Ύστερα από εννέα μήνες άρνησης της νέας αμερικανικής κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ να πλήξει τον ρωσική οικονομία μέσω κυρώσεων, την Τετάρτη, 22 Οκτωβρίου, σε μια εντυπωσιακή μεταστροφή, αποφάσισε να πλήξει απευθείας τη «βρύση» του Βλαντιμίρ Πούτιν, που γεμίζει την αγορά με πετρέλαιο γεμίζοντας τα κρατικά ταμεία. Τι σημαίνει στην πράξη αυτό και από ποιούς εξαρτάται εάν θα γονατίσει το Κρεμλίνο;
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, ταυτόχρονα με το νέο ευρωπαϊκό κυρώσεων στη Ρωσία, έβαλε στη «μαύρη λίστα» τις δύο μεγαλύτερες ρωσικές πετρελαϊκές -Rosneft και Lukoil- και τις περισσότερες θυγατρικές τους.
Η κίνηση της κυβέρνησης Τραμπ να εντείνει τα οικονομικά μέτρα κατά της Μόσχας έρχεται καθώς οι σχέσεις μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν έχουν επιδεινωθεί, με την ακύρωση προγραμματισμένης συνόδου στη Βουδαπέστη.
Εγκαταστάσεις του ρωσικού κολοσσού Rosneft, του κύριου στόχου των αμερικανικών κυρώσεων
Μέχρι σήμερα, διαδοχικοί γύροι αμερικανικών κυρώσεων από το 2022 δεν κατάφεραν να γονατίσουν τη Ρωσία ώστε να σταματήσει τον πόλεμο με την Ουκρανία.
Αυτή η αντοχή οφείλεται εν μέρει στο ότι το πετρέλαιο είχε στοχευθεί μόνο εν μέρει, ώστε να αποφευχθεί άλμα των παγκόσμιων τιμών. Οι περισσότερες προηγούμενες κυρώσεις στόχευαν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της ρωσικής πετρελαϊκής βιομηχανίας και είχαν περιορισμένη επίδραση στις άμεσες ταμειακές ροές της χώρας.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν επέβαλε κυρώσεις στις Gazprom Neft και Surgutneftegas, την τρίτη και τέταρτη μεγαλύτερη πετρελαϊκή, αλλά άφησε εκτός τη Rosneft και τη Lukoil. Μαζί, οι δύο αυτές εταιρείες παράγουν περίπου το μισό ρωσικό πετρέλαιο.
Τώρα, μετά την κίνηση της κυβέρνησης Τραμπ την Τετάρτη, και οι τέσσερις μεγάλες ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες τελούν υπό αμερικανικές κυρώσεις.
Γιατί τώρα;
Ένας άλλος λόγος που επέλεξε αυτή τη στιγμή να χτυπήσει ο Τραμπ είναι ότι απλά μπορεί, όπως αναφέρει το περιοδικό Foreign Policy. «Για χρόνια, η κυβέρνηση Μπάιντεν πάλευε με το πώς να στραγγαλίσει τον ρωσικό ενεργειακό τομέα χωρίς να «πνίξει» τους Αμερικανούς οδηγούς με υψηλότερες τιμές βενζίνης» λέει.
Όμως, υπογραμμίζει ότι το αργό, χάρη σε μήνες αυξήσεων προσφοράς από τον ΟΠΕΚ, γινόταν πιο φθηνό, δίνοντας στον Τραμπ τον ιδανικό βαθμό ελευθερίας κινήσεων για να αυξήσει την πίεση στη Ρωσία και να ανακουφίσει μέρος της πίεσης στην ευαίσθητη στις τιμές αμερικανική πετρελαϊκή βιομηχανία.
Τι το διαφορετικό έχουν αυτές ο κυρώσεις
Πρώτον, ενώ άλλες χώρες (όπως η Βρετανία) έχουν στοχοποιήσει άμεσα τη Rosneft και τη Lukoil και η ΕΕ έχει κινηθεί κατά άλλων μεγάλων ρωσικών ενεργειακών εταιρειών, τίποτα δεν συγκρίνεται με την εμβέλεια και τον εν δυνάμει πόνο που μπορεί να προκαλέσει το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών και το δολάριο όταν μιλάμε για κυρώσεις.
Δεύτερον, αντί να στοχεύουν τελικούς χρήστες -όπως διυλιστήρια ή μεσάζοντες περιλαμβανομένων των εκατοντάδων παράνομων πλοίων στον στόλο δεξαμενόπλοιων της Ρωσίας- τα τελευταία αμερικανικά μέτρα χτυπούν κατευθείαν την πηγή της μισής από τη ρωσική δια θαλάσσης εξαγωγή αργού, καθώς και όλες τις θυγατρικές τους στην έρευνα και παραγωγή, την έρευνα και ανάπτυξη, και τη διύλιση.
