Η κρίση που εκδηλώθηκε τις τελευταίες ημέρες με αφορμή το υποθαλάσσιο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ επιβάλλει να αναλογιστούμε δύο πράγματα: τι ακριβώς διακυβεύεται και πώς η Τουρκία αξιοποιεί την αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου για να ακυρώσει στην πράξη τα ελληνικά και κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα, επιχειρώντας να επιβάλει ένα καθεστώς επικυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το διακύβευμα δεν αφορά απλώς τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Αν αυτό ήταν το μόνο ζητούμενο, η απόφαση για την υλοποίηση ή μη του έργου θα μπορούσε να ληφθεί αποκλειστικά με όρους οικονομικής βιωσιμότητας. Στην πραγματικότητα όμως, το ζήτημα είναι βαθύτερο: αφορά το αν η Ελλάδα και η Κύπρος θα αποδεχθούν ή όχι το καθεστώς μειωμένης κυριαρχίας που τους επιφυλάσσει η Αγκυρα.
Η θέση της Τουρκίας είναι ξεκάθαρη: «Χωρίς την έγκριση ή τη συμμετοχή της Τουρκίας, κανένα ενεργειακό έργο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο». Αυτή η θέση δεν μπλοκάρει μόνο το ηλεκτρικό καλώδιο, αλλά ακυρώνει εν τοις πράγμασι κάθε σχέδιο ελληνικής ή κυπριακής αξιοποίησης του ενεργειακού πλούτου τους στην περιοχή. Το δίλημμα που θέτει η Αγκυρα είναι ωμό: «Συνδιαχείριση ή πάγωμα».
Η τουρκική απειλή επεκτείνεται πέραν των ενεργειακών έργων.
Εχει ήδη προειδοποιήσει ότι χωρίς τη συμμετοχή της θα υπονομεύσει υποδομές ευρύτερης γεωπολιτικής σημασίας, όπως ο διάδρομος IMEC που σχεδιάζεται να συνδέσει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω Μέσης Ανατολής, Κύπρου και Ελλάδας.
Για την Αθήνα, το διακύβευμα είναι ακόμη μεγαλύτερο.
Η τύχη του καλωδίου επηρεάζει άμεσα την εφαρμογή της συμφωνίας με την Αίγυπτο για τη μερική οριοθέτηση ΑΟΖ. Εάν το έργο ματαιωθεί, η Τουρκία θα έχει επιβάλει de facto το ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο, επεκτείνοντας την επιρροή της στην καρδιά του ελληνικού θαλάσσιου χώρου. Αυτό θα συμπαρασύρει και άλλα κρίσιμα έργα, όπως τη διασύνδεση Ελλάδος – Αιγύπτου (GREGY Interconnector) και, ακόμη χειρότερα, θα υπονομεύσει την ενεργειακή σύνδεση της ηπειρωτικής Ελλάδος με τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τη Δωδεκάνησο.
Τυχόν ματαίωση του έργου θα ενισχύσει επίσης το αίσθημα ανασφάλειας της Λευκωσίας ότι, μισό αιώνα μετά το «στρατηγικό τραύμα» του 1974, η Αθήνα εξακολουθεί να θεωρεί ότι η Κύπρος «κείται μακράν». Τα μηνύματα που θα σταλούν σε φίλους (Αίγυπτος, Ισραήλ) και αντιπάλους (Τουρκία) θα είναι εκείνα μιας αδύναμης και ανυπόληπτης Ελλάδας, ανίκανης να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Η καθυστέρηση του έργου αποδίδεται επισήμως σε οικονομικές επιφυλάξεις της κυπριακής πλευράς.
Ομως ο βαθύτερος λόγος είναι άλλος: η εκτίναξη του γεωπολιτικού ρίσκου λόγω της τουρκικής διπλωματίας των κανονιοφόρων, όπως αυτή εκδηλώθηκε στην Κάσο τον Ιούλιο του 2025. Με ανάλογες απειλές, η Τουρκία είχε ήδη εκτροχιάσει τον αγωγό EastMed, καθώς και τον ελληνικό σχεδιασμό για αιολικά πάρκα στο Αιγαίο.
Τώρα φαίνεται να εκτροχιάζει και την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ.
Η αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου επηρεάζει και τις ιδιωτικές εταιρείες που συμμετέχουν στα ενεργειακά έργα, οι οποίες ήδη επιβαρύνονται με υψηλό οικονομικό και τεχνικό ρίσκο. Οταν λοιπόν παρενοχλούνται από τουρκικές φρεγάτες, όπως έχει συμβεί κατ’ επανάληψη στην κυπριακή ΑΟΖ, προτιμούν να αποχωρούν.
Η τουρκική στρατηγική είναι ξεκάθαρη: επιδιώκει τον γεωπολιτικό ευνουχισμό Ελλάδος και Κύπρου, εμποδίζοντας την αξιοποίηση του ενεργειακού τους πλούτου που θα ενίσχυε την οικονομική και στρατηγική τους αυτονομία. Μια αδύναμη Ελλάδα είναι ευκολότερο υποκείμενο εκβιασμών.
Το πραγματικό ερώτημα, επομένως, είναι πώς η Αθήνα μπορεί να απεγκλωβιστεί από τα τουρκικά πλοκάμια.
Το ζήτημα των καλωδίων αποτελεί για την Αθήνα ευνοϊκό πεδίο αντιπαράθεσης: το πρόβλημα που δημιουργεί η Αγκυρα δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και τις θαλάσσιες δυνάμεις που έχουν στρατηγικό συμφέρον στην ελεύθερη χρήση του θαλάσσιου βυθού για την εγκατάσταση ενεργειακών και τηλεπικοινωνιακών καλωδίων. Η Τουρκία, υπονομεύοντας αυτό το καθεστώς, δεν απειλεί μόνο δύο χώρες της ΕΕ που υλοποιούν ένα ευρωπαϊκό έργο, αλλά και το καθεστώς που διέπει την ελευθερία των θαλασσών. Αυτό οφείλει η Αθήνα να το αξιοποιήσει.
Ο Αθανάσιος Πλατιάς είναι ομότιμος καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρόεδρος στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων
Πηγή: tanea.gr
