Το στρες δεν αφήνει μόνο ψυχικά, αφήνει και σωματικά σημάδια. Κι όμως, παραμένει συχνά αόρατο. Για χρόνια οι επιστήμονες προσπαθούσαν να το εντοπίσουν μέσα από εξετάσεις αίματος ή ερωτηματολόγια. Σήμερα, μια καινούργια προσέγγιση δείχνει πως η απάντηση μπορεί να κρύβεται αλλού: στο σπλαχνικό λίπος, στη χαμηλή μυϊκή μάζα και στη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού.
Τρεις δείκτες που «προδίδουν» το πραγματικό αποτύπωμα του στρες στον οργανισμό, όπως σημειώνει στα «ΝΕΑ» ο διεθνώς διακεκριμένος έλληνας γιατρός, καθηγητής και ακαδημαϊκός, Γιώργος Χρούσος. Τον συναντήσαμε στην Ενδοκρινολογική Μονάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε έναν παράδρομο της Μιχαλακοπούλου, εκεί όπου ξεσκεπάζει αυτό το… ύπουλο φορτίο που «σηκώνουν» όχι μόνο ενήλικοι αλλά ακόμα και μικροί ασθενείς.
Η διαδικασία μέτρησης είναι απλή και γρήγορη. Διαρκεί λιγότερο από έξι λεπτά, είναι ανώδυνη και θυμίζει καρδιογράφημα. Αρχικά, τέσσερα συνολικά ηλεκτρόδια τοποθετούνται στο δεξί πόδι και χέρι. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα συγκεντρώνεται πλήθος δεδομένων – όπως τα επίπεδα κοιλιακού λίπους, η λιπώδης διήθηση των μυών και του ήπατος, η μυϊκή και οστική μάζα. Επειτα, ακολουθεί η μέτρηση της ποικιλότητας του καρδιακού ρυθμού (heart rate variability) που αξιολογεί τη λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για την ηρεμία του σώματος.
Κατά την τελική ανάλυση, συνεκτιμώνται και οι απαντήσεις που έχουν συμπληρώσει οι ασθενείς σε ειδικό ερωτηματολόγιο, διερευνώντας σημαντικές καθημερινές συνήθειες όπως είναι ο ύπνος και η φυσική άσκηση αλλά και πιθανές ενοχλήσεις (λ.χ. νυχτερινή εφίδρωση).
Γιατί όμως το στρες μπαίνει στο μικροσκόπιο της καθημερινής κλινικής πράξης; «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς στρες. Πηγάζει από την εσωτερική του τάση να ελέγχει το περιβάλλον και ενεργοποιείται όταν προκύπτει ένα ερέθισμα. Τότε όμως διαταράσσεται η ψυχική και σωματική του ισορροπία που ονομάζεται ομοιόσταση» εξηγεί ο κ. Χρούσος.
Ψυχική δυσφορία
Διευκρινίζει εντούτοις πως το στρες δεν είναι πάντα αρνητικό, καθώς μας βοηθά να ανταποκρινόμαστε σε δύσκολες καταστάσεις. «Αρκεί η κατάσταση αυτή να είναι παροδική και να επιστρέφουμε εκεί όπου ήμασταν, πριν δηλαδή την ανάδυση του στρεσογόνου παράγοντα». Ενα στοίχημα που αρκετοί από εμάς φαίνεται να έχουμε χάσει στην πράξη, νιώθοντας τις καθημερινές δυσκολίες, τα οικονομικά προβλήματα, το εργασιακό στρες… να τσαλακώνουν μονίμως την ηρεμία μας.
«Το χρόνιο στρες, από το οποίο ταλαιπωρείται πολύς κόσμος, προκαλεί ψυχική δυσφορία, ενώ το σώμα “κατατρώγεται” από την κορτιζόλη» συμπληρώνει ο ίδιος, «ανοίγοντάς» μας την πόρτα σε εκείνες τις χημικές διαδικασίες που συμβαίνουν αθόρυβα στο σώμα μας, κλέβοντας σταδιακά την υγεία μας.
«Στις δυτικές κοινωνίες το χρόνιο ψυχοκοινωνικό και οικονομικό στρες έχει βλαπτική δράση για τον οργανισμό. Οι κύριοι ορμονικοί μεσολαβητές του στρες, όπως είναι η κορτιζόλη, που βοηθά τον οργανισμό να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, είναι οι ίδιοι που τον βλάπτουν όταν διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα στο σώμα το πρωί αλλά και το βράδυ, την επόμενη ημέρα και τη μεθεπόμενη». Και έπειτα λείπει από την καθημερινότητα η κοινωνική συνοχή των περασμένων δεκαετιών, η συναναστροφή το βράδυ γύρω από τη φωτιά, η ψιλοκουβέντα με τον γείτονα, τα μεγάλα οικογενειακά τραπέζια που «αποφόρτιζαν» τους παλαιότερους και λειτουργούσαν καταπραϋντικά.