Η υποβόσκουσα απειλή είναι οι δευτερογενείς αμερικανικές κυρώσεις. Δηλαδή, οποιαδήποτε τράπεζα, εταιρεία, λιμάνι ή πρόσωπο συναλλάσσεται με οποιαδήποτε εταιρεία στη «μαύρη λίστα» κινδυνεύει να μπει και το ίδιο στη «μαύρη λίστα», κάτι που θα σήμαινε άμεση απώλεια πρόσβασης στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών έδωσε, μάλιστα, προθεσμία στις εταιρείες για να τερματίσουν τις συναλλαγές τους με τη Rosneft και τη Lukoil ως τις 21 Νοεμβρίου.
Με εξαίρεση κάποιες μικρές κινεζικές τράπεζες και λιμάνια, οι περισσότεροι μεγάλοι παίκτες της ενεργειακής βιομηχανίας είναι κουμπωμένοι σε ένα σύστημα για το οποίο το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών διαθέτει έναν εξατομικευμένο «kill switch».
«Το έξυπνο σε αυτό που έκανε η κυβέρνηση [είναι ότι] δεν στοχοθέτησε συγκεκριμένα διυλιστήρια που αγοράζουν το πετρέλαιο—πήγε μετά από αυτές τις εταιρείες και τις θυγατρικές τους», είπε ο Πέτρας Κατίννας, αναλυτής ση φινλανδική δεξαμενή σκέψης Centre for Research on Energy and Clean Air. «Αυτές οι κυρώσεις αγγίζουν όλο το ρωσικό αργό, μέσω αγωγών και δια θαλάσσης. Ουσιαστικά, όλες οι εταιρείες που αλληλεπιδρούν με τη Rosneft και τη Lukoil μπορεί να εκτεθούν» οι ίδιες σε κυρώσεις, είπε.
Οι πρώτες αντιδράσεις των φίλων του Κρεμλίνου
Η μεγάλη εμβέλεια των δευτερογενών αμερικανικών κυρώσεων έγινε αμέσως εμφανής. Ήδη τα μεγαλύτερα διυλιστήρια της Ινδίας και της Κίνας εξετάζουν το ενδεχόμενο να περιορίσουν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου.
Σημειωτέον ότι Κίνα και Ινδία αντιπροσωπεύουν μαζί περίπου το 80% όλων των εξαγωγών αργού της Ρωσίας, με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο να συνεισφέρουν περίπου το 1/4 του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού της Μόσχας. Από τότε που ο πόλεμος στην Ουκρανία κλιμακώθηκε πλήρως το 2022, η Ινδία έχει γίνει ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού αργού δια θαλάσσης, καθώς οι κυρώσεις απέτρεψαν άλλους αγοραστές.
Σημαντικοί traders και αξιωματούχοι ανέφεραν ότι διυλιστήρια -περιλαμβανομένης της μεγαλύτερης εγκατάστασης παγκοσμίως στην Ινδία και κινεζικών κρατικών φορέων- «παγώνουν» τις περισσότερες αγορές.
Κίνα
Περίπου το μισό των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου της Κίνας γίνεται δια θαλάσσης, με το υπόλοιπο μέσω χερσαίων αγωγών.
Μεγάλα κρατικά διυλιστήρια στην Κίνα, τον βασικό πελάτη της Ρωσίας για αργό, δήλωσαν ότι θα περιορίσουν τις αγορές ως αποτέλεσμα των αμερικανικών κυρώσεων. «Η Κίνα συνεχίζει να εισάγει ρωσικό LNG [υγροποιημένο φυσικό αέριο], πράγμα που δείχνει το μοντέλο του Ιράν, μια αλυσίδα εφοδιασμού όπου τίποτα δεν μπορεί να αγγιχτεί από δυτικές οντότητες. Όμως το ρωσικό αργό—πρόκειται για τεράστιους όγκους για να απορροφηθούν μέσω λαθρεμπορίου. Θα υπάρξουν σημαντικά εμπόδια για να απορροφηθεί αυτός ο όγκος ρωσικού πετρελαίου», είπε ο Κατίννας.
Άτομο που συνεργάζεται στενά με τις μεγαλύτερες κινεζικές κρατικές πετρελαϊκές εταιρείες και ινδικά διυλιστήρια είπε στους Financial Times ότι όλοι ανέστειλαν τις αγορές μετά την επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων, αν και μικρότερα ανεξάρτητα κινεζικά διυλιστήρια θα συνεχίσουν να εισάγουν ρωσικό αργό.
Το Πεκίνο έχει ζητήσει από αρκετούς μεγάλους κινεζικούς κρατικούς ομίλους πετρελαίου να αναστείλουν τις αγορές ρωσικού πετρελαίου δια θαλάσσης μετά τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις, σύμφωνα με Κινέζο trader κρατικού ομίλου.
