Η Απελευθέρωση της Αθήνας, στις 12 Οκτωβρίου 1944, «ζωντανεύει» μέσα από μαρτυρίες και σπάνια πλάνα, που καταγράφουν τις συγκλονιστικές στιγμές, την πανηγυρική ατμόσφαιρα, τις πορείες και παρελάσεις, αλλά και τα γεγονότα των ημερών.
Ξεχωρίζουν, ακόμη, τα αφιερώματα στον συγγραφέα, νομικό και πολιτικό Σπύρο Πλασκοβίτη, στην ποιήτρια και κριτικό Τέχνης Ελένη Βακαλό, στον σκηνοθέτη και ηθοποιό Λευτέρη Βογιατζή, στην ηθοποιό Μαίρη Χρονοπούλου, με αφορμή τη συμπλήρωση δύο χρόνων από τον θάνατό της, καθώς και στα 140 χρόνια του «Βιβλιοπωλείου της Εστίας» (1885-2025) και στην Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής, που γιορτάζεται στις 6 Οκτωβρίου.
Τα αφιερώματα αναρτώνται στον ιστότοπο της ΕΡΤ
www.ert.gr/ert-arxeio/
καθώς και στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook
www.facebook.com/ERTarchive
6 Οκτωβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής
«Κλεινόν άστυ» – «Η αθηναϊκή πολυκατοικία»
Στο επεισόδιο της σειράς «Κλεινόν άστυ», αφιερωμένο στην αθηναϊκή πολυκατοικία, επιχειρείται μια ιστορική αναδρομή στις πολυκατοικίες, με σύντομες αναφορές στις πρώτες της αρχαίας Ρώμης έως το μοναδικό φαινόμενο της «αθηναϊκής πολυκατοικίας».
Παρουσιάζεται η επινόηση της αντιπαροχής και η ιδιοκατοίκηση, που μετέτρεψαν ένα απλό οικόπεδο με μία μονοκατοικία, με αντάλλαγμα δύο ή τρία διαμερίσματα, σε μια πολυκατοικία με τη μεσολάβηση εργολάβων και μεσιτών. Παράλληλα, τονίζεται η καταστροφή του νεοκλασικού αρχιτεκτονικού παρελθόντος της Αθήνας.
Παρουσιάζονται οι διαφορές ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα της Αθήνας και σ’ εκείνα άλλων ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, η οργάνωση των αθηναϊκών πολυκατοικιών, αναδεικνύεται ο ρόλος του θυρωρού στις παλιές πολυκατοικίες και αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο άλλαξε η στάση των μικροαστών από τη δεκαετία του ’60 έως εκείνες του ’70 και του ’80. Η αναδρομή συνεχίζεται στη δεκαετία του ’90 και φτάνει έως και τη δεκαετία του 2020.
Στην εκπομπή μιλούν αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, καθηγητές πανεπιστημίου, συγγραφείς και ερευνητές του φαινομένου της αθηναϊκής πολυκατοικίας.
Σκηνοθεσία-σενάριο: Μαρίνα Δανέζη
6 Οκτωβρίου 2023: Θάνατος της ηθοποιού Μαίρης Χρονοπούλου
«Εν αρχή ην ο λόγος» – Μαίρη Χρονοπούλου
Φέτος συμπληρώνονται δύο χρόνια από τον θάνατο της Μαίρης Χρονοπούλου, η οποία έφυγε από τη ζωή στις 6 Οκτωβρίου 2023. Η δημοφιλής πρωταγωνίστρια διακρίθηκε τόσο σε δραματικούς ρόλους όσο και σε μιούζικαλ στο θέατρο και στη μεγάλη οθόνη, συνεργάστηκε με τα μεγαλύτερα ονόματα ηθοποιών, σκηνοθετών και παραγωγών και σφράγισε με την παρουσία της τη «χρυσή εποχή» του κλασικού ελληνικού κινηματογράφου.
Το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την τηλεοπτική εμφάνισή της, το 1989, στην εκπομπή «Εν αρχή ην ο λόγος», η οποία ήταν αφιερωμένη στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου.
Στο απόσπασμα, η Μαίρη Χρονοπούλου ερμηνεύει το τραγούδι «Το παρελθόν μου το βαρύ», σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και μουσική Μπάμπη Μπακάλη, με τον Θανάση Πολυκανδριώτη να τη συνοδεύει με την κιθάρα του.
