Αφού η κούρσα της Νέας Υόρκης για τη δημαρχία εκτόξευσε τον Ζοχράν Μαμντάνι από μέλος της πολιτειακής συνέλευσης σε μία από τις πιο εξέχουσες προοδευτικές φωνές του κόσμου, υπήρξε και συνεχίζεται έντονη συζήτηση σχετικά με τις ιδέες που ήταν στο επίκεντρο της εκστρατείας του.
Οι επικριτές και οι αντίπαλοί του χαρακτήρισαν δεσμεύσεις του, όπως η δωρεάν υπηρεσία λεωφορείων, η καθολική φροντίδα των παιδιών και το «πάγωμα» των ενοικίων, ως ανεφάρμοστες, μη ρεαλιστικές και υπερβολικά ακριβές.
Κάποιοι όμως αντέδρασαν, τονίζοντας την ιδιορρυθμία της γεωγραφίας που στηρίζει μέρος αυτής της άποψης. «Υποσχέθηκε πράγματα που οι Ευρωπαίοι θεωρούν δεδομένα, αλλά λένε στους Αμερικανούς ότι είναι αδύνατον», είπε ο Ολλανδός περιβαλλοντολόγος και πρώην κυβερνητικός σύμβουλος Alexander Verbeek στον απόηχο των εκλογών της Τρίτης.
«Στις ΗΠΑ είναι ριζοσπαστικός σοσιαλισμός – Στην Ευρώπη είναι απλά… Τρίτη»
Ο Verbeek υποστήριξε την άποψή του με ένα σχόλιο που είχε ακούσει σε ένα καφέ του Όσλο, στο οποίο ο Μαμντάνι περιγράφεται ως ένας Αμερικανός πολιτικός που «επιτέλους» ακουγόταν φυσιολογικός.
«Κανονικό. Αυτή είναι η λέξη», έγραψε ο Verbeek στο ενημερωτικό δελτίο του, «The Planet»: «Εδώ, το να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον μέσω δημόσιων προγραμμάτων δεν είναι ριζοσπαστικός σοσιαλισμός. Είναι… Τρίτη».
Αυτή η άποψη αναδεικνύει τις μεγάλες διαφορές που υπάρχουν ως προς το πώς οι υποσχέσεις του Μαμντάνι αντιμετωπίζονται από πολλούς πέρα από τον Ατλαντικό. «Οι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν το όραμά του για τη δωρεάν δημόσια συγκοινωνία και την καθολική παιδική μέριμνα. Αναμένουμε από τις κυβερνήσεις μας να κάνουν αυτού του είδους τις υπηρεσίες προσβάσιμες σε όλους μας», δήλωσε ο Verbeek.
«Πληρώνουμε υψηλότερους φόρους και λαμβάνουμε ως αντάλλαγμα πολιτισμένες κοινωνίες. Η συζήτηση εδώ δεν είναι αν θα έχουμε αυτά τα προγράμματα, αλλά πώς να τα βελτιώσουμε», επισημαίνει (σ.σ. μακάρι να ήταν έτσι και στην Ελλάδα – αν βέβαια ρωτήσουμε τους κυβερνώντες μας, θα πουν ότι πληρώνουμε τους χαμηλότερους φόρους στην Ευρώπη, χωρίς να υπολογίζουν όμως ότι παίρνουμε το ένα τρίτο του μισθού πολλών Ευρωπαίων).
Δωρεάν μεταφορές με ΜΜΜ σε όλη την Ευρώπη
Πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, το Ταλίν, η πρωτεύουσα της Εσθονίας, έγινε η μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο που εισήγαγε τα μέσα μαζικής μεταφοράς χωρίς ναύλο. Χρηματοδοτούμενο από τον φόρο κατοίκων της πόλης, το καθεστώς αντιμετώπισε έντονη αντίδραση πριν από την κυκλοφορία του, με κάποιους να το περιγράφουν ως πολιτικό κόλπο που η πόλη δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά.
Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς είχε αυξηθεί κατά 14% και ότι η κινητικότητα των κατοίκων με χαμηλό εισόδημα είχε βελτιωθεί. Παρόμοια προγράμματα εμφανίστηκαν έκτοτε σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, για παράδειγμα στο Μονπελιέ και τη Δουνκέρκη της Γαλλίας, ενώ επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες όπως στο Λουξεμβούργο και τη Μάλτα.
