Ως η πιο ενημερωμένη αλλά παράλληλα καχύποπτη γενιά αναδεικνύεται μέσα από τις έρευνες η Gen Alpha – παιδιά που έχουν γεννηθεί μεταξύ 2010 και 2024. Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι ενήλικοι, δείχνουν να γνωρίζουν πολλά περισσότερα για την επικαιρότητα, διατηρώντας ωστόσο μια τάση δυσπιστίας την εποχή της παραπληροφόρησης.
«Είδα τρία βίντεο με φυσικές καταστροφές, ήταν όλα ψεύτικα και τα πίστεψα, η AI με ξεγέλασε», δήλωσε μια 17χρονη
Σύμφωνα με νέα αμερικανική έρευνα, πολλά παιδιά βλέπουν ειδήσεις και ενημερώνονται για το τι συμβαίνει γύρω τους. Το 40%, ωστόσο, βλέπει ειδησεογραφικό περιεχόμενο επειδή τους προτείνεται αυτόματα από τους αλγορίθμους στα social και όχι επειδή ακολουθούν αντίστοιχους λογαριασμούς. Σε κάθε περίπτωση, μέσα στο χάος της πληροφορίας, των fake news και της αξιοποίησης εργαλείων AI προς παραπλάνηση του κοινού, τείνουν πλέον να μην εμπιστεύονται σχεδόν καμία πηγή.
Τα παιδιά της Gen Alpha «θέλουν να είναι ενημερωμένα, ενεργά και ενήμερα για το τι συμβαίνει στον κόσμο», δήλωσε η Andrea Barbalich από την ερευνητική ομάδα. Ωστόσο, εξακολουθούν να χρειάζονται ενηλίκους «που θα τα βοηθήσουν να βγάλουν νόημα από πληροφορίες και γεγονότα που μπορεί να αλλάζουν γρήγορα και να τα αναστατώνουν», πρόσθεσε η ίδια. Ως εκ τούτου, οι γονείς είναι σημαντικό «να συνομιλούμε με τα παιδιά και να απαντάμε στις ερωτήσεις τους με σαφήνεια, ειλικρίνεια, άμεσο και κατάλληλο για την ηλικία τους τρόπο», καθώς έχουν ανάγκη από καθοδήγηση, συμβουλές και διαβεβαίωση.
Τη σημασία του να μάθουν τα παιδιά να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο ανέδειξε έρευνα της οργάνωσης διαδικτυακής ασφάλειας Internet Matters. «Σήμερα είδα τρία βίντεο με φυσικές καταστροφές, όπως τυφώνες και πλημμύρες, και ήταν όλα ψεύτικα, αλλά τα πίστεψα, η τεχνητή νοημοσύνη με ξεγέλασε», δήλωσε στους ερευνητές μια 17χρονη.
Όπως κατέδειξε η έρευνα, περισσότερα από ένα στα τέσσερα παιδιά (27%) – ευάλωτα και μη ευάλωτα – που ενημερώνονται διαδικτυακά δήλωσε ότι έχει πέσει θύμα ψευδών ή κατασκευασμένων (AI-generated) ειδήσεων. Στην ομάδα των ευάλωτων, όπως αυτά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή σωματικές και ψυχικές παθήσεις, το ποσοστό φτάνει το 43% έναντι 23% στα μην ευάλωτα.
Να σημειωθεί ότι βάσει των ερευνών, οι βασικές πηγές ενημέρωσης για τα παιδιά περιλαμβάνουν το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, την τηλεόραση, το σχολείο, τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης και το YouTube. Το ποσοστό των παιδιών που λαμβάνουν ενημέρωση από λογαριασμούς ειδησεογραφικών μέσων στα social media είναι αντίστοιχο με εκείνο των παιδιών που ενημερώνονται από influencers ή δημιουργούς περιεχομένου (41% και 40% αντιστοίχως).
Η αμερικανική έρευνα
Σήμφωνα με την έρευνα του The Week Junior και της YouGov, η οικογένεια και οι φίλοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς τα παιδιά επεξεργάζονται ειδικά τις δυσάρεστες πληροφορίες. Όταν ρωτήθηκαν σχετικά, το 65% των παιδιών είπε ότι το συζητάει με γονείς και φίλους, το 25% ψάχνει τρόπους να βοηθήσει και ένα 7% αναλαμβάνει δράση συγκεντρώνοντας χρήματα, προμήθειες ή ό,τι άλλο απαιτείται.
