Η συμφωνία για την εκεχειρία στη Γάζα έχει δημιουργήσει ελπίδες για λήξη του πολέμου, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη πολλά προβλήματα να επιλυθούν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που έχει επικριθεί για τη στάση της, διεκδικεί έναν ρόλο στο μέλλον του παλαιστινιακού θύλακα, τόσο διπλωματικό όσο και οικονομικό.
Τα περιθώρια κινήσεων που έχει όμως είναι περιορισμένα –και σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται και από τις διαθέσεις του Αμερικανού προέδρου. Ο Ντόναλντ Τραμπ, με την επιρροή του στο Ισραήλ επέτρεψε την επίτευξη της συμφωνίας για κατάπαυση πυρός. Η εκεχειρία είναι εύθραυστη, όλοι παραδέχονται ότι ο δρόμος για την ειρήνη είναι πραγματικά μακρύς. Και η συμφωνία δεν έχει δώσει απαντήσεις σε όλα τα σημαντικά ζητήματα. Μεταξύ αυτών η διακυβέρνηση της Γάζας, η ίδρυση κράτους στην Παλαιστίνη, αλλά και η ανοικοδόμησή της.
Ο Ντόναλντ Τραμπ και η λύση των δύο κρατών
Σε ανάλυσή του για λογαριασμό του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων Brookings με έδρα την Ουάσιγκτον, ο πρώην διπλωμάτης και αναλυτής Σκοτ Ρ. Άντερσον υποστηρίζει ότι το σχέδιο για τη Γάζα «ανασταίνει τη λύση των δύο κρατών». Επισημαίνει ότι αυτή ήταν ο πυλώνας της διακομματικής πολιτικής των ΗΠΑ για το Μεσανατολικό.
Επισημαίνει ότι η Γάζα και η Δυτική Όχθη θεωρούνται κατεχόμενα εδάφη βάσει του διεθνούς δικαίου. Πράγμα που σημαίνει ότι το Ισραήλ δεν θα πρέπει να τα προσαρτήσει μόνιμα. Ωστόσο, οι δύο κυβερνήσεις Τραμπ και το Ισραήλ έχουν κάνει βήματα που υπονομεύουν αυτή τη λύση. Όπως αναφέρει ο Άντερσον, επεκτείνονται οι οικισμοί εποίκων στη Δυτική Όχθη. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν έχει αντιδράσει στις δηλώσεις Νετανιάχου περί προσάρτησής της, ούτε στη δήλωση Νετανιάχου ότι «δεν θα υπάρξει παλαιστινιακό κράτος».
Ντόναλντ Τραμπ
Παρ’ όλα αυτά εκτιμά ότι το σχέδιο Τραμπ για την ειρήνη στη Γάζα ανοίγει έναν δρόμο προς την προσέγγιση των δύο κρατών. Καλεί το Ισραήλ να αποκηρύξει οποιαδήποτε πρόθεση προσάρτησης της Γάζας. Εγγυάται στους κατοίκους της Γάζας το δικαίωμα επιστροφής. Επίσης, προβλέπει ότι η Γάζα τελικά θα κυβερνάται παράλληλα με τη Δυτική Όχθη από μια μεταρρυθμισμένη Παλαιστινιακή Αρχή. Ακολούθως, αν αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες ασφαλείας του Ισραήλ και ο Ντόναλντ Τραμπ παραμείνει πιστός στη διαβεβαίωση ότι θα αντιταχθεί σε προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, ο Άντερσον πιστεύει ότι μπορεί να άνοιξε ο δρόμος. Και η συμφωνία να οδηγήσει σε «μια αξιόπιστη οδό προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση». Τουλάχιστον, αυτό αναφέρει το σχέδιο.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, που αναγνώρισε Κράτος της Παλαιστίνης, το έχει παραδεχθεί: «Η ελπίδα για μια λύση δύο κρατών εξασθενεί, αλλά δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτό το φως να σβήσει», είπε.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, μετά την υπογραφή της συμφωνίας, δήλωσε ότι η ίδρυση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους είναι κάτι ξεχωριστό από το σχέδιο για την ανοικοδόμηση της Γάζας. «Σε πολλούς ανθρώπους αρέσει η λύση του ενός κράτους. Σε μερικούς ανθρώπους αρέσει η λύση των δύο κρατών. Θα πρέπει να δούμε», είπε. «Κάποια στιγμή θα αποφασίσω τι θεωρώ σωστό, αλλά θα είμαι σε συντονισμό με άλλα κράτη και άλλες χώρες».
