Πριν λίγες μέρες, το BBC εκτέθηκε διεθνώς με το σκάνδαλο παραπλανητικού μοντάζ μιας προεκλογικής ομιλίας του Ντόναλντ Τραμπ. Το κρεσέντο δημοσιογραφίας προς αποφυγή όμως, συνεχίστηκε. Νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι το μεγάλο βρετανικό Μέσο, είναι ανάμεσα σε εκείνα τα ΜΜΕ που κάλυψαν με τον πλέον αντιδεοντολογικό τρόπο τον πόλεμο στη Γάζα.
Επιστήμονες ανέλυσαν 54.449 άρθρα που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 7 Οκτωβρίου 2023 και Αυγούστου 2025 από οκτώ μεγάλα ευρωπαϊκά και αμερικανικά ΜΜΕ και διαπίστωσαν ότι παρά τη γεωγραφική, γλωσσική και ιδεολογική τους ποικιλία, η κάλυψη των γεγονότων ανέδειξε μια συστηματική παραμόρφωση της αφήγησης για τη γενοκτονία στη Γάζα, που ευθυγραμμίζεται με το ισραηλινό πλαίσιο ενώ περιθωριοποιεί τις παλαιστινιακές προοπτικές.
Η μελέτη, με τίτλο Framing Gaza: A Comparative Analysis of Media Bias in 8 Western Media Outlets, πραγματοποιήθηκε από το Media Bias Meter, βάζοντας στο μικροσκόπιο τα: BBC, The New York Times, Le Monde, Der Spiegel, De Telegraaf, La Libre Belgique, The Globe and Mail και Corriere della Sera.
Από τους τίτλους και τα πρωτοσέλιδα και τις λέξεις οι Παλαιστίνιοι φαίνεται πως αντιμετωπίστηκαν δυσανάλογα αρνητικά από τον δυτικό τύπο.
Όχι Παλαιστίνη, αλλά ναι στην Ταϊβάν
Συγκεκρινένα, ως προς την ορατότητα στα πρωτοσέλιδα, το Ισραήλ κυριαρχεί συντριπτικά στη δημόσια αφήγηση, με τις μισές αναφορές στην Παλαιστίνη να μην αφορούν την ίδια την Παλαιστίνη, αλλά διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης σε δυτικές χώρες.
Από 91 τίτλους του BBC που περιείχαν τη λέξη Παλαιστίνη, οι 80 αφορούσαν τη Palestine Action, διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης ή γκράφιτι “Free Palestine”, και μόνο 11 αφορούσαν πράγματι την Παλαιστίνη ως τόπο ή λαό. Παρομοίως, από 65 τίτλους της De Telegraaf που περιείχαν τη λέξη Παλαιστίνη, οι 44 αφορούσαν διαδηλώσεις ή διαδηλωτές υπέρ της Παλαιστίνης.
Στους New York Times, ο τελευταίος τίτλος που ανέφερε την Παλαιστίνη δημοσιεύτηκε στις 14 Μαΐου 2024 (“What a ‘Free Palestine’ Means in Practice”). Έχουν χρησιμοποιήσει τη λέξη μόλις 10 φορές από τον Οκτώβριο του 2023. Ο ισχυρισμός ότι αποφεύγουν να κατονομάζουν κράτη που δεν αναγνωρίζονται επίσημα από τις ΗΠΑ, δεν ισχύει καθώς στην περίπτωση της “Ταϊβάν”, η οποία επίσης δεν έχει επίσημη αμερικανική αναγνώριση, εμφανίστηκε σε πάνω από 88 τίτλους την ίδια περίοδο.
Μπορεί η αναφορές σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους να φαίνονται πιο ισορροπημένες: συνολικά 1,33 αναφορές σε “Ισραηλινός/Ισραηλινοί” για κάθε αναφορά σε “Παλαιστίνιος/Παλαιστίνιοι”, ωστόσο, όπως λένε οι ερευνητές, σε έναν πόλεμο όπου οι Παλαιστίνιοι υφίστανται συντριπτικά τον εκτοπισμό και μαζικές απώλειες αμάχων, η λεκτική ισορροπία δεν ισούται με ισορροπημένη αφήγηση.