Αντιδράσεις Ινδίας
Η Ινδία εισάγει γύρω στα 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα αργού από τη Ρωσία, δεύτερη μόνο μετά την Κίνα, που εισάγει περίπου 2 εκατ. βαρέλια την ημέρα, κυρίως μέσω αγωγών.
Άτομο που γνωρίζει τις συζητήσεις μεταξύ του Νέου Δελχί και των εγχώριων διυλιστηρίων είπε ότι η ινδική κυβέρνηση είχε ιδιωτικά ζητήσει από τις εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών, να αρχίσουν να μειώνουν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου.
Η ινδική Reliance Industries, το μεγαλύτερο διυλιστήριο της Ινδίας, δήλωσε την Πέμπτη ότι θα «επαναπροσαρμόσει» τις εισαγωγές της σύμφωνα με τις κυβερνητικές κατευθύνσεις, καθώς οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν πάνω από 5% μετά τα αμερικανικά μέτρα κατά των ρωσικών ομίλων Rosneft και Lukoil που αντήχησαν στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.
Άτομο με γνώση των συζητήσεων πρόσθεσε ότι είναι απίθανο η Reliance να «ρισκάρει» με τρόπο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε τιμωρία από τις ΗΠΑ, μετά τις κυρώσεις που ανακοινώθηκαν το βράδυ της Τετάρτης.
Όπως προαναφέρθηκε οι νεότερες αμερικανικές κυρώσεις σημαίνουν ότι οι εταιρείες που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο κινδυνεύουν να χάσουν την πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο.
Με δοδομένο ότι «συμμετέχοντα ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα» θα μπορούσαν να υπόκεινται σε δευτερογενείς κυρώσεις για συναλλαγές με τη Lukoil και τη Rosneft, εταιρείες όπως η Reliance, που δραστηριοποιούνται παγκοσμίως, ενδέχεται να δυσκολευτούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από αμερικανικές τράπεζες εάν συνεχίσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο απευθείας.
Τέτοιες δευτερογενείς κυρώσεις θα «εξαναγκάσουν διυλιστήρια που βασίζονται στην πρόσβαση στις αμερικανικές κεφαλαιαγορές να αναζητήσουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας» είπε η Helima Croft της RBC Capital Markets.
«Για τη Reliance, δεδομένων των άμεσων μακροπρόθεσμων συμφωνιών της με τη Rosneft, αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να δημιουργήσει κάποια τριβή βραχυπρόθεσμα, ιδίως από πλευράς συμμόρφωσης», λέει ο Sumit Ritolia, αναλυτής της Kpler στο Νέο Δελχί
Τα τελευταία τρία χρόνια, η Reliance ήταν από τους μεγαλύτερους ωφελημένους του ρωσικού πετρελαίου, αποκομίζοντας απροσδόκητα κέρδη περίπου 6 δισ. δολαρίων λόγω της τιμής με έκπτωση, σύμφωνα με την εταιρεία δεδομένων και αναλύσεων Energy Aspects.
Το ινδικό υπουργείο Εξωτερικών υποστήριξε ότι, ως «σημαντικός εισαγωγέας» πετρελαίου, η χώρα έπρεπε να διασφαλίσει «σταθερές τιμές ενέργειας και ασφαλείς προμήθειες», προσθέτοντας ωστόσο ότι θα διαφοροποιήσει τις ενεργειακές πηγές «όποτε κριθεί σκόπιμο».
Ο Τραμπ έχει στο παρελθόν επιτεθεί σφοδρά στο Νέο Δελχί για τις αγορές ρωσικού πετρελαίου, επιβάλλοντας αυστηρές κυρώσεις σε μια προσπάθεια να το αποτρέψει από το να διοχετεύει χρήματα στη Μόσχα.
Πρόσφατα, ο Αμερικανός πρόεδρος επανέλαβε ότι ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι τού υποσχέθηκε πως η Ινδία θα σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, κίνηση που θα μπορούσε να αμβλύνει τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών και να οδηγήσει την Ουάσιγκτον σε μείωση των δασμών.
Αρκούν σίγουρα για να γονατίσει η ρωσική αρκούδα;
Δεν είναι σαφές, ωστόσο, αν αυτή η μεταστροφή των ΗΠΑ θα αρκεί για να αποτρέψει τους αγοραστές από το να εγκαταλείψουν τις ρωσικές προμήθειες, τις οποίες αγοράζουν με έκπτωση.
Την Πέμπτη, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι «οι νέες δυτικές κυρώσεις δεν θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη ρωσική οικονομία» υποστηρίζοντας ότι η αντικατάσταση του ρωσικού πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά θα χρειαστεί χρόνο.