Δημοτικά παντοπωλεία
Όταν ο Μαμντάνι υποσχέθηκε να δημιουργήσει ένα δημοτικό παντοπωλείο σε κάθε έναν από τους πέντε δήμους της Νέας Υόρκης, με σκοπό να επεκταθεί εάν η δοκιμή ήταν επιτυχής, θύμισε στην Aslı Aydıntaşbaş, συνεργάτη εξωτερικής πολιτικής στο Ινστιτούτο Brookings, το παντοπωλείο που διαχειριζόταν η πόλη της Κωνσταντινούπολης, όταν την επισκέφθηκε το 2014.
Τότε, είχε μείνει έκπληκτη βλέποντας τα ράφια που ήταν φορτωμένα με προϊόντα όπως ψωμί μέχρι φακές και βασικές οικιακές συσκευές, πολλά από τα οποία παρέχονται από μικρούς, ελάχιστα γνωστούς κατασκευαστές. Η πρόσβαση σε αυτά τα καταστήματα περιορίστηκε σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, με τις οικογένειες να λαμβάνουν προπληρωμένη μηνιαία κάρτα επιβράβευσης για χρήση σε αυτά τα καταστήματα, είπε. «Αυτά τα παντοπωλεία της πόλης της Κωνσταντινούπολης ήταν επιτυχημένα και επεκτάθηκαν σε άλλες πόλεις».
Πάνω από μια δεκαετία μετά, η εμπειρία την έπεισε για τη βιωσιμότητα της υπόσχεσης του Μαμντάνι. «Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι η ελίτ της Νέας Υόρκης και οι Ρεπουμπλικάνοι ήθελαν να εμφανίσουν αυτές τις προτάσεις σαν να έρχονται από το φεγγάρι», είπε. «Προγράμματα όπως τα μη κερδοσκοπικά καταστήματα ή τα δωρεάν λεωφορεία, δεν είναι εξωφρενικές ιδέες, ούτε είναι σοσιαλιστικά. Έχουν δοκιμαστεί σε διάφορα μέρη του κόσμου».
Για τους Νεοϋορκέζους, άλλωστε, υπάρχει προηγούμενο ως προς τα δημοτικά παντοπωλεία, καθώς το Σικάγο σκέφτεται παρόμοια σχέδια, ενώ η Ατλάντα και το Σεντ Πολ, στο Κάνσας, έχουν ξεκινήσει τα δικά τους για παντοπωλεία που διευθύνονται από τα δημοτικά καταστήματα.
Δωρεάν παιδική μέριμνα
Η εκστρατεία του Μαμντάνι υποσχέθηκε επίσης να κάνει δωρεάν τη φροντίδα των παιδιών για όλα τα παιδιά στην πόλη, ηλικίας έξι εβδομάδων έως πέντε ετών. Μέρες πριν από τις εκλογές, η πολιτεία του Νέου Μεξικού έδωσε στην πόλη ένα σχετικό παράδειγμα, καθώς έγινε η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ που προσφέρει δωρεάν παιδική φροντίδα σε όλους τους κατοίκους της, σε μια προσπάθεια να τονώσει την οικονομία της και να αυξήσει τα επίπεδα εκπαίδευσης και πρόνοιας των παιδιών.
Στην Ευρώπη, η κυβέρνηση της Πορτογαλίας άρχισε να καθιερώνει δωρεάν παιδική μέριμνα το 2022, ξεκινώντας από παιδιά ηλικίας ενός έτους και κάτω, με υποσχέσεις να επεκτείνει σταδιακά το πρόγραμμα σε παιδιά ηλικίας έως τριών ετών. Ενώ το πρόγραμμα είναι ανοιχτό σε όλους, οι θέσεις είναι περιορισμένες και μπορεί να είναι δύσκολη η πρόσβαση, με προτεραιότητα τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα και τις μονογονεϊκές.
Στο Βερολίνο, η παιδική μέριμνα είναι δωρεάν από το 2018 για τα παιδιά από τα πρώτα τους γενέθλια μέχρι να ξεκινήσουν το σχολείο, αν και τα κέντρα επιτρέπεται να επιβάλλουν πρόσθετες χρεώσεις για παροχές όπως γεύματα και εξωσχολικές δραστηριότητες. Σε όλες τις σκανδιναβικές χώρες, η δωρεάν παιδική μέριμνα δεν είναι καθολική, αλλά επιδοτείται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος για τις περισσότερες οικογένειες.
