Το βιβλίο δεν είναι απλώς φορέας πληροφορίας, αλλά ένα απτό έργο τέχνης με πολλαπλές μεταμορφώσεις. Αυτήν ακριβώς τη φιλοσοφία αναδεικνύει η έκθεση «BOOKMORPHS: Artists’ Books from Greece & the UK», που θα φιλοξενείται στο Hellenic Centre του Λονδίνου μέχρι και τις 28 Νοεμβρίου 2025. Η Δρ. Νάγια Γιακουμάκη, Διευθύντρια του Κέντρου, εξηγεί γιατί η έκθεση αποτελεί «μία υπενθύμιση της ύπαρξης του βιβλίου ως καλλιτεχνικού αντικειμένου» στην ψηφιακή εποχή, τονίζοντας ταυτόχρονα τη σημασία του διαπολιτισμικού διαλόγου.
Συνέντευξη στη Νάντια Σουφλή
Η έκθεση «BOOKMORPHS: Artists’ Books from Greece & the UK» φέρνει σε διάλογο 44 Έλληνες και Βρετανούς καλλιτέχνες. Πόσο σημαντική θεωρείτε αυτή τη διαπολιτισμική ανταλλαγή στον τομέα του καλλιτεχνικού βιβλίου και πώς επιλέχθηκαν τα έργα που παρουσιάζονται;
Η επιλογή των καλλιτεχνών έγινε από τις επιμελήτριες, Christina Mitrentse και Project 2 Athens (Fiona Mouzakitis & Despina Stavrou), σε συνομιλία μαζί μας. Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντική η διαπολιτισμική ανταλλαγή γενικότερα αλλά και στην προκειμένη περίπτωση, δίνει την ευκαιρία σε καλλιτέχνες να δείξουν την δουλειά τους στο Λονδίνο -για κάποιους είναι η πρώτη φορά-, και να συνδεθούν, δηλαδή να βρεθούν σε διάλογο και να δημιουργήσουν μαζί με καλλιτέχνες από την άλλη άκρη της Ευρώπης.
Το «BOOKMORPHS» δανείζεται τον τίτλο του από έναν όρο που περιγράφει τη μεταμόρφωση του βιβλίου σε καλλιτεχνική μορφή. Πώς η έκθεση προκαλεί ή επαναπροσδιορίζει την αντίληψη του κοινού για το τι είναι ένα «βιβλίο» στην ψηφιακή εποχή;
Η έκθεση υπενθυμίζει την ύπαρξη του βιβλίου ως αντικειμένου, στην προκειμένη περίπτωση καλλιτεχνικού, που δεν λειτουργεί μόνο ως φορέας πληροφορίας αλλά ως ένα απτό εργαλείο, ένα έργο τέχνης. Στις μέρες μας ένα βιβλίο δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι απτό. Η έκθεση αναδεικνύει τις πολλές και διαφορετικές μορφές με τις οποίες μπορεί να υπάρξει, υπενθυμίζοντας την σημασία της δημιουργίας με φυσικά υλικά. Σημαντική είναι η απουσία ψηφιακών βιβλίων, ενώ κάποια βιβλία έχουν αλληλοεπιδρούν με τη ψηφιακή πραγματικότητα. Για παράδειγμα το έργο της Βασιλικής Λευκαδίτη «Gateways, 2025», είναι ένα κέντημα ενός κωδικού QR που οδηγεί σε έναν σύνδεσμο που εμπεριέχει τοπογραφίες και κείμενο πάνω στο τοπίο. Ενώ το έργο αρχειοθετείται, προβάλλεται και συνεχίζεται στον ψηφιακό κόσμο, δεν θα μπορούσε να επικοινωνηθεί χωρίς την ύπαρξη του απτού βιβλίου, κι αν αυτό εμπεριέχει κωδικούς άμεσης απάντησης (quick response) που χρειάζονται κινητό για να λειτουργήσουν, τουλάχιστον είναι κεντημένοι.