Κίνα
Μπορεί τα κρατικά διυλιστήρια της Κίνας να ανέστειλαν τις αγορές τους ρωσικού αργού που μεταφέρεται δια θαλάσσης, ωστόσο, ο κύριος όγκος των κινεζικών εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου έρχεται είτε μέσω αγωγού που φαίνεται ανθεκτικός στις κυρώσεις, είτε μέσω των ανεξάρτητων «teapot» διυλιστηρίων που έχουν μικρή έκθεση στο αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Επίσης, τα περισσότερα από τα δια θαλάσσης ρωσικά βαρέλια αγοράζονται συνήθως από μικρότερα, ιδιωτικά διυλιστήρια που δεν χρειάζονται πρόσβαση σε δολάρια και άρα είναι σε μεγάλο βαθμό απρόσβλητα από τις αμερικανικές κυρώσεις.
Μπορεί το Πεκίνο να ζήτησε από αρκετούς μεγάλους κινεζικούς κρατικούς ομίλους πετρελαίου να αναστείλουν τις αγορές ρωσικού πετρελαίου δια θαλάσσης μετά τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις, αλλά Κινέζος trader κρατικού ομίλου που επικαλούνται οι Financial Times, υπογράμμισε ότι η παύση μπορεί να αποδειχθεί προσωρινή.
Ινδία
Από την πλευρά τους, τα περισσότερα ινδικά διυλιστήρια εισάγουν ρωσικό αργό μέσω τρίτων -ακόμη και τετάρτων- trader που δεν έχουν μπει σε «μαύρη λίστα». Ο Sumit Ritolia είπε ότι για τα περισσότερα κρατικά ινδικά διυλιστήρια, όπως η Indian Oil, τα οποία προμηθεύονται σε μεγάλο βαθμό ρωσικό αργό μέσω τρίτων trader, ο άμεσος λειτουργικός αντίκτυπος θα πρέπει να παραμείνει περιορισμένος. Πιθανότατα θα μειώσουν τις αγορές τους μόνο αν τους το υποδείξουν οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι.
Τον Δεκέμβριο, η Reliance ενίσχυσε τη θέση της ως ο μεγαλύτερος ωφελημένος της Ινδίας από το φθηνό ρωσικό πετρέλαιο, υπογράφοντας δεκαετές συμβόλαιο για την αγορά σχεδόν 500.000 βαρελιών την ημέρα αργού από τη Rosneft.
Αν και στις 23 Οκτωβρίου είπε ότι θα προσαρμόσει τις αγορές της, βάσει των υποδείξεων της ινδικής κυβέρνησης, δηλώνοντας ότι θα σταματήσει να αγοράζει πετρέλαιο από οντότητες υπό κυρώσεις, ωστόσο, η εταιρεία εισάγει μέρος των ρωσικών βαρελιών της από τρίτους, σημειώνει ο Sumit Ritolia της εταιρείας δεδομένων Kpler.
Ο Economist σημειώνει ότι ναι μεν τα μέτρα του Τραμπ θα προκαλέσουν σοβαρές τριβές, αλλά ίσως να μην είναι τόσο ολοκληρωτικό πλήγμα που έδειχναν αρχικά. Το πετρέλαιο θα ανακατευθυνθεί, όπως έγινε τον Ιανουάριο όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν επέβαλε παρόμοια τιμωρία στις Gazprom Neft και Surgutneftegas, την τρίτη και τέταρτη μεγαλύτερη ρωσική πετρελαϊκή.
Οι αγοραστές θα γίνουν πιο επιφυλακτικοί, γεγονός που θα αναγκάσει τους πωλητές να ανασχεδιάσουν τα εμπορικά δίκτυα για να κατευνάσουν τις ανησυχίες των πελατών. Αυτό μπορεί να πάρει χρόνο, ιδίως καθώς οι πρόσφατες βρετανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά των «σκιωδών» δεξαμενόπλοιων και των τραπεζών που παρακάμπτουν τις κυρώσεις δυσκολεύουν τη ζωή τους.
Για να έχει λοιπόν οι κυρώσεις πιο διαρκή επίδραση στη μείωση των ρωσικών εξαγωγικών όγκων, θα πρέπει ο Τραμπ να δώσει μεγάλα ανταλλάγματα στον Μόντι. Αλλά, ακόμα και ένα πλήρες ινδικό μποϊκοτάζ, σύμφωνα με τον Άντι Ίμσιροβιτς, πρώην στέλεχος της Gazprom, θα αύξανε όμως και τις παγκόσμιες τιμές τουλάχιστον κατά 10–15 δολάρια το βαρέλι.
Πηγές: Washington Post, Foreign Policy, Economist, Financial Times
Πηγή: in.gr
