Τι κοινό μπορεί να έχουν ο Χάρι Πότερ και το φετινό Νομπέλ Χημείας; Με την ανάπτυξη των λεγόμενων «μεταλλοοργανικών πλαισίων», οι βραβευθέντες για το 2025 επιστήμονες Σουσούμου Κιταγκάουα (Ιαπωνία), Ρίτσαρντ Ρόμπσον (Βρετανία) και ο ιορδανοαμερικανός παλαιστινιακής καταγωγής Ομαρ Μ. Γιάγκι κατάφεραν να δημιουργήσουν «εντελώς πρωτότυπα υλικά», με μεγάλες κοιλότητες στο εσωτερικό τους, που μπορούν να αποθηκεύσουν τεράστιες ποσότητες αερίου και χημικών ουσιών σε μικροσκοπικό όγκο, «σχεδόν σαν το τσαντάκι της Ερμιόνης στον Χάρι Πότερ», όπως τόνισε χαρακτηριστικά στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου ο Χάινερ Λίνκε, πρόεδρος της Επιτροπής Νομπέλ Χημείας της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών. Ενας γλαφυρός, πετυχημένος επεξηγηματικός παραλληλισμός με το μικρό, πλην όμως τεράστιας χωρητικότητας τσαντάκι της νεαρής μάγισσας και η πιο κοντινής φίλης του Χάρι Πότερ στην ομώνυμη σειρά μυθιστορημάτων και ταινιών φαντασίας – για τους μεγαλύτερους, κάτι ανάλογο με το μαγικό βαλιτσάκι του Σπορτ Μπίλι των κινουμένων σχεδίων της δεκαετίας του ’80.
Με παρόμοιο τρόπο, χωρίς να παραβιάζει τους νόμους της Φυσικής, λειτουργεί στην πραγματική ζωή η νέα μοριακή αρχιτεκτονική που ανέπτυξαν οι τρεις φετινοί νομπελίστες Χημείας. Τα «μεταλλοοργανικά πλαίσια» (MOF) είναι δομές από ιόντα και μόρια, με τέτοια διάταξη ώστε να σχηματίζουν κρυστάλλους με μεγάλες κοιλότητες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δέσμευση και αποθήκευση ουσιών. Περιγράφοντας τις «απρόσμενες ιδιότητες» αυτών των υλικών, η επιτροπή απονομής ανέφερε ότι «ορισμένα διαθέτουν εξαιρετικά μεγάλη επιφάνεια», επισημαίνει το Reuters. «Ενα πορώδες υλικό μεγέθους περίπου όσο ένας μικρός κύβος ζάχαρης», εξήγησαν, «θα μπορούσε να έχει επιφάνεια αντίστοιχη ενός μεγάλου ποδοσφαιρικού γηπέδου».
Το σημαντικότερο: τα MOF μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση ορισμένων από τις μεγαλύτερες σύγχρονες προκλήσεις για την ανθρωπότητα, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και της έλλειψης πόσιμου νερού. Χαρακτηρίζονται πολύτιμα, μεταξύ πολλών άλλων, για τη συλλογή νερού από τον αέρα της ερήμου, τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από την ατμόσφαιρα, την αποθήκευση τοξικών αερίων και τη διάσπαση επιβλαβών χημικών ουσιών και ρύπων στο περιβάλλον, όπως τα τοξικά «αιώνια χημικά» (PFAS), κατάλοιπα φαρμάκων ή ακόμη και χημικών όπλων.
Oι τρεις βραβευθέντες επιστήμονες εργάστηκαν ξεχωριστά, συμπληρώνοντας σταδιακά ο ένας τις ανακαλύψεις του άλλου. Η αρχή έγινε το 1989 από τον βρετανό χημικό Ρίτσαρντ Ρόμπσον, σήμερα 88 ετών, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης στην Αυστραλία. Την έρευνα συνέχισαν μεταξύ 1992 και 2003 ο Ομαρ Γιάγκι και ο Σουσούμου Κιταγκάουα. «Το όνειρό μου είναι να συλλαμβάνω τον αέρα και να τον διαχωρίζω, για παράδειγμα σε CO₂ ή οξυγόνο ή νερό, και να τον μετατρέπω σε χρήσιμα υλικά χρησιμοποιώντας ανανεώσιμη ενέργεια», είπε χθες τηλεφωνικά στην επιτροπή και στους δημοσιογράφους ο 74χρονος Κιταγκάουα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κιότο στην Ιαπωνία.
«Είναι ένα πραγματικό ταξίδι και η επιστήμη σου δίνει τη δυνατότητα να το κάνεις», δήλωσε στον ιστότοπο των βραβείων Νομπέλ ο 60χρονος Ομαρ Γιάγκι, που γεννήθηκε από παλαιστίνιους πρόσφυγες στην Ιορδανία, μεγάλωσε με την οικογένειά του σε ένα δωμάτιο μαζί με τα ζώα που εξέτρεφε, απέκτησε σπουδάζοντας στο εξωτερικό την αμερικανική και τη σαουδαραβική υπηκοότητα και σήμερα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, τιμάται μαζί με τους άλλους δύο συναδέλφους του με το Νομπέλ Χημείας. «Η επιστήμη είναι η μεγαλύτερη εξισωτική δύναμη στον κόσμο», τόνισε.
Πρόκειται για το 117ο Νομπέλ Χημείας, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο, με λίγες εξαιρέσεις, από το 1901 – χημικός ήταν ο ίδιος ο σουηδός εφευρέτης και επιχειρηματίας Αλφρεντ Νομπέλ, που κληροδότησε την περιουσία του για την καθιέρωση των βραβείων Νομπέλ. Μέχρι σήμερα, μόνο οκτώ γυναίκες έχουν τιμηθεί με το Νομπέλ Χημείας, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό ποσό ύψους 1,2 εκατ. δολαρίων. Οι φετινοί νικητές θα παραλάβουν επίσημα το βραβείο τους σε τελετή τον Δεκέμβριο.
Πηγή: tanea.gr