Τι ακριβώς θα δει και θα βιώσει ο επισκέπτης που έρχεται στο «BOOKMORPHS»; Πώς η φυσική αλληλεπίδραση με τα βιβλία-αντικείμενα (το να τα κρατήσουμε, να τα αγγίξουμε) προσθέτει στη συνολική εμπειρία;
Ο θεατής θα δει πολλά «βιβλία» φτιαγμένα από διαφορετικά υλικά, τα οποία παίρνουν, διαφορετικές θεωρητικές και κριτικές διαστάσεις ανάλογα με το τι θέλουν να επικοινωνήσουν οικαλλιτέχνες, Η σχέση μεταξύ έργου και θεατή αναπτύσσεται σε πολλά επίπεδα, μέσω της χρήσης διαφορετικών αισθήσεων στην πρόληψη της εμπειρίας. Μερικά βιβλία μπορεί κανείς να τα ξεφυλλίσει, άλλα χρειάζεται να τα αγγίξει με προσοχή, μερικά είναι μόνο για θέαση. Η κάθε εμπειρία είναι διαφορετική, μιας και η έκθεση προσφέρει πολλούς τρόπους πρόσληψης και διάδρασης.
Γιατί κρίθηκε απαραίτητη αυτή η απτική σύνδεση με το βιβλίο, ειδικά στην εποχή της «οθόνης» (screen reading) και του «doom-scrolling»;
Στις μέρες μας, και με την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας, η αίσθηση της αφής περιθωριοποιείται. Ακόμα και η πραγματικότητα μπορεί να υπάρξει πια με διαφορετικούς τρόπους. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας και της εικονικής πραγματικότητας (VR) οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αποκτούν πολλούς εαυτούς: πραγματικούς, εικονικούς, πλαστούς, avatars κ.λπ. Βάσει της πλατωνικής θεωρίας των ιδεών, αυτοί οι εαυτοί είναι απλά μια ακόμα μίμηση, όπως κάθε αντίγραφο βιβλίου είναι μίμηση του πρωτότυπου. Αν τα βιβλία υπάρχουν στον αισθητό κόσμο, και η ψηφιακή πραγματικότητα στον κόσμο των ιδεών, εμείς βρισκόμαστε κάπου ανάμεσα, με τον κόσμο των ιδεών να διεκδικεί το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας στο σήμερα. Το βιβλίο και η σχέση μας μαζί του, έρχεται να μας υπενθυμίσει τις δυνατότητες των αισθήσεών μας.
Πέρα από την αισθητική και την τεχνική ποικιλία (εκτυπώσεις, γλυπτά, ήχος), ποιες είναι οι πιο επίκαιρες κοινωνικές, πολιτικές ή οικολογικές θεματικές που θίγονται μέσω των έργων και σας έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση;
Η οικολογία, η πολιτική μνήμη, η οικογένεια, η διαφορετικότητα, η παράδοση, η ιστορία, η αναφορά στην λογοτεχνία αλλά και άλλες θεματικές που είναι προσωπικές στον κάθε καλλιτέχνη, όπως η αυτοβιογραφία.
Ποιος ήταν ο κύριος στόχος της φιλοξενίας της έκθεσης και πώς ευθυγραμμίζεται με τον ευρύτερο πολιτιστικό προγραμματισμό του Κέντρου;
Στόχος και αποστολή του Κέντρου, και επομένως δικός μου στόχος, είναι να αναδείξει την Ελληνική και την Κυπριακή τέχνη, γεφυρώνοντας την με το Ηνωμένο Βασίλειο, επίσης μια χώρα με παγκόσμια πολιτισμική επιρροή. Αντίστοιχα η έκθεση δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ όλων των διαφορετικών τόπων προέλευσης των καλλιτεχνών παρουσιάζει για πρώτη φορά διεθνώς το εικαστικό βιβλίο Ελλήνων καλλιτεχνών.
Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο artist’s book ή «βιβλιο-αντικείμενο» που πιστεύετε ότι αντιπροσωπεύει καλύτερα το πνεύμα και τη φιλοσοφία του «BOOKMORPHS»;
Δεν μου αρέσει ποτέ να διαλέγω έναν καλλιτέχνη ή ένα έργο. Χωρίς κάποιο από τα έργα, η έκθεση θα έχανε μία από τις ποικίλες μορφές ύπαρξης του βιβλίου, η διαφορετικότητα τους είναι αυτή που κάνει την έκθεση μοναδική και όλα στο σύνολο τους απαντούν στην και συνθέτουν την ιδέα της έκθεσης. Θα κρατήσω τις προσωπικές μου προτιμήσεις εκτός διότι οι επιμελητικές μου προτιμήσεις, συμφωνούν με την επιλογή των τριών συνεπιμελητριών.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για το όραμα και την αποστολή του The Hellenic Centre στο Λονδίνο. Ποιος είναι ο κύριος ρόλος του σήμερα στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού και της γλώσσας στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Το Ελληνικό Κέντρο λειτουργούσε για 30 χρόνια ως χώρος εκδηλώσεων και εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. Τα τελευταία χρόνια έχουμε αναδείξει το Κέντρο ως έναν δυνατό και ενεργό πολιτιστικό φορέα, που όχι μόνο φιλοξενεί τις δουλειές καλλιτεχνών και ακαδημαϊκών, αλλά παράγει νέο πολιτιστικό έργο. Για παράδειγμα, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα φιλοξενήσαμε και παράγαμε την σημαντική περφόρμανς RUSH(ES), το νέο έργο της Αλεξάνδρας Μπαχτσετζή. Από το 2022 έχουμε παρουσιάσει σημαντικές εκθέσεις των Βλάσση Κανιάρη, Ρένα Παπασπύρου, Μαρία Λοιζίδου, Amy Stephens και έχουμε οργανώσει πολλά προγράμματα που έχουν φέρει ένα νέο διεθνές κοινό. Το Κέντρο δημιουργεί συνεργασίες με άλλους διαπολιτισμικούς φορείς της Μεγάλης Βρετανίας και της Ελλάδας, μεταξύ άλλων. Η δουλειά δεκαετιών στην προώθηση της ελληνικής γλώσσας συνεχίζεται δημιουργώντας νέες συνεργασίες (European Language Day), ενώ η παραγωγή σύγχρονων έργων τέχνης έχει βάλει το Κέντρο στον χάρτη της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγής του Λονδίνου.
Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδιά σας και πώς σκοπεύετε να συνεχίσετε να ενισχύετε τους διαύλους επικοινωνίας και ανταλλαγής μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου;
Συνέχεια διαπολιτισμικού προγράμματος, συνεργασίες με φορείς και θεσμούς (πρεσβείες, γκαλερί, μουσεία κτλ.), φυσικά η ενίσχυση της νέας καλλιτεχνικής παραγωγής, προώθηση σύγχρονου διαλόγου για τον πολιτισμό των δύο χωρών που ξεπερνά την ιστορία και τον πολιτισμό του παρελθόντος
Πληροφορίες
BOOKMORPHS: Καλλιτεχνικά Βιβλία από την Ελλάδα & το Ηνωμένο Βασίλειο
Ελληνικό Κέντρο, Paddington Street 16–18, Marylebone, Λονδίνο W1U 5AS
Ημερομηνίες: 14 Οκτωβρίου – 28 Νοεμβρίου 2025
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη–Παρασκευή: 11:00–17:00, Πέμπτη: 11:00–20:00
Σάββατο 25 Οκτωβρίου & Σάββατο 08 Νοεμβρίου: 11:00–17:00
www.ertnews.gr
Πηγή: ertnews.gr