Η ΕΕ θέλει να διασφαλίσει τη δημιουργία Κράτους της Παλαιστίνης
Από την πλευρά της ΕΕ, σύμφωνα και με δημοσίευμα του Politico, θέλει να πιέσει τον Ντόναλντ Τραμπ να επιτρέψει τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτος. Η συμφωνία για την ειρήνη στη Γάζα, σύμφωνα με έγγραφο της Κομισιόν, είναι μια βάση για να προχωρήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλά και για να εμπλακεί πιο ενεργά και η ΕΕ στην υπόθεση της ανοικοδόμησης στη Γάζα.
Φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα / REUTERS/Mahmoud Issa
Το Politico επικαλείται έγγραφο της υπηρεσίας εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, το οποίο αποκαλύπτει ότι οι αξιωματούχοι πιέζουν για να μεγιστοποιήσουν την επιρροή της ΕΕ στην εφαρμογή της συμφωνίας. Επίσης, πολλές χώρες-μέλη έχουν δηλώσει ότι αναγνωρίζουν το παλαιστινιακό κράτος, και κάποιες έχουν δηλώσει ότι προτίθενται να το κάνουν. Το έγγραφο αναφέρει ότι υπάρχει ανάγκη να «ενισχυθεί μια θετική αφήγηση για τη λύση των δύο κρατών, μεταξύ άλλων με την ανάδειξη του ρόλου της ΕΕ».
Ωστόσο, αναγνωρίζει επίσης τον ρόλο του Αμερικανού προέδρου. Ο διπλωματικός βραχίονας της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), προτείνει να «ενεργοποιηθούν περαιτέρω οι διπλωματικοί δίαυλοι προς τις ΗΠΑ» για να εφαρμοστεί με τρόπο που να μην «υπονομεύει τη βιωσιμότητα» της Παλαιστινιακής Αρχής.
Επίσης, σύμφωνα με το δημοσίευμα αναζητά υποστήριξη από τις πρωτεύουσες για να υποστηρίξει την άρση των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι παλαιστινιακοί θεσμοί. Αλλά και για να αυξηθεί η πίεση στους Ισραηλινούς εποίκους που προσαρτούν παράνομα εδάφη στη Δυτική Όχθη. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει συνεργασία με την ισραηλινή κυβέρνηση, την Αίγυπτο, το Κατάρ και την Τουρκία «για να συνεχιστεί η άσκηση πίεσης στη Χαμάς για την πλήρη εφαρμογή του σχεδίου».
Ωστόσο, η ΕΕ δεν έχει δείξει γρήγορα ανακλαστικά στις εξελίξεις στη Γάζα. Μόλις στα τέλη Σεπτεμβρίου η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε κυρώσεις σε Ισραηλινούς αξιωματούχους για τον λιμό στη Γάζα, όταν οι εκκλήσεις από κράτη-μέλη και οργανώσεις για τα δικαιώματα το ζητούσαν μήνες πριν. Πλέον υπάρχει το ενδεχόμενο, με αφορμή το σχέδιο Τραμπ η Κομισιόν να υπαναχωρήσει.
REUTERS/Elizabeth Frantz
Η σημασία της ανθρωπιστικής βοήθειας
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ίσως ο μεγαλύτερος πάροχος ανθρωπιστικής βοήθειας για τη Γάζα. Και σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο προτίθεται να αξιοποιήσει αυτόν τον ρόλο.
Η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, δήλωσε στο Παρίσι, στη σύνοδο που οργάνωσε ο Εμανουέλ Μακρόν μεταξύ αραβικών και ευρωπαϊκών κρατών για την εφαρμογή του σχεδίου Τραμπ: «Είμαστε ο μεγαλύτερος δωρητής στην Παλαιστίνη όσον αφορά την ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά και στην Παλαιστινιακή Αρχή. Επομένως, πιστεύω ότι δεδομένης της συμβολής μας, θα πρέπει να είμαστε παρόντες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να συζητήσουμε».
