«Δικαιοσύνη», «δολοφόνοι» είναι τα συνθήματα που αντηχούν στις φτωχικές φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, στη Βραζιλία.
Κάτοικοι των άναρχων παραγκουπόλεων, οι οποίες κατακλύζουν τα λοφώδη περίχωρα της πόλης, μαζί με μέλη της κοινωνίας των πολιτών, οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εργατικών συνδικάτων ζητούν λογοδοσία για την πιο αιματηρή αστυνομική επιδρομή στην ιστορία της χώρας.
Θύμιζε εμφύλιο, καθώς 2.500 μέλη της στρατιωτικής αστυνομίας εισέβαλαν στην Πένια και στο Αλεμάο, στο βόρειο Ρίο ντε Τζανέιρο, ανταλάσσοντας πυρά με μέλη της διαβόητης ναρκοσυμμορίας «Comando Vermelho», ελληνιστί «Κόκκινη Διοίκηση».
Τουλάχιστον 132 άνθρωποι -εκ των οποίων τέσσερις αστυνομικοί- σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης που ξεκίνησε την περασμένη Τρίτη.
Πολλές σοροί έφεραν σημάδια εν ψυχρώ εκτέλεσης, με τραύματα από σφαίρα στον αυχένα και στην πλάτη.
Σε άλλες ήταν δεμένα τα χέρια.
Κάποιες ήταν ακρωτηριασμένες, ακόμη και αποκεφαλισμένες.
Αρκετές εντοπίστηκαν σε παρακείμενη δασώδη περιοχή.
Πριν καν καταμετρηθούν και ταυτοποιηθούν οι νεκροί και η εισαγγελία βγάλει πόρισμα, ο ακροδεξιός κυβερνήτης της πολιτείας του Ρίο ντε Τζανέιρο, Κλαούντιο Κάστρο, διακήρυξε ότι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στη Βραζιλία βρίσκεται σε πόλεμο ενάντια στη «ναρκο-τρομοκρατία».
Όρος που απηχεί την αιτιολογία της κυβέρνησης Τραμπ για την εν εξελίξει στρατιωτική εκστρατεία της κατά λαθρεμπόρων ναρκωτικών από τη Λατινική Αμερική, εν μέσω φόβων και σεναρίων για αμερικανικό «δάκτυλο» καθεστωτικής αλλαγής στη Βενεζουέλα.
Απτόητος από το μακελειό και την κατακραυγή, εγχώρια και διεθνή, ο κυβερνήτης Κάστρο -σύμμαχος του πρώην προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο- χαρακτήρισε την επιχείρηση επιτυχημένη, μια «ιστορική ημέρα στην καταπολέμηση του εγκλήματος στο Ρίο ντε Τζανέιρο».
Πανηγύρισε για την κατάσχεση 118 όπλων και άνω του ενός τόνου ναρκωτικών, παρά το γεγονός ότι οι στόχοι της επιχείρησης -σύλληψη ηγετών της συμμορίας και αποδυνάμωσή της- κάθε άλλο παρά έχει επιτευχθεί.
Αντίθετα, έχει πυροδοτήσει οργή και διχασμό στη Βραζιλία, έναν χρόνο πριν από τις επόμενες γενικές εκλογές.
Πολλοί πλέον μιλούν για επικίνδυνα «παιχνίδια» εξουσίας.
Ανεξέλεγκτη δράση με πολιτικές προεκτάσεις
«Δεν μπορούμε να αποδεχθούμε ότι το οργανωμένο έγκλημα θα εξακολουθεί να καταστρέφει οικογένειες, να καταπιέζει τους κατοίκους, να προωθεί ναρκωτικά και βία στις πόλεις», έγραψε στο Χ ο αριστερός πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα.
«Απαιτείται συντονισμένη δράση που να στοχεύει τη ραχοκοκαλιά της διακίνησης ναρκωτικών, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο αστυνομικούς, παιδιά και αθώες οικογένειες».
Ήταν μια σαφής μομφή κατά του ακροδεξιού κυβερνήτη του Ρίο ντε Τζανέιρο, Κλαούντιο Κάστρο, που δεν είχε καν ενημερώσει για την επιχείρηση την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ούτε είχε ζητήσει κάποια συνεργασία εκ των προτέρων.
