Η Ευρώπη διατρέχει τον κίνδυνο κακών οικονομικών επιδόσεων και μιας πιο διχασμένης κοινωνίας εάν κάνει περικοπές στην πρόνοια προκειμένου να ανταποκριθεί στο κόστος της άμυνας, προειδοποιεί στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο βραβευμένος με Νομπέλ Οικονομίας Τζόζεφ Στίγκλιτς.
Στη συζήτησή μας, η οποία έγινε μέσω Zoom, ο αμερικανός οικονομολόγος μίλησε γενικότερα για τις επιπτώσεις της αυξανόμενης οικονομικής ανισότητας, με αφορμή νέα έκθεση που συντάχθηκε από επιτροπή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων με επικεφαλής τον ίδιο για την Παγκόσμια Ανισότητα, η οποία θα συζητηθεί από τους ηγέτες του G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ στις 22-23 Νοεμβρίου.
Ποιοι είναι οι κυριότεροι κίνδυνοι από τη συνεχώς διευρυνόμενη ανισότητα;
Υπάρχει μεγάλη επίγνωση ότι, αν υπάρχει μεγάλη ανισότητα, όσοι βρίσκονται στο κατώτερο επίπεδο δεν έχουν την ευκαιρία να ανταποκριθούν στις δυνατότητές τους. Παρατηρείται επίσης ένα φαινόμενο υπερβολικού χρέους που σχετίζεται με μεγάλη ανισότητα, αλλά για πολλούς ο πραγματικός κίνδυνος είναι η πόλωση της κοινωνίας μας και οι επιπτώσεις στην πολιτική. Οσο κακή κι αν είναι η ανισότητα για την οικονομία, τόσο χειρότερη είναι για το αίσθημα αλληλεγγύης μιας κοινότητας, μιας χώρας. Αν δεν έχεις αλληλεγγύη, δεν έχεις την πολιτική βούληση να κάνεις επενδύσεις στην εκπαίδευση, την τεχνολογία κ.λπ., που κάνουν μια κοινωνία λειτουργική.
Η πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ είναι αποτέλεσμα της ανισότητας; Και, αντίστροφα, η κυβέρνηση Τραμπ συμβάλλει στην αύξηση της ανισότητας;
Απολύτως, είναι ένας φαύλος κύκλος. Εχουμε τόση ανισότητα που η πολιτική μας έχει γίνει άσχημη. Εχει μειωθεί η υγειονομική περίθαλψη για τους φτωχούς, έχουν μειωθεί οι επενδύσεις στην εκπαίδευση, στην έρευνα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται περισσότερη ανισότητα. Είχαμε μειώσεις φόρων για τους πολύ πλούσιους εις βάρος της ευημερίας των πολύ φτωχών.
Ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό εύρημα της έκθεσής σας;
Υπήρξαν πολλά εντυπωσιακά ευρήματα. Το 41% όλου του πλούτου που δημιουργήθηκε τα τελευταία 25 χρόνια κατευθύνθηκε προς το πλουσιότερο 1% του κόσμου, ενώ το κατώτερο 50% έχει λάβει μόνο το 1% του πλούτου. Αυτός είναι ένας εντυπωσιακός αριθμός. Τα 70 τρισ. δολάρια κληρονομημένου πλούτου, που θα περάσουν από μια γενιά στην επόμενη σε όλο τον κόσμο την επόμενη δεκαετία, δείχνουν ότι κινούμαστε όλο και περισσότερο προς μια κληρονομημένη πλουτοκρατία.
Στην Ευρώπη ορισμένα κράτη έχουν αποφασίσει να μειώσουν την πρόνοια και την υγειονομική περίθαλψη για να ανταποκριθούν στο πρόσθετο αμυντικό κόστος. Ποιους κινδύνους βλέπετε;
Ο κίνδυνος είναι ότι θα έχετε κακές οικονομικές επιδόσεις στο μέλλον και μια πιο διχασμένη κοινωνία. Στις ΗΠΑ έχουμε αναρωτηθεί αν θα μπορέσουμε να κερδίσουμε τον ψυχρό πόλεμο με την Κίνα. Η σαφής απάντηση είναι ότι αν έχουμε μια διαιρεμένη κοινωνία, δεν θα έχουμε την ικανότητα να κερδίσουμε, δεν θα έχουμε την ικανότητα να ανταγωνιστούμε αποτελεσματικά, δεν θα έχουμε παραγωγικό εργατικό δυναμικό ούτε πολιτική βούληση. Υπάρχει ένα αυξανόμενο αίσθημα στις ΗΠΑ ότι το πιο σημαντικό που πρέπει να κάνουμε για να κερδίσουμε αυτόν τον ψυχρό πόλεμο με την Κίνα είναι πιο ισότιμες πολιτικές.