Στην ετήσια έρευνα του Week συμμετείχαν παιδιά ηλικίας 8 έως 14 ετών, τα οποία απάντησαν σε σχετικές ερωτήσεις. Το 67% δήλωσε ότι ενημερώνεται για τα τρέχοντα γεγονότα τουλάχιστον κάθε λίγες ημέρες, ενώ το 33% σε καθημερινή βάση. Η επικαιρότητα αποτελεί αρκετά συχνά και θέμα των συζητήσεων μεταξύ τους – μία φορά την εβδομάδα για επτά στους δέκα.
Πάνω από τα μισά παιδιά (52%) απάντησαν ότι οι ειδήσεις τούς προκαλούν ανησυχία για το μέλλον, ποσοστό που αυξήθηκε κατά 37% από το 2024. Περίπου ένα στα πέντε, δήλωσε ότι προτιμάει να ακούει ή να διαβάζει τα καλά νέα.
Το 38% των συμμετεχόντων είπε ότι ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα, το 15% ότι αισθάνεται ασφάλεια που είναι ενημερωμένο, το 14% ότι εμπνέεται να αναλάβει δράση για να κάνει τη διαφορά, ενώ μόλις το 13% δήλωσε αισιόδοξο για το τι μέλλει γενέσθαι.
Όταν ζητήθηκε από τα παιδιά να αξιολογήσουν ποιοτικά τη συχνότητα της ενημέρωσής τους, το 63% την χαρακτήρισε «αρκετή», το 27% ότι «πολύ», και το 9% ότι «ανεπαρκή».
Ειδικότερα για τις αρνητικές ειδήσεις, πολλά παιδιά εξακολουθούν να θέλουν να ενημερώνονται ακόμα και γι’ αυτές παρά το άγχος που τους προκαλούν. Περισσότεροι από επτά στους δέκα συμμετέχοντες στην έρευνα, πιστεύουν ότι πρέπει να ακούνε δύσκολες ή δυσάρεστες ειδήσεις. Από αυτούς, το 47% προτιμά τη συνοπτική εικόνα, ενώ το 24% θεωρεί ότι πρέπει να τους δίδονται όλες οι λεπτομέρειες.
Η ψυχολογία της πρώτης πλήρως ψηφιακής γενιάς
Τα παιδιά της Gen Alpha μεγαλώνουν σε έναν ολοένα και πιο ασταθή κόσμο, που χαρακτηρίζεται από παγκόσμιες αβεβαιότητες, στεγαστικές ελλείψεις και κλιματική αλλαγή. Η πρώτη πλήρως ψηφιακή γενιά διαθέτει υψηλό επίπεδο ψηφιακού γραμματισμού και κληρονομεί από τους millennial γονείς αξίες όπως η ενσωμάτωση, η προσαρμοστικότητα και η ψηφιακή αυτοπεποίθηση, αναφέρει δημοσίευμα του Independent. Την ίδια ώρα, όμως, επηρεάζεται και από τις δυσκολίες τους: χειρότερη ψυχική υγεία, οικονομική ανασφάλεια και συχνή εξάρτηση από τεχνολογικές συσκευές, που αλλάζουν την καθημερινότητα και τη γονεϊκότητα.
Σύμφωνα με τους αναπτυξιακούς ψυχολόγους, κάποια παιδιά πιθανόν να περάσουν περισσότερο χρόνο ζώντας στο πατρικό τους σε σχέση με προηγούμενες γενιές, ωστόσο στην πραγματικότητα φαίνεται να επηρεάζονται λιγότερο από τους γονείς τους. Αυτό μπορεί να είναι απελευθερωτικό, αλλά εισάγει και νέους κινδύνους, ειδικά στην εποχή των social media. Αν και μπορεί να μην είναι τόσο ευκολόπιστα όσο θεωρείται, τα μικρά παιδιά συχνά στερούνται στρατηγικών για να αναγνωρίσουν αξιόπιστες πληροφορίες, κάτι που τα καθιστά πιο ευάλωτα από τους ενήλικες.
Ο ψηφιακός κόσμος διευρύνει τους ορίζοντές τους, αλλά αυξάνει και τους κινδύνους: πίεση από συνομηλίκους, κυβερνοεκφοβισμό, μη ρεαλιστικά πρότυπα εμφάνισης, υπερβολική χρήση βιντεοπαιχνιδιών και πρόσβαση σε επιβλαβές περιεχόμενο. Μεγαλώνοντας μέσα σε ένα περιβάλλον παραπληροφόρησης, ενδέχεται να αναπτύξουν αυτό που οι ειδικοί περιγράφουν ως «επιστημική δυσπιστία» — μια γενικευμένη αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των πληροφοριών και των πηγών τους, η οποία συνδέεται με άγχος και κατάθλιψη.
