Η ετήσια Έκθεση του Γενικού Γραμματέα προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σκιαγραφεί μια ζοφερή πραγματικότητα για τη δημοσιογραφία: οι επιθέσεις κατά δημοσιογράφων όχι μόνο συνεχίζονται αλλά και εντείνονται.
Φέτος, η έκθεση επικεντρώνεται ιδιαίτερα σε όσους καλύπτουν την κλιματική αλλαγή και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς και στις γυναίκες δημοσιογράφους, αναδεικνύοντας μια σειρά από ανησυχητικές τάσεις και στατιστικά στοιχεία.
Σοκαριστικοί αριθμοί: Ένας νεκρός δημοσιογράφος κάθε τέσσερις ημέρες
Παρά τις δεκαετίες δράσης του ΟΗΕ, η ατιμωρησία παραμένει ο κανόνας. Μεταξύ Αυγούστου 2023 και Μαΐου 2025, η UNESCO κατέγραψε 163 δολοφονίες δημοσιογράφων παγκοσμίως, δηλαδή έναν φόνο κάθε τέσσερις ημέρες.
Από αυτούς, 109 έχασαν τη ζωή τους σε εμπόλεμες ζώνες, με τη Γάζα να καταγράφει τον μεγαλύτερο αριθμό (46), ακολουθούμενη από το Σουδάν (13) και την Ουκρανία (8). Ο Γενικός Γραμματέας δήλωσε «σοκαρισμένος» από τον αριθμό των νεκρών δημοσιογράφων στη Γάζα και χαρακτήρισε «απαράδεκτη» την απαγόρευση πρόσβασης διεθνών ΜΜΕ στην περιοχή.
Ωστόσο, η βία δεν περιορίζεται στις εμπόλεμες ζώνες. Το Μεξικό αναδεικνύεται ως μία από τις πιο επικίνδυνες χώρες, με 15 δολοφονίες δημοσιογράφων σε αυτό το διάστημα — περισσότερες από πολλές εμπόλεμες περιοχές.
Γεωγραφικά, οι περισσότερες επιθέσεις σημειώθηκαν στα αραβικά κράτη (82), ακολουθούμενα από τη Λατινική Αμερική και Καραϊβική (34), την Ασία και Ειρηνικό (30), την Ευρώπη και Βόρεια Αμερική (12) και την Αφρική (5).
The Arab and Middle Eastern Journalists Association (AMEJA) is deeply concerned about the safety of journalists aboard the Conscience Gaza flotilla, including AMEJA member Emily Wilder reporting for Jewish Currents. pic.twitter.com/nbDX1sWreg
— AMEJA (@AMEJA) October 8, 2025
Η σιωπή της δικαιοσύνης: Ατιμωρησία στο 85% των περιπτώσεων
Εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το 85% των δολοφονιών παραμένει ανεξιχνίαστο.
Η αδυναμία θεσμών, η διαφθορά και οι πολιτικές διασυνδέσεις αποτελούν τα κύρια εμπόδια στην απονομή δικαιοσύνης.
Όπως επισημαίνει η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ, η ατιμωρησία συνιστά παραβίαση της διεθνούς υποχρέωσης των κρατών να προστατεύουν το δικαίωμα στη ζωή.
Πέρα από τις δολοφονίες: Φυλακίσεις, νομικές παρενοχλήσεις και ψηφιακές απειλές
Οι επιθέσεις δεν είναι μόνο φυσικές.
Οι φυλακίσεις δημοσιογράφων αυξάνονται, με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα να καταγράφουν τουλάχιστον 1.163 κρατούμενους δημοσιογράφους την περίοδο 2023–2025. Σχεδόν οι μισές περιπτώσεις εντοπίζονται σε Λευκορωσία, Κίνα, Ισραήλ, Μιανμάρ και Ρωσία.
Πολλές κυβερνήσεις χρησιμοποιούν νομοθεσίες περί δυσφήμισης ή αντιτρομοκρατικούς νόμους για να ποινικοποιήσουν τη δημοσιογραφία. Η δυσφήμιση παραμένει ποινικό αδίκημα σε 160 χώρες, περιορίζοντας την ελευθερία του Τύπου.
Ιδιαίτερα οι γυναίκες δημοσιογράφοι στοχοποιούνται περισσότερο. Το 73% έχει υποστεί διαδικτυακή παρενόχληση, ενώ το 20% αυτών έχει δεχθεί και φυσικές επιθέσεις στη συνέχεια. Επιπλέον, αναφέρονται περιστατικά doxing (δημοσιοποίηση προσωπικών πληροφοριών), σεξουαλικής βίας και έμφυλων επιθέσεων.
Fearless journalist Lara Logan says it all.
“The Nigeria government covers this terrorist tagging it climate change and herders/farmers clash that’s nonsense”
There is Christian Genocide ongoing in Nigeria.
pic.twitter.com/vDYqrb2Gc8— Zita🇺🇸❤ (@DrOzitababy) October 4, 2025
Τεχνολογία και παρακολούθηση: Μια νέα απειλή
Η έκθεση καταγγέλλει τη χρήση τεχνολογιών στοχευμένης παρακολούθησης κατά δημοσιογράφων, οι οποίες συχνά οδηγούν σε συλλήψεις, εκφοβισμό ή ακόμα και δολοφονίες.
