Η FAO προειδοποιεί ότι τα διασυνοριακά ζωικά νοσήματα εξελίσσονται σε έναν από τους πιο άμεσους κινδύνους για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα. Ο Οργανισμός ζητά τη δημιουργία ενός νέου, μόνιμου και δίκαιου συστήματος χρηματοδότησης για την πρόληψη και αντιμετώπισή τους.
Τα διασυνοριακά ζωικά νοσήματα (TADs) είναι ιδιαίτερα μεταδοτικές ασθένειες που εξαπλώνονται ταχύτατα από χώρα σε χώρα, πλήττοντας την κτηνοτροφία και τις υδατοκαλλιέργειες. Η FAO επισημαίνει ότι όσο αυξάνονται οι μετακινήσεις ανθρώπων και εμπορευμάτων, τόσο διευκολύνεται η μετάδοση νοσημάτων από φάρμα σε φάρμα και από ήπειρο σε ήπειρο.
Η παγκόσμια κτηνοτροφική παραγωγή αποτιμάται σε 1,6–3,3 τρισ. δολάρια, με ετήσιες απώλειες από ζωικά νοσήματα που κυμαίνονται μεταξύ 48 και 330 δισ. δολαρίων. Οι υδατοκαλλιέργειες χάνουν επιπλέον περίπου 10 δισ. δολάρια τον χρόνο. Μόνο ο αφθώδης πυρετός κοστίζει περί τα 21 δισ. δολάρια ετησίως, αποδεικνύοντας πόσο εύκολα μπορούν να χαθούν αναπτυξιακά κέρδη ετών μέσα σε λίγες ημέρες.
Οι «συνήθεις ύποπτοι»: αφθώδης πυρετός, γρίπη πτηνών, αφρικανική πανώλη χοίρων
Τρεις ασθένειες βρίσκονται στο επίκεντρο της προειδοποίησης: η αφρικανική πανώλη των χοίρων, ο αφθώδης πυρετός και η υψηλής παθογονικότητας γρίπη των πτηνών. Η αφρικανική πανώλη χοίρων έχει εξαπλωθεί από το 2007 σε περισσότερες από 50 χώρες, προκαλώντας τεράστιες απώλειες και αύξηση των τιμών, πλήττοντας ιδιαίτερα τους μικρούς παραγωγούς.
Ο αφθώδης πυρετός παραμένει ενδημικός σε πολλές περιοχές της Αφρικής και της Εγγύς Ανατολής, ενώ το 2025 προκάλεσε μεγάλη επιζωοτία στην Ευρώπη. Παράλληλα, η γρίπη των πτηνών συνεχίζει να επανεμφανίζεται, οδηγώντας σε μαζικές σφαγές πουλερικών και επηρεάζοντας την ασφάλεια των τροφίμων και τη δημόσια υγεία.
Από τη φάρμα στο σούπερ μάρκετ
Τα TADs δεν πλήττουν μόνο τα ζώα αλλά ολόκληρη την αγροδιατροφική αλυσίδα, από το χωράφι και τη στάνη μέχρι το ράφι του σούπερ μάρκετ. Οι μεγάλες επιζωοτίες μπορούν να διακόψουν την παραγωγή, να προκαλέσουν απαγορεύσεις εμπορίου και να αυξήσουν τις τιμές βασικών τροφίμων, ενισχύοντας τον πληθωρισμό και την επισιτιστική ανασφάλεια.
Οι μικροί κτηνοτρόφοι είναι οι πρώτοι που υφίστανται τις συνέπειες, χάνοντας ζώα και εισόδημα χωρίς επαρκή μέσα προστασίας. Η FAO τονίζει ότι με τη ζωική παραγωγή να στηρίζει το βιοπορισμό 1,9 δισ. ανθρώπων και την υδατοκαλλιέργεια να καλύπτει τη μισή παγκόσμια προσφορά ψαριών, κάθε διαταραχή απειλεί άμεσα τη θρέψη και την κοινωνική σταθερότητα.
