Μετά από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, έντονων αντιπαραθέσεων και συνεχών αναβολών, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και κράτη-μέλη έφτασαν επιτέλους σε μια προσωρινή συμφωνία για τη ρύθμιση των νέων γονιδιωματικών τεχνικών (NTG) στα φυτά. Η συμφωνία αυτή επιχειρεί να φέρει την ευρωπαϊκή γεωργία πιο κοντά στη σύγχρονη βιοτεχνολογία, χωρίς όμως να κόψει τον ομφάλιο λώρο με την αυστηρή ευρωπαϊκή παράδοση σε θέματα ασφάλειας τροφίμων.
Οι NTG διαφέρουν από τους κλασικούς γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Οι τεχνικές αυτές τροποποιούν το DNA ενός φυτού αποκλειστικά με δικό του γενετικό υλικό, χωρίς εισαγωγή ξένων γονιδίων – κάτι που θα μπορούσε να συμβεί ακόμη και στη φύση. Αυτή η λεπτή, αλλά ουσιαστική διαφορά αποτέλεσε το κλειδί για να ανοίξει η πόρτα σε νέους κανόνες.
Η συμφωνία διαχωρίζει τις φυτικές τροποποιήσεις σε δύο κατηγορίες.
Η πρώτη, η NTG-1, αφορά τροποποιήσεις που θεωρούνται ισοδύναμες με τις συμβατικές. Αυτές θα μπορούν πλέον να κυκλοφορούν και να καλλιεργούνται χωρίς τις βαριές διαδικασίες που ισχύουν για τα ΟGM. Ωστόσο, ενώ τα τελικά προϊόντα δεν θα φέρουν ειδική σήμανση, οι σπόροι θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα αναγνωρίσιμοι. Ορισμένοι γενετικοί χαρακτηρισμοί – όπως η ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα – αποκλείονται από αυτή την «ελαφρύτερη» κατηγορία, ώστε να αποφευχθούν καταχρήσεις.
Η δεύτερη κατηγορία, NTG-2, αποτελεί τη «δύσκολη περίπτωση». Περιλαμβάνει πιο περίπλοκες παρεμβάσεις στο γονιδίωμα και παραμένει υπό το αυστηρό καθεστώς των ΟGM, με πλήρη σήμανση και το περιθώριο των κρατών-μελών να απαγορεύσουν την καλλιέργεια εντός των συνόρων τους. Επιπλέον, η βιολογική παραγωγή θα παραμείνει «ζώνη απαγόρευσης» και για τις δύο κατηγορίες.
Το αγκάθι των πατεντών και η ισορροπία των συμφερόντων
Η μεγαλύτερη ίσως μάχη δόθηκε στο πεδίο της πνευματικής ιδιοκτησίας. Πολλές χώρες ανησυχούσαν ότι η κατοχύρωση πατεντών θα παγιδεύσει την αγορά στα χέρια λίγων πολυεθνικών, αφήνοντας εκτός μικρούς σπόρους παραγωγούς και αγρότες.
Τελικά, υιοθετήθηκε μια «μέση λύση»: οι πατέντες επιτρέπονται, αλλά με αυστηρές δικλίδες ασφαλείας. Δεν θα μπορούν να κατοχυρωθούν γενετικά χαρακτηριστικά που υπάρχουν ήδη στη φύση, ενώ η Κομισιόν έχει αναλάβει να συντάξει κώδικα δεοντολογίας για δίκαιη και ισορροπημένη χορήγηση αδειών. Παράλληλα, δημιουργείται και μια ευρωπαϊκή ομάδα ειδικών σε θέματα πατεντών, ώστε να υπάρχει εποπτεία και ενιαίος ευρωπαϊκός λόγος.
Μια Ευρώπη διχασμένη
Αν και η προσωρινή συμφωνία αποτέλεσε μια στιγμή ανακούφισης για όσους στηρίζουν την τεχνολογική πρόοδο, δεν είχε πανηγυρική αποδοχή από όλους. Η εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος παρουσίασε την εξέλιξη ως «βήμα προς μια γεωργία που συμβαδίζει με την καινοτομία». Από την άλλη πλευρά όμως, σοσιαλιστές και πράσινοι καταγγέλλουν «έλλειψη ιχνηλασιμότητας, έλλειψη ενημέρωσης των καταναλωτών και απειλή για τη βιολογική γεωργία».
Η κριτική τους αντικατοπτρίζει ένα βαθύ χάσμα: από τη μία, η ανάγκη η Ευρώπη να μην μείνει πίσω σε σχέση με άλλες αγορές, όπως οι ΗΠΑ και η Ασία· από την άλλη, ο φόβος ότι η ταχύτητα της καινοτομίας μπορεί να υποσκάψει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και να πλήξει την ευρωπαϊκή ταυτότητα της αυστηρής προστασίας τροφίμων.
Η συμφωνία τώρα επιστρέφει ξανά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο για τελική έγκριση. Τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο.
Οι σημαντικές επιπτώσεις μια ξεχωριστή ιστορία
Σε πρακτικό επίπεδο, η υιοθέτηση των NTG μπορεί να επιφέρει μια μικρή επανάσταση:
Ανθεκτικότερα φυτά απέναντι σε κλιματικά σοκ, ξηρασία, ασθένειες.
Μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενους σπόρους και γεωργικά χημικά.
Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαίων αγροτών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επιτάχυνση της έρευνας στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και κέντρα βιοτεχνολογίας.
Ωστόσο, η «άλλη όψη του νομίσματος» δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η έλλειψη πλήρους σήμανσης, η δυσκολία ιχνηλασιμότητας σε ορισμένες περιπτώσεις και το ενδεχόμενο συγκέντρωσης της αγοράς σε λίγα χέρια γεννούν πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις που δεν πρόκειται να εξαφανιστούν σύντομα. Η βιολογική γεωργία επίσης φοβάται επιμολύνσεις και απώλεια εμπιστοσύνης από το κοινό.
Αυτό που μένει τώρα είναι να δούμε αν η Ευρώπη θα καταφέρει να μετατρέψει τη συμφωνία αυτή σε σταθερό έδαφος προόδου ή αν θα αποτελέσει την αρχή νέων συγκρούσεων για το μέλλον της γεωργίας και της τροφής μας. Σε κάθε περίπτωση, η ιστορία μόλις άρχισε.
Πηγή: tanea.gr