Οι ισραηλινές φωνές προβάλλονται συστηματικά και αντιμετωπίζονται ως έγκυρες, ενώ οι Παλαιστίνιοι συνήθως αποτελούν αντικείμενο περιγραφής, όχι υποκείμενο λόγου.
Μεροληψία παράλειψης
Όταν τα μέσα γράφουν για Ισραηλινούς εποίκους ή εποικισμούς, τα περισσότερα αποφεύγουν σταθερά να χρησιμοποιήσουν νομικά προσδιοριστικά όπως “παράνομοι” ή “κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου”.
Οι New York Times αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα: αναφέρονται σε εποίκους ή εποικισμούς 58 φορές χωρίς νομικό πλαίσιο για κάθε μία φορά που χρησιμοποιούν τον όρο “παράνομοι”.
Η κατάσταση είναι επίσης αλγεινή στη μη χρήση του όρου “Κατεχόμενη Παλαιστινιακή Επικράτεια”.
Στο Der Spiegel, η παράλειψη είναι εντυπωσιακή: από 3.177 αναφορές στη Δυτική Όχθη ή τις Παλαιστινιακές περιοχές, μόνο δύο χαρακτηρίστηκαν ως “κατεχόμενες”. Το μοτίβο επαναλαμβάνεται παντού. Στους τίτλους μόνο, η λέξη “κατεχόμενη” εμφανίστηκε 29 φορές, σε σύγκριση με 1.180 αναφορές στις ίδιες περιοχές χωρίς καμία αναγνώριση της κατοχής. Ουσιαστικά, η κατοχή αντιμετωπίζεται όχι ως νομικό γεγονός αλλά ως προαιρετικό επίθετο. Για την κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ, το BBC χρησιμοποίησε τη λέξη “κατεχόμενη” 35 φορές σε σύγκριση με 168 φορές χωρίς αυτόν τον προσδιορισμό.
Πότε ξεκίνησαν όλα
Τα δυτικά ΜΜΕ αντιμετώπιζαν υποκειμενικά και το πλαίσιο της σύγκρουσης. Για τη Χαμάς, οι επιθέσεις θεωρούνται ευρέως -ακόμη και σε διπλωματικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους- ως απόρροια της παράνομης ισραηλινής πολιορκίας της Γάζας από το 2007 και της κράτησης χιλιάδων Παλαιστινίων, ανδρών, γυναικών και παιδιών, πολλοί εκ των οποίων κρατούνται υπό “διοικητική κράτηση” χωρίς κατηγορίες ή αποδεικτικά στοιχεία εγκλήματος. Για το Ισραήλ, οι στρατιωτικές ενέργειες πλαισιώνονται διαρκώς ως απάντηση στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου και στους εκατοντάδες Ισραηλινούς ομήρους.
Ενώ επικαλούνται ασταμάτητα την 7η Οκτωβρίου, οι αναφορές στην πολιορκία της Γάζας από το 2007 είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Για παράδειγμα, η Corriere della Sera κάνει 215 αναφορές στην “7η Οκτωβρίου” για κάθε μία στην πολιορκία του 2007.
Η παρατηρούμενη ανισορροπία αποκαλύπτει ένα συνεπές αφηγηματικό μοτίβο: η 7η Οκτωβρίου χρησιμοποιείται συστηματικά για να δικαιολογήσει τις ισραηλινές ενέργειες, ενώ η πολιορκία και ο αντίκτυπός της στην καθημερινή ζωή των Παλαιστινίων αποσιωπώνται. Σε πολλές περιπτώσεις, τα μέσα υιοθετούσαν σχεδόν πανομοιότυπες φράσεις.
Το δικαίωμα επιστροφής
Σε δύο ολόκληρα χρόνια κάλυψης, σε μια περίοδο μαζικού εκτοπισμού στη Γάζα και εμβάθυνσης της παλαιότερης προσφυγικής κρίσης στον κόσμο, οι αναφορές στο “δικαίωμα επιστροφής” είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Στα εξεταζόμενα ΜΜΕ, μόλις 38 αναφορές αφορούσαν το δικαίωμα των Παλαιστινίων προσφύγων να επιστρέψουν στην πατρίδα τους — είτε ονομάζεται Παλαιστίνη είτε Ισραήλ.