Η πλατφόρμα του Μαμντάνι περιλάμβανε επίσης μια υπόσχεση να παρέχει στους νέους γονείς ένα δωρεάν καλάθι για μωρά που θα περιλαμβάνει αντικείμενα όπως πάνες, μωρομάντηλα, σερβιέτες θηλασμού, υπνόσακους και βιβλία. Στη Φινλανδία, το «παιδικό κουτί» είναι ένα καθολικό όφελος για τους πολίτες ήδη από το 1949 και έκτοτε την έχουν μιμηθεί, με σχεδόν 100 προγράμματα, 60 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Ανύπαρκτο το κράτος πρόνοιας στις ΗΠΑ
Η έντονη αντίθεση στο πώς αντιμετωπίζονται οι πολιτικές του Μαμντάνι εντός των ΗΠΑ και στο εξωτερικό πιθανότατα έχει να κάνει πολύ με την ελάχιστη ύπαρξη ενός κράτους πρόνοιας στην Αμερική, σημείωσε αυτή την εβδομάδα η συγγραφέας Mary Holland. «Για όποιον ζει σε ένα δυτικοευρωπαϊκό κράτος, οι ιδέες του αυτοαποκαλούμενου δημοκρατικού σοσιαλιστή μάλλον ακούγονται απολύτως λογικές», έγραψε στο Monocle. «Αλλά για πολλούς Αμερικανούς, είναι εξαιρετικά φιλόδοξοι – ακόμη και ριζοσπαστικοί».
Ίσως η πιο ευρέως διαδεδομένη από τις ιδέες του Μαμντάνι είναι ο όρκος του να «παγώσει» το ενοίκιο για σχεδόν 1 εκατομμύριο ενοικιαστές στην πόλη. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Λάρι Σάμερς, ήταν μεταξύ εκείνων που επέκριναν την ιδέα, γράφοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι ο έλεγχος των ενοικίων ήταν ο «δεύτερος καλύτερος τρόπος για να καταστραφεί μια πόλη, μετά τον βομβαρδισμό».
«Πάγωμα» των ενοικίων
Το 2020, το Βερολίνο ψήφισε νόμο που οδήγησε σε «πάγωμα» ενοικίου για πέντε χρόνια, στα επίπεδα του Ιουνίου 2019, για το 90% των διαμερισμάτων της πόλης. Ενώ ο νόμος πρόσφερε ανακούφιση σε περίπου 1,5 εκατομμύριο νοικοκυριά, που είχαν δει τα ενοίκια να αυξάνονται κατά ένα τρίτο τα προηγούμενα έξι χρόνια, κρίθηκε αντισυνταγματικός το 2021, αφού το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας στήριξε τους ιδιοκτήτες και τους λομπίστες επενδύσεων σε ακίνητα, οι οποίοι υποστήριξαν πως ήταν ακατάλληλη και παράνομη η ανάμειξη του κράτους στην ιδιωτική αγορά.
Ωστόσο, έγγραφο του 2022 επεσήμανε έναν ενδιαφέροντα αντίκτυπο αυτού του βραχύβιου μέτρου, καθώς διαπίστωσε πως ενώ υπήρχε έλεγχος ενοικίων, οι κάτοικοι ήταν φαινομενικά πιο δεκτικοί στις νέες οικιστικές αναπτύξεις στην περιοχή τους. Το εύρημα υποδηλώνει πως αν ο Μαμντάνι καταφέρει να πραγματοποιήσει το «πάγωμα» των ενοικίων όπως είχε υποσχεθεί, θα μπορούσε να βοηθήσει να ανοίξει ο δρόμος για την υπόσχεσή του να τριπλασιάσει επίσης την παραγωγή της πόλης σε οικονομικά προσιτά σπίτια.
«Κούφιες οι επικρίσεις για τον Μαμντάνι»
Το ισχυρότερο προηγούμενο για το «πάγωμα» των ενοικίων προέρχεται, πάντως, από την πρόσφατη ιστορία της ίδιας της Νέας Υόρκης. Τα τελευταία 10 χρόνια, κατά τη διάρκεια της θητείας του Μπιλ ντε Μπλάζιο ως δημάρχου, τα μέλη του συμβουλίου ενοικίων της πόλης ψήφισαν τέσσερις φορές το «πάγωμα» του ενοικίου, σημείωσε πρόσφατα στον Guardian ένα πρώην μέλος του συμβουλίου της Νέας Υόρκης, η Leah Goodridge, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι επικρίσεις για τον Μαμντάνι είναι κούφιες για μένα – υπάρχει ήδη προηγούμενο, που υποστηρίζεται από κυβερνητικές αναφορές και δεδομένα».
Πηγή: in.gr
