Η φιλελεύθερη Ευρώπη πρέπει να ελπίζει μετά τη νίκη του κεντρώου κόμματος D66 στις εκλογές στην Ολλανδία; Αν ελπίδα είναι να ισοψηφεί σε έδρες με το ακροδεξιό κόμμα του Βίλντερς, η απάντηση είναι καταφατική. Η Ολλανδία, επί δεκαετίες η πιο ανεκτική, φιλελεύθερη ευρωπαϊκή χώρα, ανέδειξε το 2023 τον έως τότε λοιδορούμενο ηγέτη του ακροδεξιού, ισλαμοφοβικού Κόμματος Ελευθερίας (PVV), Γκέερτ Βίλντερς, ρυθμιστή των πολιτικών της πραγμάτων. Του πήρε έξι μήνες να σχηματίσει την κυβέρνηση που κατέρρευσε πρόσφατα και η χώρα οδηγήθηκε σε πρόωρες εκλογές. Η επικράτηση του κόμματος των Δημοκρατών (D66) ανοίγει τον δρόμο για επιστροφή στην κανονικότητα, με τον ηγέτη του Ρομπ Γέτεν να γίνεται κατά πάσα πιθανότητα ο πρώτος ομοφυλόφιλος πρωθυπουργός της Ολλανδίας.
Η εξέλιξη αυτή, πολύ θετική ασφαλώς, δεν είναι ωστόσο αρκετή για να επισκιάσει μια άλλη κανονικότητα στην Ευρώπη, αυτήν της παρουσίας των ακροδεξιών κομμάτων στο κέντρο και όχι στο περιθώριο πλέον της πολιτικής σκηνής. Επιπλέον, η παρουσία τους οδηγεί και σε μετατόπιση του κέντρου βάρους της πολιτικής σκηνής προς τα δεξιά. Δεν γίνεται πιο κεντρώα η πολιτική των ακροδεξιών κομμάτων, γίνεται πιο δεξιά η πολιτική των υπολοίπων.
Στη Γαλλία, το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίστηκε από την εταιρεία δημοσκοπήσεων IPSOS που διενεργεί συστηματικά σχετική έρευνα για την εφημερίδα «Le Monde» «ακραία δεξιοποίηση» του πολιτικού σκηνικού. Η καθοριστική διαφορά τόσο για τη Γαλλία όσο και για πολλές άλλες χώρες είναι η απενοχοποίηση των δυνάμεων αυτών, η ενίσχυση της κυβερνησιμότητάς τους. Η Λεπέν και το κόμμα της θεωρούνται αξιόπιστη κυβερνητική επιλογή. Και αν η σημερινή πολιτική κρίση δεν βρει λύση, το πιθανότερο είναι οι ψηφοφόροι να δώσουν το χρίσμα στη Λεπέν να κυβερνήσει στις επόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές.
Συμβαίνει το ίδιο και σε μια άλλη παλιά και σταθερή επί αιώνες δημοκρατία, τη Βρετανία. Ο Νάιτζελ Φάρατζ καλπάζει στις δημοσκοπήσεις. Το κόμμα του συνέτριψε το Συντηρητικό σε μια επαναληπτική τοπική εκλογή και αν η πορεία αυτή συνεχιστεί, η πρόβλεψη είναι ότι ο «γελωτοποιός» αρχηγός του κόμματος «Reform UK» μπορεί να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός. Για να μην αναφερθούμε στους «γελωτοποιούς» της ελληνικής πολιτικής σκηνής.
Τι συμβαίνει λοιπόν και οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι στρέφονται σε κόμματα που μερικά χρόνια πριν ήταν αντικείμενο χλεύης; Μια πρώτη εξήγηση είναι ότι ακολουθούν το παράδειγμα των Αμερικανών. Εκεί, η οργή μετουσιώθηκε σε υποστήριξη του ρεύματος που έφερε τον Τραμπ δύο φορές στην εξουσία. Η δεύτερη εξήγηση, αυτή που θα έπρεπε να απασχολεί τα δημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης, είναι η μετατροπή της ελπίδας σε οργή.
Τα κόμματα αυτά, και ειδικά τα σοσιαλδημοκρατικά, είχαν την πλειοψηφία για πολλά χρόνια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπως και το Δημοκρατικό Κόμμα στις ΗΠΑ. Αλλά η ελπίδα που τα έφερε στην εξουσία δεν οδήγησε σε βελτίωση του επιπέδου ζωής της μεσαίας τάξης. Αντίθετα, η παγκοσμιοποίηση, η αύξηση των ανισοτήτων, η μετανάστευση, καλλιέργησαν τον φόβο στη μεσαία τάξη που μεταφράζεται σε οργή απέναντι στις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις.
Το τίμημα αυτό πληρώνουν τα κόμματα που θεωρούνται «καθεστωτικά». Και είναι πολύ πιθανό να περάσει η Ευρώπη μια φάση «ακραίας δεξιοποίησης» αν οι πολιτικές δυνάμεις του δημοκρατικού τόξου δεν προσφέρουν πειστικές εναλλακτικές λύσεις.
Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Πηγή: tanea.gr