Σκηνοθεσία: Βασίλης Βλαχοδημητρόπουλος
Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook (www.facebook.com/ERTarchive)
7 Οκτωβρίου 2000: Θάνατος του Σπύρου Πλασκοβίτη
«Μονόγραμμα» – Σπύρος Πλασκοβίτης
Για τα 25 χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα, νομικού και πολιτικού Σπύρου Πλασκοβίτη, που έφυγε από τη ζωή στις 7 Οκτωβρίου 2000, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ «Μονόγραμμα», παραγωγής 1986, στο οποίο ο Σπύρος Πλασκοβίτης, σημαντική μορφή της λογοτεχνίας μας και διακεκριμένος νομικός, μιλάει για τη ζωή του, το λογοτεχνικό του έργο και για την πολιτική του διαδρομή. Θυμάται τις πρώτες του δημοσιεύσεις στα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής, αναφέρεται στα βιβλία του «Η θύελλα και το φανάρι», «Το φράγμα», «Οι γονατισμένοι», «Το συρματόπλεγμα» και «Η Πόλη», διαβάζοντας αποσπάσματα.
Ο διορισμός του το 1951 ως εισηγητή πρωτοδίκη στο Συμβούλιο της Επικρατείας σηματοδότησε την αρχή της δικαστικής του σταδιοδρομίας έως το 1977, οπότε και παραιτήθηκε. Ο ίδιος μιλάει για το Συμβούλιο Επικρατείας, όπου εργάστηκε είκοσι έξι χρόνια, με εξαίρεση την επταετία της Χούντας. Μεγάλο μέρος της αφήγησης αφορά στην αντιδικτατορική του δράση την περίοδο της Δικτατορίας, τη συμμετοχή του στην οργάνωση «Δημοκρατική Άμυνα», τη σύλληψή του, τον εκτοπισμό του στην Κάσο και στην κράτησή του στις φυλακές της Αίγινας το 1969.
Σκηνοθεσία: Νίκος Τριανταφυλλίδης
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης
Διεύθυνση παραγωγής: Ηρώ Σγουράκη
8 Οκτωβρίου 2025: 140 χρόνια εκδόσεις
«Βιβλιοπωλείον της Εστίας» (1885-2025)
«Επιλογή»
Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο στο ιστορικό βιβλιοπωλείο και στις εκδόσεις της «Εστίας», που το 1978 μετρούσαν 93 χρόνια παρουσίας στα Ελληνικά Γράμματα. Οι συντελεστές της εκπομπής επισκέπτονται το βιβλιοπωλείο της «Εστίας» και συνομιλούν με την ιδιοκτήτρια και εκδότρια Μαρίνα Καραϊτίδη, καθώς και με τους συγγραφείς Άγγελο Βλάχο και Μένη Κουμανταρέα. Γίνεται αναφορά στη συμβολή των εκδόσεων της «Εστίας» και του περιοδικού «Νέα Εστία» στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία και στην πνευματική ζωή της Ελλάδας.
Επιπλέον, τονίζεται η σημασία της σειράς νεοελληνικής λογοτεχνίας, στην οποία περιλαμβάνονται έργα κορυφαίων συγγραφέων.
Σκηνοθεσία-παραγωγή: Γιώργος Εμιρζάς
Επιμέλεια-ρεπορτάζ: Περ. Αθανασόπουλος, Γ. Γαλάντης
9 Οκτωβρίου 2018: Θάνατος του υποπλοίαρχου Λ.Σ. Κυριάκου Παπαδόπουλου
«Ανθρώπων πράξεις – Προσφυγιά»
Στο θέμα του επεισοδίου, παραγωγής 2017, που παρουσιάζει την προσφυγική κρίση και τη διαχείρισή της, καταγράφεται στη Μυτιλήνη η γνωριμία με λιμενικούς που σώζουν ζωές στο Βόρειο Αιγαίο. Ξεχωρίζει η συγκλονιστική μαρτυρία του υποπλοίαρχου Λ.Σ. Κυριάκου Παπαδόπουλου, κυβερνήτη του περιπολικού σκάφους ΠΛΣ 602, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 9 Οκτωβρίου 2018, και σηματοδότησε τους αγώνες των στελεχών του Λιμενικού Σώματος να σώσουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που περνούσαν στα ελληνικά νησιά την περίοδο 2015-2016. Μάλιστα, για τη δράση του τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Μιλάει, ακόμη, η δημοσιογράφος και σκηνοθέτρια Δάφνη Ματζιαράκη, η οποία έκανε ιδιαίτερα γνωστή την περίπτωση του Παπαδόπουλου με το ντοκιμαντέρ «4.1 miles» στο ευρύ κοινό, καθώς και μέλη της οικογένειάς του.
Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Γλυνίδης
10 Οκτωβρίου 2001: Θάνατος της Ελένης Βακαλό
«Βιβλιόραμα»- «Συνομιλίες με την Ελένη Βακαλό»
Το συγκεκριμένο επεισόδιο, παραγωγής 1990, φιλοξενεί συνομιλία της ποιήτριας και κριτικού Τέχνης Ελένης Βακαλό, η οποία έφυγε από τη ζωή στις 10 Οκτωβρίου 2001, με τον Μιχάλη Μήτρα. Η Ελένη Βακαλό μιλάει για τη σχέση της με την ποίηση και τις ποιητικές συλλογές που έχει εκδώσει.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη γλώσσα και στη σημασία της ως μέσου ανάδυσης της ποίησης. Παράλληλα, σχολιάζει την κριτική που έχει δεχτεί το έργο της και εξηγεί γιατί δεν θέλει να κρίνει τους νεότερους ποιητές, τονίζοντας ότι διακρίνει έναν «άγριο ρομαντισμό» στη νεότερη γενιά.
Ακολούθως, γίνεται λόγος για το έργο της Βακαλό ως κριτικού Τέχνης. Η ίδια αφηγείται πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή της με την κριτική Τέχνης την περίοδο που ζούσε στο Παρίσι και εξηγεί γιατί σταμάτησε να αρθρογραφεί. Επιπλέον, σχολιάζει την υποβάθμιση της κριτικής σε όλα τα είδη Τέχνης και τις επιπτώσεις που αυτή έχει στη σχέση κοινού και Τέχνης. Τέλος, επιχειρεί μια σύγκριση ανάμεσα στον τρόπο με τον οποίο οι ποιητές και οι ζωγράφοι συνομιλούν με το έργο τους.
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Βερνίκος
Επιμέλεια εκπομπής: Μιχάλης Μήτρας
12 Οκτωβρίου 1944: Γέννηση του σκηνοθέτη και ηθοποιού Λευτέρη Βογιατζή
«Υστερόγραφο» – Λευτέρης Βογιατζής (Α΄ & Β΄ Μέρος)
Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο γέννησης του θεατρικού σκηνοθέτη και ηθοποιού Λευτέρη Βογιατζή (στις 12 Οκτωβρίου 1944) και με αφορμή το αναδρομικό αφιέρωμα από το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων στον ιδρυτή του για τα ογδόντα χρόνια από τη γέννησή του, προτείνει το αφιέρωμα της σειράς ντοκιμαντέρ «Υστερόγραφο», του Λάκη Παπαστάθη, παραγωγής 2021, με θέμα τον σπουδαίο θεατράνθρωπο Λευτέρη Βογιατζή.
Το αφιέρωμα αποτελείται από δύο μέρη και περιλαμβάνει πλούσιο αρχειακό υλικό από πρόβες και παραστάσεις, καθώς και από συνεντεύξεις του ίδιου του Λευτέρη Βογιατζή αλλά και των καλλιτεχνών που συνεργάστηκαν μαζί του.
Σκηνοθεσία-σενάριο: Γιώργος Σκεύας
12 Οκτωβρίου 1944: Απελευθέρωση της Αθήνας
«Οι μέρες της Απελευθέρωσης»
Ντοκιμαντέρ, παραγωγής 2017, σε σενάριο-σκηνοθεσία Βασίλη Μωυσίδη για τις ημέρες της Απελευθέρωσης της Αθήνας από τη γερμανική Κατοχή, τον Οκτώβριο του 1944.
Η συγγραφέας Άλκη Ζέη, ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, συγγραφέας και πολιτικός Μανώλης Γλέζος, ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος και ο δημοσιογράφος Χρήστος Πασαλάρης περιγράφουν πώς έζησαν τις πρώτες στιγμές της Απελευθέρωσης της πρωτεύουσας.
Οι μαρτυρίες πλαισιώνονται από σπάνια πλάνα αρχειακού υλικού που καταγράφουν τις συγκλονιστικές στιγμές των ημερών της Απελευθέρωσης στην Αθήνα, την πανηγυρική ατμόσφαιρα, τις πορείες και παρελάσεις, αλλά και τα γεγονότα των επόμενων ημερών.
Σκηνοθεσία-σενάριο: Βασίλης Μωυσίδης
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Νίκος Σταυρουλάκης
www.ertnews.gr
Πηγή: ertnews.gr