Ο ψηφιακός χώρος, ωστόσο, δεν είναι εξ ολοκλήρου αρνητικός για την ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών. Είναι πλέον ευκολότερο για τη Gen Alpha να βρίσκει διαδικτυακά πληροφορίες για την ψυχική υγεία και να λαμβάνει επαγγελματική υποστήριξη, ενώ οι διαδικτυακές κοινότητες και η τεχνητή νοημοσύνη διευρύνουν την πρόσβαση σε εκπαιδευτικούς πόρους και εργαλεία.
Η ψυχολογική ανάπτυξη της Gen Alpha δεν ακολουθεί μια ομοιόμορφη πορεία. Η πανδημία ανέδειξε και επιδείνωσε ανισότητες — από την εκπαίδευση έως τη σταθερότητα του σπιτιού. Τα κλειστά σχολεία στέρησαν από πολλά παιδιά έναν ασφαλή χώρο μακριά από το περιβάλλον κακοποίησης, οδηγώντας διεθνώς σε αύξηση της παιδικής βίας. Ακόμη και οι νεώτεροι Alphas που δεν είχαν γεννηθεί τότε ενδέχεται να επηρεαστούν από τις εμπειρίες μεγαλύτερων αδελφών.
Επίσης, γεωγραφικοί και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες διαμορφώνουν εντελώς διαφορετικές πραγματικότητες για κάθε παιδί, ενώ και το φύλο παίζει σημαντικό ρόλο: τα κορίτσια αναφέρουν μεγαλύτερη έκθεση σε περιεχόμενο που πιέζει την αυτοεικόνα τους, ενώ τα αγόρια φαίνεται να εκτίθενται συχνότερα σε παραπληροφόρηση.
Πέρα από τα όποια επιμέρους προβλήματα, τα παιδιά της Gen Alpha χαρακτηρίζονται από αυξημένη ευαισθησία σε προοδευτικά ζητήματα, αλλά χρειάζονται σταθερή καθοδήγηση και καλλιέργεια κριτικής σκέψης ώστε να μη χαθούν μέσα στον όγκο της πληροφορίας και τους κινδύνους του ψηφιακού κόσμου.
Παραπληροφόρηση και παιδιά: Μια ριζοσπαστική οπτική
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο για το πώς τα παιδιά μπορούν να προστατευθούν από σύγχρονους κινδύνους στο ψηφιακό περιβάλλον, μια μελέτη του 2024 του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με αυτήν, η ελεγχόμενη, υπό επίβλεψη έκθεση μικρών παιδιών σε παραπληροφόρηση μπορεί να τα βοηθήσει να γίνουν καλύτεροι fact-checkers. «Πρέπει να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να εξασκούν αυτούς τους ‘μυς’ της δυσπιστίας και να καλλιεργούν δεξιότητες κριτικής σκέψης μέσα στο διαδικτυακό περιβάλλον», δήλωσε μία από τις ερευνήτριες ψυχολογίας της ομάδας του Μπέρκλεϊ.
Αντί να προσπαθούμε να «καθαρίσουμε» πλήρως το ψηφιακό περιβάλλον, η σωστή προσέγγιση είναι να τα εφοδιάσουμε με τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να αξιολογούν κριτικά ό,τι βλέπουν, εξήγησε από την πλευρά του ο Evan Orticio, επικεφαλής της μελέτης.
Για να δοκιμάσουν πώς αλλάζει η δυσπιστία των παιδιών σε διαφορετικά ψηφιακά περιβάλλοντα, οι ερευνητές πραγματοποίησαν δύο πειράματα με 122 παιδιά ηλικίας 4 έως 7 ετών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά που έκαναν τον πιο ενδελεχή έλεγχο γεγονότων σε ό,τι τους δόθηκε ήταν εκείνα που είχαν προηγουμένως εκτεθεί – στο πλαίσιο της έρευνας – σε περισσότερους ψευδείς ισχυρισμούς. Τα παιδιά στα οποία είχε δοθεί πιο «αξιόπιστο» περιβάλλον, με λιγότερα ψέματα, έκαναν ελάχιστο ή καθόλου fact-checking.
Τα ευρήματα επιβεβαιώθηκαν μέσα από προσομοίωση σε υπολογιστή και, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, η έκθεση σε ένα αναξιόπιστο ψηφιακό περιβάλλον ενισχύει την πιθανότητα τα παιδιά να αμφισβητήσουν και να αποδομήσουν τα όποια στοιχεία παραπληροφόρησης.
Πηγή: in.gr
