά της να υστερεί έναντι των γεωοικονομικών ανταγωνιστών της, η εγκατάλειψη της ενιαίας αγοράς θα ήταν καταστροφική.
Το μπλοκ το γνωρίζει καλά. Οι περσινές εκθέσεις των πρώην πρωθυπουργών της Ιταλίας, Ενρίκο Λέτα και Μάριο Ντράγκι, επικεντρώθηκαν ακριβώς στο πώς μπορεί να υλοποιηθεί η υπόσχεση της ενιαίας ευρωπαϊκής κλίμακας. Οι σωστές πολιτικές, που διαφέρουν ανά τομέα, δεν αποτελούν ζητούμενο. Το πώς θα εφαρμοστούν, όμως, είναι το πρόβλημα.
Αλλά, σε μια εποχή όπου η παγκόσμια προστατευτική πολιτική ενισχύεται και η γεωοικονομική πίεση από τις ΗΠΑ και την Κίνα αυξάνεται, η ολοκλήρωση και αποτελεσματική λειτουργία της ενιαίας αγοράς δεν αποτελεί πλέον μόνο οικονομικό στόχο, αλλά στρατηγική αναγκαιότητα για την Ευρώπη.
Όπως έχουν επισημάνει κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ και οικονομικοί αναλυτές, η εσωτερική διάσπαση της αγοράς λειτουργεί σαν υψηλοί «ενδο-ευρωπαϊκοί δασμοί», περιορίζοντας την ανάπτυξη, την καινοτομία και την παραγωγικότητα — παράγοντες που σήμερα υστερούν σε σχέση με τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.
Πηγή: ot.gr