Διεθνής συνεργασία και νέες πρωτοβουλίες
Εδώ και δύο δεκαετίες, η FAO και ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία των Ζώων (WOAH) συντονίζουν μέσω του Global Framework for the Progressive Control of Transboundary Animal Diseases (GF‑TADs) τις διεθνείς προσπάθειες ελέγχου των ζωικών νοσημάτων. Το πλαίσιο αυτό έχει επιτρέψει τον σχεδιασμό στρατηγικών ανά νόσημα και περιφέρεια, όπως επιτυχημένες εκστρατείες εμβολιασμού και ενισχυμένη επιτήρηση.
Η επιχειρησιακή «αιχμή του δόρατος» της FAO είναι το Emergency Centre for Transboundary Animal Diseases (ECTAD), ένα δίκτυο με πάνω από 400 ειδικούς που παρέχουν άμεση στήριξη στις χώρες. Ωστόσο, οι πρόσφατες περικοπές στη χρηματοδότηση απειλούν να αποδυναμώσουν αυτή την υποδομή, τη στιγμή που οι κίνδυνοι αυξάνονται.
Το νέο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Εταιρικής Σχέσης για τα TADs
Η FAO παρουσίασε το Global Partnership Programme for Transboundary Animal Diseases (GPP‑TAD) ως νέο μοντέλο οργάνωσης και χρηματοδότησης της παγκόσμιας άμυνας απέναντι στα ζωικά νοσήματα. Το πρόγραμμα βασίζεται στην αρχή της «κοινής αλλά διαφοροποιημένης ευθύνης», συνδυάζοντας εθνική ηγεσία με διεθνή συνεργασία και συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.
Το χρηματοδοτικό σχήμα προβλέπει ότι οι εύπορες χώρες θα καλύπτουν τη βασική χρηματοδότηση, οι χώρες μεσαίου εισοδήματος θα συνεισφέρουν οικονομικά ή σε είδος, ενώ οι φτωχότερες θα λαμβάνουν στήριξη μέσω ειδικών ταμείων αλληλεγγύης. Στόχος είναι η μείωση των επιδημιών, η προστασία του εμπορίου και η ενίσχυση της ανάπτυξης της ζωικής παραγωγής.
Κλίμα, εμπόριο και υγεία: ο «τέλειος τυφώνας»
Οι κίνδυνοι από τα TADs ενισχύονται από την κλιματική κρίση, την έκρηξη του διεθνούς εμπορίου και τις στενότερες επαφές ανθρώπων και ζώων. Οι κλιματικές αλλαγές μεταβάλλουν τις μετακινήσεις άγριων ζώων και εντόμων-φορέων, δημιουργώντας νέες διαδρομές μετάδοσης ιών και παρασίτων.
Παράλληλα, η κακή χρήση αντιμικροβιακών στην κτηνοτροφία ενισχύει την αντοχή παθογόνων, συνδέοντας τα TADs με την κρίση της μικροβιακής αντοχής. Η προσέγγιση «Μία Υγεία» (One Health) προβάλλει ως κεντρικό πλαίσιο, καθώς πολλά ζωικά νοσήματα μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο.
Ο Γενικός Διευθυντής της FAO υπογραμμίζει ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του τα διασυνοριακά ζωικά νοσήματα. Οι ιοί και οι φορείς τους δεν γνωρίζουν σύνορα, μετατρέποντας ένα τοπικό κρούσμα σε διεθνή κρίση προτού ενεργοποιηθούν τα εθνικά μέτρα προστασίας.
Η λογική του GPP‑TAD στηρίζεται στην επένδυση σε κρίσιμες «ζώνες-κόμβους», όπου εντοπίζονται τα σημεία εμφάνισης και διάδοσης νοσημάτων. Η ενίσχυση των κτηνιατρικών συστημάτων και της επιτήρησης μπορεί να μειώσει δραστικά το κόστος και να αποτρέψει τις επιζωοτίες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τι είναι η FAO
Η FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) είναι ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, που ιδρύθηκε το 1945 με αποστολή την εξάλειψη της πείνας, τη βελτίωση της διατροφικής ασφάλειας και την υποστήριξη της βιώσιμης γεωργίας, αλιείας και κτηνοτροφίας.
Με έδρα τη Ρώμη και παρουσία σε πάνω από 130 χώρες, η FAO λειτουργεί ως βασικός διεθνής μηχανισμός συντονισμού για θέματα τροφίμων, αγροτικής ανάπτυξης και ζωικής υγείας.
Πηγή: tanea.gr