Σύμφωνα με το Politico, η ευρωπαϊκή διπλωματική υπηρεσία προτείνει τη διασφάλιση της ροής «βοήθειας σε κλίμακα προς και σε όλη τη Γάζα» και την αναδιάταξη της πολιτικής αποστολής βοήθειας για τη διέλευση των συνόρων στη Ράφα. Επιφυλάσσει για την ΕΕ τον ρόλο του τρίτου μέρους που θα εποπτεύει επίσης την προστασία της διέλευσης των ανθρώπων. Εάν τα κράτη μέλη δώσουν το πράσινο φως, η ΕΕ θα επιδιώξει επίσης να «διερευνήσει την παρακολούθηση και την παροχή συμβουλών σχετικά με τη μεταφορά αγαθών».
Οι κάτοικοι της Γάζας ζουν σε καταυλισμούς από σκηνές, καθώς η Λωρίδα έχει καταστραφεί ολοσχερώς / REUTERS/Dawoud Abu Alkas
Επίσης, θέλει να πιέσει το Ισραήλ να άρει τους περιορισμούς στις ανθρωπιστικές ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στα παλαιστινιακά εδάφη. Και μέσω του προγράμματος Erasmus, που θα επεκταθεί στις χώρες της Μεσογείου, να αξιοποιήσει τις εκπαιδευτικές ανταλλαγές για να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινοτήτων.
Η ανοικοδόμηση και οι ΗΠΑ
Σε ανάλυση του Eurasia Report, επισημαίνεται ότι η επιτυχία του σχεδίου Τραμπ για την ειρήνη στη Γάζα συνδέεται και με την ανοικοδόμησή της. Και πως αυτή είναι μια ευκαιρία για να δράσει η ΕΕ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΕ, του ΟΗΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η ανοικοδόμηση της Γάζας απαιτεί πάνω από 50 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η ΕΕ μπορεί να έχει μεγάλη συμβολή. Από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας έως τη δημιουργία υποδομών για να φτάσει αυτή η βοήθεια στους πληγέντες Παλαιστινίους. Για παράδειγμα, μπορούν να αναπτύξουν πόρους για επίγεια εφοδιαστική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας θαλάσσιων ή αεροπορικών διαδρόμων για την παροχή βοήθειας. Αλλά και στην παροχή ιατροφαρμακευτικής φροντίδας, προετοιμάζοντας τις συνθήκες και πλήρη αποκατάσταση των υποδομών στον θύλακα.
Οι υποδομές, σύμφωνα με το Eurasia Report, μπορεί να είναι το δυνατό χαρτί της ΕΕ, στο πλαίσιο του πολυετούς σχεδίου ανοικοδόμησης, από κοινού με την Παγκόσμια Τράπεζα. Η ΕΕ, αναφέρει, μπορεί να συμμετάσχει άμεσα στην κατασκευή κρίσιμων υποδομών, όπως δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, συστήματα ύδρευσης, εγκαταστάσεις υγιεινής και νοσοκομεία.
Πού μπορεί να βοηθήσει
Επίσης, χρήματα πρέπει να κατευθυνθούν στην εκπαίδευση και τη στέγαση, με προτεραιότητα στην ανοικοδόμηση σχολείων και κατοικιών. Αλλά και στην υποστήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, της γεωργίας και της ελαφράς βιομηχανίας.
Πέρα από αυτά τα βασικά, η ΕΕ μπορεί να υποστηρίξει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τη γεωργία και την ελαφρά βιομηχανία για να βοηθήσει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και να βοηθήσει τους Παλαιστίνιους να επιστρέψουν στην αυτάρκεια.
Αλλά το σχέδιο Τραμπ δεν αναφέρει τίποτα για την ανοικοδόμηση. Υπάρχουν μέσα αόριστες αναφορές σε ένα «σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης για την ανοικοδόμηση και την ενεργοποίηση της Γάζας» και στη δημιουργία μιας «ειδικής οικονομικής ζώνης» που θα επωφελείται από εμπορικές προτιμήσεις. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι «η ανοικοδόμηση είναι το πιο εύκολο» σε αυτήν τη διαδικασία για την ειρήνη. Και πως «εμείς ξέρουμε να χτίζουμε», προφανώς αναφερόμενος στις ΗΠΑ. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε και το σχέδιο του Αμερικανού προέδρου να κάνει τη Γάζα «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» -κανείς δεν γνωρίζει αν το έχει αφήσει στην άκρη.
