Η αιφνιδιαστική ανακοίνωση για το κλείσιμο 204 υποκαταστημάτων των ΕΛΤΑ, πέρα από τους πολιτικούς τριγμούς που προκάλεσε, επανέφερε στον πυρήνα της συζήτησης το ζήτημα της αποκέντρωσης του κράτους και των λειτουργιών του. Οι τοπικές κοινωνίες αντέδρασαν στο κλείσιμο των ταχυδρομικών καταστημάτων και στη χωροταξική απομάκρυνση μιας ακόμα κρατικής λειτουργίας από κοντά τους.
Στην Ελλάδα η έννοια της αποκέντρωσης είναι ένα διαχρονικό ζητούμενο, που επανέρχεται διαρκώς ως προεκλογικό σύνθημα χωρίς να μεταφράζεται σε πραγματική μεταφορά αρμοδιοτήτων, πόρων και ευθύνης από το κεντρικό κράτος στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η χώρα μας παραμένει ένα από τα πλέον συγκεντρωτικά κράτη της Ευρώπης με σχεδόν όλες τις κρίσιμες αποφάσεις να περνούν από το κόσκινο των κεντρικών υπουργείων.
Τα αποτελέσματα γνωστά: αργόσυρτες διαδικασίες, ασάφεια αρμοδιοτήτων, αδιαφάνεια στη λογοδοσία και ένας κρατικός μηχανισμός που ασφυκτιά μέσα στις ίδιες του τις επικαλύψεις. Σύμφωνα με τον δείκτη αποκέντρωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, που αποδελτίωσε πρόσφατα το ΚΕΦΙΜ, η Ελλάδα βρίσκεται στην 22η θέση μεταξύ των 27 κρατών της ΕΕ με τη χειρότερη επίδοση να καταγράφεται στο πεδίο της δημοσιονομικής αποκέντρωσης (25η θέση). Με απλά λόγια: δήμοι και περιφέρειες στερούνται ίδιων πόρων και εξαρτώνται από τον κεντρικό κρατικό προϋπολογισμό για να σχεδιάσουν, επενδύσουν, καινοτομήσουν και βασικά να λειτουργήσουν.
Είναι κοινός τόπος ότι οι ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού δεν έχουν τις αρμοδιότητες που θα έπρεπε για να δράσουν αποτελεσματικά εντός των γεωγραφικών ορίων τους. Συχνά οι αρμοδιότητες αυτές περιορίζονται περαιτέρω για χάρη της κεντρικής κυβέρνησης εις βάρος της τοπικής κοινωνίας. Πρόσφατο παράδειγμα η μεταμεσονύκτια τροπολογία μετά την «αλλαγή φρουράς» στον Δήμο Αθηναίων και την ανάληψη της δημαρχίας από τον Χάρη Δούκα, που αφαίρεσε από την αρμοδιότητα του Δήμου κάθε συμμετοχή στα σχεδιαζόμενα έργα της «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.» θέτοντας εκτός ΔΣ της εταιρείας το πρόσωπο του δημάρχου που είχε τη θέση του προέδρου.
Εκτός από τις αρμοδιότητες, η κυρίαρχη τάση τα τελευταία χρόνια είναι η συγκέντρωση υπηρεσιών, θεσμών και δομών στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες πόλεις εντείνοντας το στεγαστικό πρόβλημα και επιβαρύνοντας τις υπάρχουσες υποδομές. Ο νέος δικαστικός χάρτης που ψηφίστηκε από την παρούσα κυβέρνηση κατήργησε οριστικά 43 ειρηνοδικεία χωρίς να τα αναβαθμίσει σε περιφερειακές έδρες, με αποτέλεσμα ολόκληρες περιοχές να χάσουν τις δικαστικές τους υπηρεσίες, επιβαρύνοντας πολίτες και επαγγελματίες με χιλιόμετρα μετακίνησης και ένα επιπλέον αίσθημα εγκατάλειψης σε πολλά σημεία της περιφέρειας. Αντίστοιχα, η προηγούμενη δεκαετία είχε ήδη σημαδευτεί από τη συγκέντρωση των διασκορπισμένων σχολών ΑΕΙ και ΤΕΙ σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα, αδειάζοντας την περιφέρεια από εκπαιδευτική ζωή και νέους ανθρώπους.
Η συζήτηση για την ουσιαστική ανασυγκρότηση του κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είχε επιχειρηθεί το 2020-2021 μέσω της Επιτροπής Κοντιάδη (επί υπουργίας Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκου), που κλήθηκε να προτείνει ένα νέο πλαίσιο για τη μεταρρύθμιση της διοίκησης και την ενίσχυση της αυτονομίας των ΟΤΑ. Το πόρισμα ωστόσο δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ ευρέως, ούτε ενσωματώθηκε σε κάποιο πολιτικό σχέδιο για λόγους που δεν έγιναν γνωστοί. Μια άλλη έκθεση που έχει αναφερθεί και από τον ίδιο τον ΠΘ η έκθεση Πισσαρίδη επίσης δεν έχει υιοθετηθεί. Στο τέλος του 2025 αναμένεται σύμφωνα με τον υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ Θανάση Κοντογεώργη μια νέα εθνική στρατηγική για την Αποκέντρωση.
Πηγή: tanea.gr