Στον δυτικό δημόσιο λόγο, η εβραϊκή επιστροφή στο Ισραήλ (“Αλιγιά”) τιμάται ως ιερή, και η ουκρανική επιστροφή θεωρείται ηθικό καθήκον. Αντίθετα, η επιστροφή των Παλαιστινίων παρουσιάζεται ως επικίνδυνη, αποσταθεροποιητική ή ακόμα και αντισημιτική.
Ποιος έχει δικαίωμα να υπάρχει
Ακόμα χειρότερα, το δικαίωμα ύπαρξης παρουσιάζεται ως αποκλειστικά ισραηλινή έννοια. Όπου εμφανίζεται ο όρος, η ύπαρξη του Ισραήλ επιβεβαιώνεται πολύ συχνότερα από εκείνη της Παλαιστίνης — συχνά δεκάδες φορές περισσότερο.
Στο Der Spiegel γίνονται 256 αναφορές στο δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ έναντι 11 για την Παλαιστίνη και στους New York Times, 149 υπέρ του Ισραήλ και μόλις 2 για τους Παλαιστινίους.
«Όταν η ύπαρξη ενός λαού υπερασπίζεται συστηματικά, ενώ η ύπαρξη ενός άλλου σπάνια αναγνωρίζεται, το συμπέρασμα είναι σαφές: ο ένας λαός αντιμετωπίζεται ως έθνος με δικαιώματα. Ο άλλος ως πρόβλημα χωρίς νομική ή ηθική νομιμότητα να υπάρξει» αναφέρεται στην έρευνα.
Η ανάλυση του τρόπου χρήσης του όρου “Νάκμπα” αποκαλύπτει μοτίβα περιορισμένης ενσυναίσθησης και συχνά αναθεωρητικών ή υποβαθμιστικών πλαισιώσεων. Ενώ μέσα όπως οι New York Times, το BBC, η Corriere della Sera, η Le Monde και η Globe and Mail αναγνώρισαν τον βίαιο εκτοπισμό των Παλαιστινίων που κορυφώθηκε στην καταστροφή του 1948, πολλές αναφορές περιέγραφαν τη Νάκμπα με ουδέτερη ή ευφημιστική γλώσσα — ως “φυγή” ή “αναχώρηση” αντί για συστηματική εκστρατεία μαζικού εκτοπισμού από σιωνιστικές παραστρατιωτικές οργανώσεις.
Η De Telegraaf ξεχώρισε ως η πιο προβληματική: μόλις 21 αναφορές στον όρο στο κυρίως κείμενο και καμία στους τίτλους, με την ελάχιστη κάλυψη και την πιο ανοιχτά αναθεωρητική παρουσίαση.
Η «τρομοκρατία» πάνω από τον λιμό
Εξετάζοντας οι ερευνητές τις εμφανίσεις των λέξεων Terrorist(s), Terrorism, Terror, το BBC και η Le Monde αναδεικνύονται ως τα πιο επιθετικά στη χρήση τρομοκρατικού πλαισίου. Στο BBC ο αριθμός των εμφανίσεων των λέξεων σχετικών με την τρομοκρατία αντιστοιχεί στο 66% του συνολικού αριθμού άρθρων για τη γενοκτονία στη Γάζα. Στη Le Monde στο 69%, που σημαίνει ότι η πλειονότητα της κάλυψης για τη Γάζα φιλτράρεται μέσα από έναν «αντιτρομοκρατικό» φακό.
«Η προσθήκη της ταμπέλας «τρομοκράτης» σε έναν λαό είναι μία από τις πιο ισχυρές μορφές απανθρωποποίησης. Δεν καταδικάζει απλώς μια πράξη· σβήνει την ανθρώπινη υπόσταση όσων συνδέονται μαζί της. Αυτό το πλαίσιο, που παρουσιάζει τους Παλαιστινίους ως «τρομοκράτες», δεν εμφανίζεται στο κενό» αναφέρεται στην έρευνα.