Ο αριθμός των νεκρών, ο υψηλότερος που έχει καταγραφεί ποτέ σε επιχείρηση της αστυνομίας στο Ρίο, προκάλεσε την καταδίκη οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των Ηνωμένων Εθνών και έντονο έλεγχο από τις ομοσπονδιακές αρχές.
Το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας, εισαγγελείς και νομοθέτες διέταξαν τον κυβερνήτη Κάστρο να παράσχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την επιχείρηση.
Ο δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου Αλεξάντρ ντε Μοράες -ο οποίος προήδρευε στη δίκη που οδήγησε πρόσφατα στην καταδίκη του πρώην προέδρου Μπολσονάρο, σε μια υπόθεση που προκάλεσε κρίση στις σχέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Μπραζίλια- έχει ήδη καλέσει σε ακρόαση τον κυβερνήτη του Ρίο ντε Τζανέιρο και τους επικεφαλής της αστυνομίας της πολιτείας.
Επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Κάτω Βουλής του Κογκρέσου στη Βραζιλία ζήτησε την προληπτική κράτηση του Κλαούντιο Κάστρο, την παραίτησή του και την ανάθεση της έρευνας στην ομοσπονδιακή αστυνομία, για λόγους διαφάνειας.
Κατόπιν έκτακτης συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου υπό τον Λούλα, ο Βραζιλιάνος υπουργός Δικαιοσύνης, Ρικάρντο Λεβαντόφσκι, ανακοίνωσε τη δημιουργία γραφείου έκτακτης ανάγκης για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Ζητούμενο είναι η διευκόλυνση του συντονισμού μεταξύ των ομοσπονδιακών και των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας, ενόσω εκκρεμεί από τον περασμένο Απρίλιο στο Κογκρέσο η έγκριση συνταγματικής τροποποίησης για τη δημόσια ασφάλεια, που επιβάλλει μεγαλύτερο ομοσπονδιακό έλεγχο στην ανά τις πολιτείες στρατιωτική αστυνομία.
Φτώχεια και αίμα στις φαβέλες
«Το αίμα όλων είναι κόκκινο, η μόνη διαφορά είναι ότι ζούμε σε φαβέλα», φώναξε ένας διαδηλωτής σε μια από τις διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών κατά της ανεξέλεγκτης αστυνομικής βίας στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Εδώ και πολλές δεκαετίες, οι κάτοικοι των παραγκουπόλεων βρίσκονται εγκλωβισμένοι μεταξύ της φτώχειας, της απουσίας του κράτους και των ναρκο-συμμοριών.
Από τις παλαιότερες και πλέον από τις πιο ισχυρές είναι η «Κόκκινη Διοίκηση» («CV»).
Με αφετηρία της τις φυλακές του Ρίο τη δεκαετία του 1970, επί δικτατορίας, αποτελεί πλέον κράτος εν κράτη.
Ελέγχει όχι μόνο τις φαβέλες του Ρίο, αλλά εδάφη σε όλη τη Βραζιλία, συμπεριλαμβανομένου του Αμαζονίου και της λεγόμενης «Διαδρομής Σολιμόες»: μια οδό λαθρεμπορίου κοκαΐνης από τις χώρες των Άνδεων.
Το λαθρεμπόριο ναρκωτικών αποτελεί επίσης πηγή εσόδων.
Όπως και άλλες συμμορίες, στρατολογεί εύκολα μέλη στις φαβέλες του Ρίο,
όπου το οργανωμένο έγκλημα έχει μετατραπεί σε διέξοδο για τους περιθωριοποιημένους νέους, ελλείψει προοπτικής.
Οι κυβερνητικές απαντήσεις, σε βάθος χρόνου, κυμαίνονταν από την εγκατάλειψη, μέχρι πιο πρόσφατα σε επιχειρήσεις μετεγκατάστασης μέρους του πληθυσμού σε κοινωνικές κατοικίες, έργα αναβάθμισης σε ορισμένες φαβέλες, ενσωμάτωσης περιοχών στον αστικό ιστό μέσω βελτιώσεων των υποδομών και προγραμμάτων νομιμοποίησης της ιδιοκτησίας γης.
Προγράμματα για μείωση της εγκληματικότητας, όπως οι λεγόμενες «Ειρηνικές Αστυνομικές Μονάδες» (UPPs), και πρωτοβουλίες για προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης σε αυτές τις κοινότητες έχουν επικριθεί ευρέως ως ελλιπείς.
