Φοροδιαφυγή: Μια ανοιχτή πληγή που ταλανίζει οικονομικά και κοινωνία  –

Αν υπάρχει ένα θέμα στην Ελλάδα, το οποίο διαρκώς βρίσκεται στην επικαιρότητα και διαχρονικά οι κυβερνήσεις εξαγγέλλουν ότι θα το αντιμετωπίσουν, είναι η φοροδιαφυγή και η παραοικονομία. Το πρόβλημα βέβαια δεν είναι μόνον ελληνικό, καθώς δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από τη συνέντευξη Τύπου της Λάουρα Κοβέσι, της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, όπου αποκάλυψε ότι η απάτη στον ΦΠΑ κοστίζει 50 δισ. ευρώ ετησίως στην Ευρώπη.

Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο κρίσιμο από τη στιγμή που αυξάνονται οι χώρες που παλεύουν με το υψηλό δημοσιονομικό χρέος, τις μισθολογικές ανισότητες και την ακρίβεια που δυσκολεύει την καθημερινότητα των πολιτών. Γιατί κάθε ευρώ που χάνεται από τα δημόσια ταμεία στερεί πόρους από επενδύσεις, κοινωνικές πολιτικές και αναπτυξιακές δράσεις.

Τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα φορολογικά στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν οι μισοί φορολογούμενοι δηλώνουν εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ τον χρόνο

Το κόστος από τη φοροδιαφυγή

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες ευρωπαϊκές εκθέσεις, το VAT gap, δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στον ΦΠΑ που θα έπρεπε να εισπράττεται και σε αυτόν που τελικά εισπράττεται, αντιστοιχεί σε δεκάδες δισ. ευρώ ετησίως στην ΕΕ. Για την Ελλάδα, οι εκτιμήσεις ανεβάζουν το συνολικό κόστος της φοροδιαφυγής στα 8 έως 10 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.

Πρόκειται για ποσό συγκρίσιμο με ολόκληρο τον ετήσιο προϋπολογισμό της δημόσιας υγείας ή της παιδείας.

Τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα φορολογικά στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν οι μισοί φορολογούμενοι δηλώνουν εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ τον χρόνο. Το γεγονός αυτό αποκαλύπτει όχι μόνο το βάθος της οικονομικής πίεσης αλλά και την έκταση της απόκρυψης εισοδημάτων.

Οι πόροι που χάνονται θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν μέτρα στήριξης των πιο αδύναμων ή να μειώσουν τη συνολική φορολογική επιβάρυνση

Ποιος πληρώνει το κόστος

Η φοροδιαφυγή δεν είναι κοινωνικά «ουδέτερη», από τη στιγμή που το βάρος μεταφέρεται στους συνεπείς φορολογούμενους, στα νοικοκυριά που βλέπουν τις αποδοχές τους να εξανεμίζονται και στις επιχειρήσεις που αδυνατούν να ανταγωνιστούν όσους λειτουργούν εκτός κανόνων.

Την ίδια στιγμή, οι πόροι που χάνονται θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν μέτρα στήριξης των πιο αδύναμων ή να μειώσουν τη συνολική φορολογική επιβάρυνση.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το πρόβλημα αναδεικνύεται, αλλά λύσεις σκοντάφτουν στην πολυπλοκότητα των διαφορετικών νομικών συστημάτων

Τα εργαλεία και τα όρια

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στη μάχη για την πάταξη της φοροδιαφυγής: η καθολική χρήση POS, η ηλεκτρονική τιμολόγηση, η λειτουργία του myData.

Ακόμη όμως και τα πιο εξελιγμένα εργαλεία δεν επαρκούν όταν οι αρμόδιες αρχές δυσκολεύονται να επιβάλουν κυρώσεις ή όταν οι δικαστικές διαδικασίες καθυστερούν.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το πρόβλημα αναδεικνύεται, αλλά λύσεις σκοντάφτουν στην πολυπλοκότητα των διαφορετικών νομικών συστημάτων, αλλά και στις περιορισμένες αρμοδιότητες των ευρωπαϊκών οργάνων.

Η μάχη δεν κερδίζεται μόνο με τεχνολογία αλλά με συνδυασμό πολιτικής βούλησης, θεσμικής συνέπειας και κοινωνικής συναίνεσης

Η διεθνής εικόνα και οι συγκρίσεις

Η Ελλάδα δεν είναι μόνη σε αυτό το πρόβλημα. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο μέσος όρος απωλειών ΦΠΑ στην Ευρώπη παραμένει υψηλός, με χώρες όπως η Ρουμανία και η Ιταλία να αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερα κενά. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι η φοροδιαφυγή δεν είναι απλώς εθνική αδυναμία αλλά διαρθρωτική παθογένεια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Παράλληλα, χώρες που κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά τα ελλείμματα, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, το πέτυχαν επενδύοντας σε συστήματα διασταύρωσης δεδομένων και ενισχυμένο ανθρώπινο δυναμικό στους φορολογικούς μηχανισμούς.

Αυτή η σύγκριση αναδεικνύει ότι η μάχη δεν κερδίζεται μόνο με τεχνολογία αλλά με συνδυασμό πολιτικής βούλησης, θεσμικής συνέπειας και κοινωνικής συναίνεσης. Γιατί η φοροδιαφυγή δεν αφορά μόνο τους αριθμούς αλλά και την εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος.

Κάθε καθυστέρηση στη μείωση της φοροδιαφυγής δεν είναι απλώς απώλεια εσόδων, είναι απώλεια ευκαιριών για μια πιο δίκαιη και πιο βιώσιμη οικονομία

Το χαμένο στοίχημα

Η ουσία βρίσκεται στο τι θα μπορούσαν να σημαίνουν αυτά τα χρήματα αν εισέρρεαν στα δημόσια ταμεία. Ακόμη και αν ανακτηθεί το μισό από τα εκτιμώμενα ποσά, η Ελλάδα θα μπορούσε να:

●     ενισχύσει την ανάπτυξη μέσω επενδύσεων σε υποδομές και πράσινη ενέργεια,

●     στηρίξει ουσιαστικά ευάλωτες ομάδες με επιδόματα και κοινωνικές υπηρεσίες,

●     μειώσει τη φορολογική πίεση στα μεσαία εισοδήματα.

Κάθε καθυστέρηση στη μείωση της φοροδιαφυγής δεν είναι απλώς απώλεια εσόδων, είναι απώλεια ευκαιριών για μια πιο δίκαιη και πιο βιώσιμη οικονομία.

Η φοροδιαφυγή δεν είναι τεχνική παθογένεια ούτε στατιστικό λάθος. Είναι ένα από τα βασικά εμπόδια στην ανάπτυξη και ένας μηχανισμός αναπαραγωγής κοινωνικών ανισοτήτων.

Το αν η Ευρώπη και η Ελλάδα θα καταφέρουν να μετατρέψουν το χαμένο χρήμα σε επένδυση και κοινωνική στήριξη θα αποτελέσει κρίσιμη δοκιμασία αξιοπιστίας για τους θεσμούς τα επόμενα χρόνια.