Ανθρωπιστική βοήθεια καθώς εισέρχεται στη Γάζα / REUTERS/Mahmoud Issa
Για τον Κεμάλ Κιτιτζί, του Κέντρου Εξωτερικής Πολιτικής για τις ΗΠΑ και την ΕΕ, η ανοικοδόμηση συνεπάγεται και μια κοινωνική διάσταση. Πρέπει να βοηθήσουν τους κατοίκους στη Γάζα να ανακάμψουν σταδιακά από το τραύμα τους και να γίνουν ενεργοί συμμετέχοντες στην οικονομική τους ανάπτυξη. Και, κατά συνέπεια, όπως αναφέρει στην ανάλυσή του για λογαριασμό του Brookings, να ενδιαφερθούν για την οικοδόμηση της ειρήνης.
Η διεθνής στρατιωτική δύναμη
Στη συνάντηση των Αράβων και Ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι στις 9 Οκτωβρίου, οι υπουργοί Εξωτερικών εργάστηκαν πάνω σε ένα μεταβατικό πλαίσιο ευθυγραμμισμένο με το σχέδιο Τραμπ. Εστίασαν σε μια διεθνή δύναμη σταθεροποίησης υπό την εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ρόλος της θα είναι η παρακολούθηση και επιβολή της κατάπαυσης πυρός, ο αφοπλισμός της Χαμάς και η παράδοση του έργου της ασφάλειας στην Παλαιστινιακή Αρχή. Αφού προηγουμένως αυτή μεταρρυθμιστεί.
Η ΕΕ υποστηρίζει την επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής στη Γάζα και ο πρόεδρος της, Μαχμούντ Αμπάς, έχει υποσχεθεί μεταρρυθμίσεις και εκλογές. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ Κάγια Κάλας έχει τονίσει ότι η ανοικοδόμηση πρέπει να προωθήσει μια λύση δύο κρατών και όλα τα μέρη πρέπει να εργαστούν προς την επίτευξη αυτού του στόχου.
Φιλόδοξοι στόχοι, μεγάλες προκλήσεις
Η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει τον διεθνή ρόλο της και οι στόχοι που έχει θέσει στη Μέση Ανατολή είναι φιλόδοξοι.
Ωστόσο υπάρχουν μια σειρά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν, πέρα από τις διαθέσεις του Αμερικανού προέδρου, που δρα πέρα από κανόνες. Πρέπει να ξεπεράσει και τους εσωτερικούς διχασμούς της, αλλά να ακούσει και την κοινή γνώμη. Χώρες όπως η Ουγγαρία και η Τσεχία προβάλλουν απαιτήσεις που περιπλέκουν τη διακυβέρνηση της Γάζας μετά τη Χαμάς. Η Ισπανία και η Ιρλανδία τηρούν πιο αυστηρή στάση έναντι του Ισραήλ. Ο Ισπανός πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι, ανεξάρτητα από τη συμφωνία ειρήνης, οι «υπεύθυνοι για τη γενοκτονία στη Γάζα» πρέπει να λογοδοτήσουν.
Και φυσικά, όλοι έχουν κατά νου ότι η εκεχειρία είναι πολύ εύθραυστη. Άνθρωποι εξακολουθούν να χάνουν τη ζωή τους, Χαμάς και Ισραήλ αλληλοκατηγορούνται για παραβιάσεις της κατάπαυσης πυρός.
Μιλώντας στην Washington Post, η Λούσι Κούρτζερ-Έλενμπόγκεν, ανώτερη συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, είπε ότι η τρέχουσα εκεχειρία είναι «μια ευπρόσδεκτη και ουσιαστική αλλά εύθραυστη παύση». Τώρα, είπε, το ερώτημα είναι «αν θα καταρρεύσει πλήρως ή όχι και θα χρησιμεύσει απλώς ως ευκαιρία και για τις δύο πλευρές να ανασυνταχθούν». Και επισήμανε ότι αν η εκεχειρία αποτελέσει εφαλτήριο για πρόοδο, «θα εξαρτηθεί από τον πρόεδρο Τραμπ και τους άλλους παράγοντες με τους οποίους συντονίζεται και θα επιμείνουν σε αυτήν».
Πηγή: in.gr