Αντίθετα, οι αστυνομικές επιδρομές εναντίον εγκληματικών οργανώσεων παραμένουν ο κανόνας, με τον φόρο αίματος να γίνεται όλο και πιο βαρύς.
Υπό τη βαριά σκιά του πρόσφατου μακελειού, η Διεθνής Ομοσπονδία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (FIDH) κατήγγειλε «εξωδικαστικές εκτελέσεις» και «σοβαρή παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων».
Μνημονεύοντας διατάξεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Βραζιλίας, που απαγορεύουν αυτού του είδους τις αστυνομικές επιδρομές στις φαβέλες, χαρακτηρίζει τις αρχές του Ρίο ντε Τζανέιρο υπεύθυνες για «προμελετημένη εγκληματική ενέργεια» και ζητά τη διεξαγωγή ενδελεχούς έρευνας για την αιματοχυσία.
Διαδηλωτές κατά της αστυνομικής βίας στο Ρίο ντε Τζανέιρο ζητούν την παραίτηση του κυβερνήτη της ομώνυμης πολιτείας της Βραζιλίας, Κλαούντιο Κάστρο (REUTERS/Fraga Alves)
Σφαίρες έναντι ψήφων
Η εγκληματικότητα αποτελεί βασικό ζήτημα στη Βραζιλία πριν από τις επόμενες γενικές εκλογές, τον Οκτώβριο του 2026.
Το αποτέλεσμα;
Αστυνομικές επιχειρήσεις όπως η τελευταία στις φαβέλες στο Ρίο ντε Τζανέιρο συχνά μεταφράζονται σε ψήφους.
Έρευνα κοινής γνώμης της AtlasIntel, που δημοσιεύτηκε στις 31 Οκτωβρίου -μόλις τρεις ημέρες μετά το μακελειό- έδειξε ότι περισσότεροι από τους μισούς Βραζιλιάνους (55,2%) ενέκριναν την αστυνομική επιχείρηση.
Το ποσοστό αυξάνεται στο 62% στην πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο, αναφέρει, ακόμη και σε φαβέλες.
Αντίθετα, δημοσκόπηση του ινστιτούτου Paraná Pesquisas, που διενεργήθηκε λίγα 24ωρα πριν από την αιματοχυσία κατέδειξε ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων (45,8%) θεωρεί πως η δημόσια ασφάλεια έχει επιδεινωθεί κατά την τρέχουσα προεδρία του Λούλα.
Τα στοιχεία σκιαγραφούν ένα περίπλοκο πολιτικό τοπίο σε μια χώρα με υψηλή ανοχή στην αστυνομική βία, ενόσω τα αυξημένα επίπεδά της έχουν σημάνει συναγερμό στις τάξεις των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Όλοι έχουν δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη», υπενθυμίζει η FIDH.
Το τελευταίο μακελειό στο Ρίο «υπογραμμίζει τον φυλετικό διαχωρισμό και τις δομικές διακρίσεις που υφίσταται ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού», επισημαίνει, με θύματα βίας να είναι «κυρίως νέοι, μαύροι που ζουν στα προάστια».
Στο φόντο είναι «η πόλωση της βραζιλιάνικης κοινωνίας, καθώς και η άνοδος της ακροδεξιάς ρητορικής που τροφοδοτεί την εχθρότητα απέναντι σε αυτούς τους πληθυσμούς», παρατηρεί, απορρίπτοντας «έντονα την εκμετάλλευση της βίας και των δολοφονιών ως πολιτική στρατηγική για την απόκτηση εκλογικού πλεονεκτήματος».
Όχι τυχαία, δεξιοί και ακροδεξιοί κυβερνήτες πολιτειών στη Βραζιλία -ανάμεσά τους και επίδοξοι υποψήφιοι πρόεδροι το 2026- έσπευσαν να υποστηρίξουν τον Κλαούντιο Κάστρο.
Επέκριναν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για αδυναμία και ανακοίνωσαν μια «κοινοπραξία ειρήνης», με στόχο την «ανταλλαγή εμπειριών και δράσεων για την καταπολέμηση του εγκλήματος», υιοθετώντας τη γραμμή του Ντόναλντ Τραμπ για χαρακτηρισμό των εγκληματικών συμμοριών ως «τρομοκρατικές οργανώσεις».
Πηγή: in.gr
