Υπάρχει ένα φάντασμα ανάμεσά μας. Από την «Σιδηρά Κυρία της Ανατολής» που διορίστηκε πρωθυπουργός της Ιαπωνίας έως την «Σιδηρά Κυρία της Βενεζουέλας» που έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης, από τον πρωθυπουργό του Βελγίου που δημοσίευσε στο Twitter μια φωτογραφία της Μάργκαρετ Θάτσερ ως μοναδική απάντησή του στις μαζικές διαμαρτυρίες κατά της λιτότητας, η παγκόσμια πολιτική έχει και πάλι κυριευθεί από το… TINA (There Is No Alternative – Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση). Άλλωστε, σύμφωνα με τον εκλεγμένο πρόεδρο της Βολιβίας, η ιδεολογία δεν βάζει φαγητό στο τραπέζι.
Ωστόσο, χωρίς μια δηλωμένη ιδεολογία, το σύνολο των αρχών που στηρίζουν το πολιτικό και οικονομικό μας σύστημα γίνεται σκόπιμα ασαφές. Η υποτιθέμενη απουσία εναλλακτικών λύσεων αναιρεί τον ίδιο τον σκοπό της πολιτικής συμμετοχής. Πώς μπορούμε να φανταστούμε ένα πολιτικό μέλλον όταν μας λένε ότι δεν υπάρχει;
Σύμφωνα με τον Mark Fisher, τον Βρετανό φιλόσοφο και συγγραφέα, «είναι πιο εύκολο να φανταστεί κανείς το τέλος του κόσμου παρά το τέλος του καπιταλισμού». Ή, σε μια πιο ευθεία δήλωσή του: «Είναι πιο εύκολο να φανταστεί κανείς το τέλος του καπιταλισμού παρά ένα αριστερό Εργατικό Κόμμα». Σε μια τέτοια κατάσταση καπιταλιστικού ρεαλισμού – αυτή την αδυναμία να συλλάβουμε αξιόπιστες εναλλακτικές πολιτικές αφηγήσεις – πώς μπορούμε να κάνουμε το μέλλον ξανά πιστευτό και να αποκαταστήσουμε την πίστη στην κοινωνική πρόοδο;
Η ιδεολογία που αρνείται την ύπαρξή της
Το κυρίαρχο πολιτικό δόγμα της εποχής μας παρουσιάζεται ως «μη ιδεολογικό». Μια πιο ακριβής περιγραφή θα ήταν ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ιδεολογία που δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της. Η κεντρική της αρχή – η αύξηση του πλούτου πάνω από όλα – είναι τόσο απλοϊκή, που θα ήταν δύσκολο να την προωθήσει κανείς με βάση τα δικά της πλεονεκτήματα. Οι στόχοι των σύγχρονων συντηρητικών φαίνεται να περιορίζονται στη συσσώρευση κεφαλαίου σε βάρος όλων όσων αξίζει πραγματικά να διατηρηθούν.
Ως εκ τούτου, ο κυρίαρχος ψευδοσυντηρητικός, νεοφιλελεύθερος πολιτικός λόγος ντύνει αυτή την απλοϊκή ιδεολογία με προκλητικές απόψεις για τη μετανάστευση, την εξιδανίκευση του παρελθόντος και τον στιγματισμό των ευάλωτων ομάδων. Εν τω μεταξύ, πουλάει τα ιστορικά κέντρα των πόλεών μας στη McDonald’s, τις ανεξάρτητες επιχειρήσεις μας στην Amazon και τα τοπικά οικοσυστήματα στη DuPont Chemical.
Η ιδεολογία δεν ήταν πάντα τόσο απλοϊκή. Στην εποχή των πολιτικών διαμαχών, όταν η Σοβιετική Ένωση αποτελούσε ακόμη μια συστημική εναλλακτική λύση έναντι του ακατέργαστου καπιταλισμού, οι κυβερνήσεις μετριάζαν την καπιταλιστική ιδεολογία με πολυδιάστατες οικονομικές πολιτικές. Τα κεφαλαιακά κέρδη δεν παράγονταν απλώς για τον εαυτό τους, αλλά είχαν ως στόχο να εγγυηθούν την κοινωνική ειρήνη χρηματοδοτώντας τις κοινωνικές ανάγκες. Στη δεκαετία του 1970, υπό το νεοφιλελευθερισμό, μεταβήκαμε σε μια οικονομία μεγιστοποίησης του πλούτου που απομάκρυνε αυτά τα πολυδιάστατα στοιχεία.
Πότε χάσαμε εντελώς τη συστημική αντιπαράθεση;
Σε αυτή τη διαδικασία, ιδρύθηκαν διεθνείς οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), που εδραίωσαν τη νέα ιδεολογία σε νόμους που ξεπερνούσαν κατά πολύ τον δημοκρατικό έλεγχο – μια διαδικασία υπερ-συνταγματικοποίησης.
Τα μερίδια των εταιρειών άρχισαν να διαπραγματεύονται πολύ πέρα από τα όριά τους, με τη διακυβέρνηση να βρίσκεται στα χέρια ενός hedge fund που διαχειρίζεται μια χρηματοοικονομική εταιρεία χαρτοφυλακίου, η οποία είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο και ανήκει κατά πλειοψηφία σε ένα index fund στην άλλη άκρη του πλανήτη.
Τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα συνεργάστηκαν αρμονικά. Όταν οι σοσιαλιστές εντάχθηκαν στους νεοφιλελεύθερους λίγο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, χάσαμε εντελώς τη συστημική αντιπαράθεση. Ποιο είναι το νόημα, άλλωστε, ένας εθνικός πολιτικός να θέτει συστημικά ζητήματα, όταν δεν υπάρχει κανένας τρόπος, για το επίπεδο διακυβέρνησης στο οποίο ανήκει, να έχει έστω και την παραμικρή επίδραση σε αυτή τη δομή; Καλύτερα να επικεντρωθεί σε σταδιακές συζητήσεις σχετικά με το επίπεδο ή τη διάρκεια των επιδομάτων ανεργίας. Πραγματικά, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για τον μη φιλόδοξο πολιτικό, σημειώνει χαρακτηριστικά το Social Europe σε ανάλυσή του.
Ο πόλεμος κατά της πλήξης ως μέσο πολιτικού ελέγχου
Η αλλαγή έγινε καθώς το κοινό πλημμύριζε από περισπασμούς, από την έγχρωμη τηλεόραση τότε έως την τεχνητή νοημοσύνη (AI) σήμερα. Στην υποτιθέμενη βαρετή ζωή τους υπό τις καπιταλιστικές οικονομικές πολιτικές, οι εργαζόμενοι με σταθερές, υψηλόμισθες θέσεις εργασίας είχαν πολύ ελεύθερο χρόνο και δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν όταν οι εταιρείες κατέλαβαν την εξουσία. Μόλις αποσπαστήκαμε αρκετά, ο δρόμος άνοιξε για συστημική μεταμόρφωση χωρίς αντίσταση.
Είναι αξιοσημείωτο το πώς η πλήξη και η τεμπελιά αντιμετωπίζονται ως θανάσιμα αμαρτήματα στη σύγχρονη κοινωνία. Πώς τολμά κανείς να προτείνει την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας; Το να κάθεται κανείς με το κεφάλι στα σύννεφα αποτελεί απόλυτη απειλή για τα κατεστημένα συμφέροντα, καθώς μπορεί να αρχίσει να φαντάζεται ένα εναλλακτικό πολιτικό μέλλον. Μπορεί κανείς να εκφράσει τέτοιες ιδέες ακόμη και σε ένα μπαρ, ή χειρότερα: να οργανωθεί! Η τρέχουσα κοινωνική τάξη ευδοκιμεί ακριβώς όσο ο πληθυσμός παραμένει διαρκώς αποσπασμένος.
Απομακρυνθήκαμε από τις σταθερές, βαρετές, πολυδιάστατες οικονομικές πολιτικές και μπήκαμε στον νεοφιλελεύθερο ονειρικό κόσμο των στόχων ανάπτυξης για την ανάπτυξη, που προκαλούν ανισότητες, σταθερά αγκυρωμένων σε θεσμούς πέρα από τον έλεγχο του λαού. Η βαρεμάρα έδωσε τη θέση της στην ανησυχία λόγω της συνεχώς αυξανόμενης αβεβαιότητας, καθώς κάθε πτυχή της ζωής μας γίνεται αντικείμενο εμπορευματοποίησης. Η εξάλειψη της βαρεμάρας έχει ηρεμήσει την πολιτική έμπνευση.
Φανταστείτε ένα εναλλακτικό πολιτικό μέλλον
Πώς αντιμετωπίζουμε αυτή την κατάρα και φανταζόμαστε ένα εναλλακτικό πολιτικό μέλλον; Πρώτον, να είστε προσεκτικοί με τον αντι-συστημικό φαταλισμό. Μην κάθεστε και περιμένετε να καταρρεύσει ο καπιταλισμός, ελπίζοντας να ανακτήσετε την πολιτική σκηνή από την… Valley of Ashes (σ.σ. από το μυθιστόρημα του Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ «Ο Μεγάλος Γκάτσμπι». Συμβολίζει την κοινωνική και ηθική παρακμή) – μπορεί να μην έχει μείνει τίποτα για να σωθεί. Οι εναλλακτικές πολιτικές αφηγήσεις δεν μπορούν να υποχωρήσουν από την κύρια πολιτική σκηνή και να την παραδώσουν στους μεταμφιεσμένους συντηρητικούς.
Όταν αντιμετωπίζετε το φάντασμα της Θάτσερ, χρησιμοποιήστε τη φράση του… Σκούμπι-Ντου: «Ας δούμε ποιος είσαι πραγματικά». Αποκαλύψτε τους TINA – Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση – αποκαλύπτοντας την τρέχουσα καταστροφική ιδεολογία που δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της για αυτό που είναι. Τέλος, να έχετε πάντα κατά νου τα λόγια του αείμνηστου David Graeber: «Η απόλυτη κρυμμένη αλήθεια του κόσμου είναι ότι πρόκειται για κάτι που φτιάχνουμε εμείς και θα μπορούσαμε εξίσου εύκολα να φτιάξουμε διαφορετικά».
Πηγή: in.gr