Αντίθετα, τα ΜΜΕ δεν έδειξαν την ίδια «θέρμη» για όρους που σχετίζονται με λιμό και λιμοκτονία. Σε όλα τα μέσα, χωρίς εξαίρεση, η «τρομοκρατία» εμφανιζόταν συχνότερα από τον «λιμό», ακόμη κι όταν πολλοί οργανισμοί του ΟΗΕ έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για επαπειλούμενη μαζική πείνα στη Γάζα.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο FAO, η UNICEF, το WFP και ο WHO εξέδωσαν επαναλαμβανόμενες κοινές προειδοποιήσεις, καλώντας σε άμεση παρέμβαση λόγω της κλιμάκωσης των θανάτων από την πείνα, της εκτόξευσης των ποσοστών υποσιτισμού και των αναφορών για οικογένειες που περνούσαν μέρες ολόκληρες χωρίς φαγητό. Ακόμα και τον Ιούλιο του 2025 που η κατάσταση θύμιζε εικόνες Άουσβιτς, τα μισά μέσα (BBC, Le Monde, De Telegraaf) εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν τη λέξη «τρομοκρατία» συχνότερα από λέξεις που περιγράφουν τη μαζική πείνα.
«Ανθρώπινες ασπίδες» και «αυτοάμυνα»
Το αφήγημα των Ισραηλινών αξιωματούχων περί ανθρώπινων ασπίδων (ή “human shields”) υιοθετείται και από τα δυτικά ΜΜΕ, συχνά χωρίς επαλήθευση. Για παράδειγμα, οι New York Times χρησιμοποίησαν τον όρο πιο επιθετικά, με 176 αναφορές.
«Το αφήγημα των «ανθρώπινων ασπίδων» έχει γίνει ένα προεπιλεγμένο πλαίσιο, που αποσκοπεί στο να μετατοπίζει την ευθύνη για τους θανάτους αμάχων από το Ισραήλ στη Χαμάς»
Έτσι δεν προκαλεί έκπληξη ότι ο όρος “self-defense” (αυτοάμυνα) χρησιμοποείται πολύ συχνά ως ένα σαφές μοτίβο γλώσσας δικαιολόγησης, βαθιά ριζωμένο στην αναφορά ιδίως στις ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ενδεικτικά από το Der Spiegel: 292 τους The New York Times: 243 κτλ.
Η επαναλαμβανόμενη παρουσίαση της «αυτοάμυνας» ως δικαιώματος του Ισραήλ λειτουργεί ως νομική και ηθική ασπίδα στον διεθνή λόγο, προετοιμάζοντας τους αναγνώστες να βλέπουν την κρατική ισραηλινή βία ως αντιδραστική, διστακτική και, επομένως, θεμιτή.
Η συνεχής επίκληση της αυτοάμυνας, ειδικά όταν δεν εφαρμόζεται ισότιμα και στους Παλαιστινίους, λειτουργεί ως λεκτική θωράκιση της κρατικής βίας. Μετατοπίζει τη συζήτηση από το ερώτημα «Ήταν αυτή η ενέργεια δικαιολογημένη;» στο «Πώς αλλιώς θα μπορούσαν να αντιδράσουν;». Ουσιαστικά, το αφήγημα της αυτοάμυνας δεν περιγράφει απλώς τα γεγονότα· τα ηθικολογεί.
Ωστόσο, καταλήγοντας οι ερευνητές υπενθυμίζουν πως «στο διεθνές δίκαιο, σύμφωνα με απόφαση του 2004 από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το Ισραήλ δεν μπορεί να επικαλεστεί δικαίωμα αυτοάμυνας σε αυτό το πλαίσιο, καθώς αυτό αφορά την άμυνα μόνο στην περίπτωση επίθεσης ενός κράτους από άλλο κράτος. Τα ΜΜΕ παραβλέπουν αυτή την εξειδικευμένη νομική ερμηνεία, προκρίνοντας την αναπαραγωγή των ισραηλινών διατυπώσεων ως δεδομένου δικαιώματος».
Πηγή: in.gr
