Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο του Φρανθίσκο Φράνκο, ο οποίος, ενώ δεν ήταν χαρισματικός και χωρίς να έχει καν την ικανότητα να εμπνέει ως ομιλητής, ανέβηκε στην εξουσία χάρη σε έναν συνδυασμό στρατιωτικής δεξιοτεχνίας, προσωπικής φιλοδοξίας και τύχης και κυβέρνησε την Ισπανία με σιδηρά πυγμή για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Περισσότεροι από 200.000 οδηγήθηκαν σε μόνιμη εξορία, περίπου 20.000 εκτελέστηκαν μετά το τέλος του πολέμου και 3 εκατομμύρια Ισπανοί μετανάστευσαν στην Ευρώπη αναζητώντας καλύτερες προοπτικές εργασίας.
Σήμερα ο Φράνκο (4 Δεκεμβρίου 1892 – 20 Νοεμβρίου 1975) έχει πλέον περάσει στην Ιστορία ως φάντασμα και η Ισπανία έχει μεταμορφωθεί ριζικά. Η δημοκρατία, η οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική πρόοδος που ακολούθησαν την πτώση της δικτατορίας έχουν μετατρέψει την Ισπανία σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα με υψηλό βιοτικό επίπεδο και κοινωνικές ελευθερίες που πριν ήταν απλησίαστες. Βεβαίως και η Ισπανία του σήμερα αντιμετωπίζει προκλήσεις. Η οικονομία παραμένει ευάλωτη σε κρίσεις, η κοινωνική κινητικότητα μειώνεται, η γήρανση και η υπογεννητικότητα απειλούν το μέλλον, ενώ η πολιτική σκηνή έχει στοιχεία πόλωσης και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς κλονίζεται. Οι νέες μορφές λαϊκισμού και οι ταυτοτικές διαιρέσεις αμφισβητούν την ενότητα και τη σταθερότητα της χώρας, υπενθυμίζοντας ότι η δημοκρατία, όσο ώριμη κι αν φαίνεται, απαιτεί εγρήγορση.
Το πλέον παράδοξο είναι ότι σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις σχεδόν ένας στους πέντε νέους 18-34 ετών έχει θετική άποψη για τη δικτατορία – με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά να καταγράφονται μεταξύ των ψηφοφόρων του ακροδεξιού VOX. Η έλλειψη ιστορικής γνώσης και η δυσαρέσκεια απέναντι στη σημερινή κατάσταση (κυρίως λόγω στεγαστικής κρίσης, ανασφάλειας στην εργασία και κοινωνικών ανισοτήτων) ωθούν πολλούς νέους να βλέπουν το παρελθόν μέσα από ένα παραμορφωτικό πρίσμα. Δεν είναι τυχαίο ότι η πολιτική πόλωση, η άνοδος της Ακροδεξιάς και η σύγκρουση για τη «δημοκρατική μνήμη» επιτείνουν σήμερα τις διαιρέσεις, με τα μεγάλα κόμματα να αδυνατούν ακόμα και να συμφωνήσουν για το πώς πρέπει να τιμώνται τα θύματα της δικτατορίας.
Στη νέα βιογραφία του Φράνκο («El Generalisimo») ο Τζάιλς Τρέμλετ (πρώην ανταποκριτής του «Economist» στη Μαδρίτη) αποκαλύπτει ότι η άνοδος και η εντυπωσιακή αντοχή του ισπανού δικτάτορα οφείλονταν στην αποφασιστικότητά του να αντιστρέψει την Ιστορία, επαναφέροντας την Ισπανία στις ένδοξες μέρες της ως αυτοκρατορία με παγκόσμια παρουσία. Τροφοδοτούμενος από χαρακτηριστική ψυχρότητα, μια άκαμπτη αίσθηση τάξης και παράδοσης και μια πίστη στη λυτρωτική δύναμη του πολέμου – όλα χαρακτηριστικά του φασισμού – ο Φράνκο προχώρησε γρήγορα στις τάξεις του στρατού και εκμεταλλεύτηκε την πολιτική και κοινωνική αναταραχή για να εξαπολύσει μια εξέγερση κατά της δημοκρατίας. Ηταν αποφασισμένος να «σώσει» την καθολική Ισπανία από μια συνωμοσία αριστερών, τεκτόνων, φιλελευθέρων και των ξένων υποστηρικτών τους.
Με τη στήριξη των συμμάχων του, Αδόλφου Χίτλερ και Μπενίτο Μουσολίνι, ο Φρανθίσκο Φράνκο ανήλθε στην εξουσία νικώντας τους Δημοκρατικούς στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, που διήρκεσε από το 1936 έως το 1939. Κι όμως, ενώ ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι δεν επιβίωσαν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φράνκο παρέμεινε ο απόλυτος κυβερνήτης της Ισπανίας μέχρι τον θάνατό του 30 χρόνια αργότερα. Ισως πιο ενδιαφέρον από τον τρόπο με τον οποίο κατέκτησε την απόλυτη εξουσία είναι το πώς την κράτησε για τόσο καιρό, σχεδόν χωρίς αντίσταση, γεγονός που τον καθιστά έναν από τους πιο «επιτυχημένους» δικτάτορες της Ιστορίας.
Ο Τρέμλετ στο βιογραφικό του δοκίμιο υποστηρίζει ότι «υπήρχαν δύο Φράνκο. Ο στρατιώτης Φράνκο ήταν σίγουρος και αποφασιστικός. Ο πολίτης Φράνκο ήταν μεθοδικός, αργός και προσεκτικός». Ο συγγραφέας αποδίδει τη σχετική υποταγή της ισπανικής κοινωνίας στη μνήμη της μεταπολεμικής καταστολής και στην επακόλουθη κοινωνικοποίηση σε μια κουλτούρα φόβου και υπακοής. Ενας ισπανός άνδρας, αλλά όχι βεβαίως μια γυναίκα, τελικά έζησε μια πιο ελεύθερη και πιο εύπορη ζωή από τους Ανατολικοευρωπαίους υπό τον κομμουνισμό, καταλήγει ο Τζάιλς Τρέμλετ. Αυτό όμως είχε κόστος: ο Φράνκο ήταν «ένα γιγάντιο φράγμα» που συγκρατούσε τη δημοκρατία και την αναγκαία κοινωνική και πολιτική αλλαγή. Ευτυχώς, μόλις πέθανε, η χώρα αναπλήρωσε γρήγορα τον χαμένο χρόνο.
Πηγή: tanea.gr