Ο Ύπατος Αρμοστής και ειδικοί εισηγητές του ΟΗΕ ζητούν την αναστολή εξαγωγής και χρήσης ιδιωτικών συστημάτων κατασκοπείας.
Ένα νέο φαινόμενο είναι η διασυνοριακή καταστολή: δημοσιογράφοι σε εξορία δέχονται απειλές ή επιθέσεις από τις κυβερνήσεις των χωρών καταγωγής τους, ενώ παραμένουν νομικά απροστάτευτοι στις χώρες υποδοχής.
Περιβαλλοντική δημοσιογραφία: Στην πρώτη γραμμή της κρίσης
Η Έκθεση του 2025 αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της στους δημοσιογράφους που καλύπτουν περιβαλλοντικά ζητήματα και την κλιματική αλλαγή, αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο τους στην ενημέρωση της κοινωνίας.
Ωστόσο, αυτοί οι ρεπόρτερ αντιμετωπίζουν αυξανόμενους κινδύνους, ιδιαίτερα σε απομονωμένες περιοχές χωρίς κρατική εποπτεία.
Σύμφωνα με στοιχεία, χώρες με έντονη εκμετάλλευση φυσικών πόρων βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις ελευθερίας του Τύπου.
Οι δημοσιογράφοι περιβάλλοντος στοχοποιούνται με εκστρατείες δυσφήμισης και ψηφιακές επιθέσεις, ενώ εταιρείες έχουν καταγραφεί να συλλέγουν προσωπικά δεδομένα ρεπόρτερ για να τους απαξιώσουν δημόσια.
Η πρόσβαση σε περιβαλλοντικά δεδομένα είναι άνιση: σε κάποιες χώρες υπάρχει διαφάνεια, σε άλλες σκόπιμη απόκρυψη πληροφοριών. Πολλά μέσα ενημέρωσης εξαρτώνται οικονομικά από ρυπογόνες βιομηχανίες, γεγονός που οδηγεί σε αυτολογοκρισία.
Δεκάδες νεκροί και εκατοντάδες επιθέσεις
Τα τελευταία 15 χρόνια, 44 δημοσιογράφοι περιβαλλοντικών θεμάτων έχουν δολοφονηθεί, κυρίως στην Ασία και Λατινική Αμερική.
Από αυτές τις υποθέσεις, μόνο πέντε οδήγησαν σε καταδίκες, ενώ 19 παραμένουν άλυτες.
Από το 2009 έως το 2023 καταγράφηκαν 353 φυσικές επιθέσεις, περιλαμβανομένων 83 ξυλοδαρμών, 42 αυθαίρετων συλλήψεων, 24 αποπειρών δολοφονίας και 13 απαγωγών.
Οι ψηφιακές επιθέσεις αυξάνονται συνεχώς· σε επτά στις δέκα περιπτώσεις, οι δράστες είναι κρατικοί φορείς. Οι γυναίκες δημοσιογράφοι δέχονται συχνά στοχευμένες εκστρατείες συκοφάντησης.
In Palestine’s Gaza, reporting on Israel’s genocide makes you a direct target of Tel Aviv. Knowing that, many journalists on the ground pen or record their wills for their families and communities. Here are some of their last words#EndlessGenocideGaza pic.twitter.com/9zBg3Jdoih
— TRT World (@trtworld) October 8, 2025
Διεθνείς πρωτοβουλίες και δράσεις προστασίας
Ο ΟΗΕ εφαρμόζει το Σχέδιο Δράσης για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων από το 2012, βασισμένο στις αρχές «πρόληψη, προστασία, ποινική δίωξη». Πραγματοποιούνται δράσεις με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου και την Ημέρα Τερματισμού της Ατιμωρησίας.
Το 2025 εγκαινιάστηκε η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ακεραιότητα της Πληροφόρησης για την Κλιματική Αλλαγή, με στόχο τη στήριξη ερευνητών και δημοσιογράφων που καλύπτουν την κλιματική κρίση. Παράλληλα, η UNESCO έχει εκπαιδεύσει πάνω από 36.000 νομικούς και έχει χρηματοδοτήσει 150 έργα για την υποστήριξη 8.000 δημοσιογράφων διεθνώς.
Η προστασία της δημοσιογραφίας ως δημόσιο αγαθό
Ο Γενικός Γραμματέας υπενθυμίζει ότι η ελεύθερη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία αποτελεί δημόσιο αγαθό ζωτικής σημασίας. Καλεί τα κράτη να τερματίσουν την ατιμωρησία, να ευθυγραμμίσουν τη νομοθεσία τους με τα ανθρώπινα δικαιώματα, να λάβουν μέτρα κατά των SLAPPs (αγωγών εκφοβισμού), να αναστείλουν την πώληση τεχνολογιών παρακολούθησης και να εντάξουν τους περιβαλλοντικούς δημοσιογράφους στα εθνικά σχέδια προστασίας.
Τα μέσα ενημέρωσης, με τη σειρά τους, καλούνται να παρέχουν εκπαίδευση ψηφιακής ασφάλειας, ψυχολογική υποστήριξη και συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για τους εργαζομένους τους.
Πηγή: in.gr