Ωστόσο αυτή η υπερέκκριση των χημικών μεσολαβητών του χρόνιου στρες προκαλούν σταδιακά αλλαγές στον εγκέφαλο και στο σώμα. Περιγράφει πως είναι «ένοχη» για τη δυσφορία και το άγχος που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος, για τη δυσκολία στη συγκέντρωση, για τα προβλήματα μνήμης και για την καταθλιπτική συμπτωματολογία. Επίσης, ευθύνεται για την ελαφριά μα συνεχή και μη χρήσιμη διέγερση συστηματικής φλεγμονής. «Συνοδεύεται μεταξύ άλλων από κόπωση, αύξηση των δεικτών φλεγμονής και οξείδωσης, σημαντική απώλεια της μυικής μάζας (σαρκοπενία) και αύξηση της ενδοκοιλιακής λιπώδους μάζας».
Δεν είναι τυχαίο που ο πολυβραβευμένος καθηγητής είναι ο πρώτος σε ετεροαναφορές κλινικός ενδοκρινολόγος ή παιδίατρος σε ολόκληρο τον κόσμο, έχοντας συγγράψει περισσότερες από 2.000 επιστημονικές δημοσιεύσεις. Ισως όμως αυτό που τον διακρίνει περισσότερο είναι το άοκνο επιστημονικό του ενδιαφέρον έως ότου να ανακαλύψει πως ένας θεμελιώδης διαχρονικά για τον άνθρωπο μηχανισμός, αυτός του στρες, αποτελεί μια αιτιακή βάση για όλα τα χρόνια νοσήματα. «Οι βιολογικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα στον οργανισμό κατά τη διάρκεια του χρόνιου στρες εξηγούν ψυχικές, ψυχοσωματικές και σωματικές νόσους – τα γνωστά χρόνια μη μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι η κατάθλιψη, η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο, η υπέρταση, οι δυσλιπιδαιμίες, ο διαβήτης τύπου 2, τα αλλεργικά και αυτοάνοσα νοσήματα και ο καρκίνος».
Τα δεδομένα, δε, αποκαλύπτουν ότι το στρες έχει μετεξελιχθεί σε υγειονομική βόμβα. Εκτιμήσεις θέλουν τα 2/3 του πληθυσμού μέσης ηλικίας να εμφανίζουν το «σύνδρομο χρόνιου στρες και φλεγμονής». Εξού και εξηγεί ότι η μέτρησή του είναι θέμα χρόνου να ενταχθεί στην κλινική πράξη του συνόλου των γενικών γιατρών, παθολόγων, ενδοκρινολόγων, καρδιολόγων κ.ο.κ., αποτελώντας βασικό μέρος της εξέτασης όπως είναι σήμερα για παράδειγμα η γενική αίματος. «Γιατί αν μπλοκάρεις το στρες, αντιμετωπίζεις και όλες αυτές τις ασθένειες».
Τα όσα όμως αποκαλύπτουν οι επιστημονικές έρευνες (η μία μετά την άλλη) και ποσοτικοποιούν οι επιδημιολογικές μελέτες (φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με την καταιγιστική επίδραση του στρες στην υγεία μας) δεν ισοδυναμούν με μη ανατρέψιμη απειλή. Ο κ. Χρούσος, με την ίδια επιμονή που ερευνά το στρες, επιμένει ότι η αντιμετώπισή του είναι εφικτή.
Οι συμβουλές που ο ίδιος δίνει, συντάσσοντας έναν οδηγό επιβίωσης, είναι η σταδιακή αλλαγή του τρόπου ζωής – δηλαδή, καλή διατροφή, άσκηση, ύπνος και κοινωνική υποστήριξη. Η εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης (λ.χ. ενσυνειδητότητα), η επαγγελματική υποστήριξη (π.χ. η κλασική γνωστική, συμπεριφορική θεραπεία) και η εκπαίδευση σε δεξιότητες ζωής είναι επίσης σημαντικές τεχνικές… επιβίωσης. «Χρειάζεται όμως η ιατρική του τρόπου ζωής να ενσωματωθεί στην εκπαίδευση», ώστε το «κακό» να κοπεί από τη ρίζα…
Πηγή: tanea.gr