Η έκκληση για πιο ισότιμες πολιτικές αντικατοπτρίζεται στην εκλογή Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη;
Η Νέα Υόρκη είναι ένα ιδιαίτερο μέρος. Δεν αντικατοπτρίζει όλα όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ, αλλά μια ερμηνεία των εκλογών σε άλλα μέρη, στη Βιρτζίνια, στο Νιου Τζέρσεϊ, είναι ότι στους ψηφοφόρους δεν αρέσουν οι διχαστικές πολιτικές της κυβέρνησης Τραμπ και θέλουν πολιτικές που γεφυρώνουν τις διαιρέσεις. Υπήρξε μια τεράστια προσέλευση νέων στις εκλογές στη Νέα Υόρκη που έλεγαν ότι θέλουμε να εξαλείψουμε τις διαιρέσεις στο εισόδημα, αλλά και στην εθνικότητα, και σε κάθε άλλη πτυχή που διχάζει σήμερα τη χώρα μας.
Ποιες λύσεις βλέπετε; Στην Ευρώπη, ειδικά στη Γαλλία, έχει γίνει συζήτηση για την επιβολή φόρου στους πλούσιους.
Δεν υπάρχει μαγική λύση. Μίλησα στη γαλλική Εθνοσυνέλευση για το θέμα αυτό. Είναι σαφές ότι επρόκειτο για ένα πολύ σημαντικό βήμα, επειδή αφορούσε έναν ελάχιστο φόρο, που όριζε ότι αν πληρώνεις ήδη αυτό το ποσό δεν χρειάζεται να πληρώσεις επιπλέον. Ήταν μια προσπάθεια να συλληφθούν όσοι εμπλέκονται σε φοροδιαφυγή. Απογοητεύτηκα που η Γαλλία δεν μπόρεσε να τον εγκρίνει.
Ποιες άλλες λύσεις βλέπετε;
Παρέχουμε στην έκθεση ένα ολόκληρο πλαίσιο. Ένα μέρος αυτού έχει να κάνει με τη διασφάλιση ότι όλοι έχουν την εκπαίδευση, την υγεία και τη διατροφή που χρειάζονται. Ενα άλλο είναι να διασφαλίσουμε ότι δεν θα δημιουργήσουμε κληρονομημένες πλουτοκρατίες, ότι θα έχουμε κανόνες παιχνιδιού που αφενός αποτρέπουν τη μονοπωλιακή εξουσία και αφετέρου διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι λαμβάνουν αξιοπρεπείς μισθούς. Πολλά από αυτά είναι αυτό που ονομάζουμε προκατανομή, ότι διασφαλίζουμε πως το εισόδημα της αγοράς είναι όσο το δυνατόν πιο ισότιμο. Και το άλλο μέρος είναι η αναδιανομή. Χρειαζόμαστε προοδευτικούς φόρους και πολιτικές προοδευτικών δαπανών. Ο στόχος δεν είναι η πλήρης ισότητα, απλώς η μείωση των άκρων της ανισότητας που χαρακτηρίζουν τη σημερινή οικονομία και ο περιορισμός ορισμένων από τις πιο επιβλαβείς πτυχές της ανισότητας, της μονοπωλιακής εξουσίας στην κορυφή και των στερήσεων στη βάση.
Η αυξανόμενη ανισότητα έχει και γεωπολιτικές συνέπειες;
Ναι. Τριάντα πέντε χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επιστρέφουμε σε ένα νέο είδος Ψυχρού Πολέμου, χωρίς όμως την πνευματική ιδεολογία του παλιού. Είναι περισσότερος αυταρχισμός έναντι δημοκρατίας. Αλλά αν οι δημοκρατίες μας δεν προσφέρουν στις πλειοψηφίες των ανθρώπων, δεν θα αποτελέσουν πρότυπο για όσους βρίσκονται στον Τρίτο Κόσμο. Αν πιστεύουμε ότι το δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης είναι μια αξία που θέλουμε να επεκτείνουμε, πρέπει να δείξουμε ότι το σύστημά μας μπορεί να προσφέρει.
Πώς θα μπορούσε να επιδράσει η τεχνητή νοημοσύνη στην ανισότητα;
Δεν είχαμε χρόνο για εκτενή συζήτηση (στην επιτροπή) και υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες, συμπεριλαμβανομένης της δύναμης στην αγορά που θα εκδηλωθεί στον τομέα αυτόν. Η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να επιδεινώσει τα προβλήματα της ανισότητας τόσο μεταξύ όσο και εντός των χωρών, εκτός αν τη διαχειριστούμε καλά. Οι λόγοι είναι αρκετά σαφείς. Αντικαθιστά την εργασία σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, ενώ οι εταιρείες ΤΝ βρίσκονται δυσανάλογα συγκεντρωμένες σε δύο χώρες, επομένως οι νικητές είναι πιθανό να βρίσκονται σε δύο ή τρία μέρη. Όταν νικητές και ηττημένοι βρίσκονται εντός της ίδιας χώρας, μπορεί ίσως να αντιμετωπιστεί η ανισότητα με αναδιανομή, αν και η πολιτική οικονομία συχνά είναι αντίθετη με την προοπτική αυτή. Αλλά όταν βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες, τότε είναι ακόμη πιο δύσκολο.
Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ
Πηγή: in.gr
