Σε έναν κόσμο όπου η επιχειρηματική επιτυχία μετριέται συνήθως με όρους διαρκούς ανάπτυξης και αδιάκοπης μεγέθυνσης, η ιστορία του Γιοβόν Σουϊνάρ μοιάζει σχεδόν με αντιστροφή των κανόνων. Ο ιδρυτής της Patagonia, μιας από τις πιο αναγνωρίσιμες εταιρείες outdoor ένδυσης παγκοσμίως, δεν ακολούθησε ποτέ τα συνηθισμένα μονοπάτια του καπιταλισμού.
Περιπλανώμενος ορειβάτης, αυτοδίδακτος σιδεράς που έφτιαχνε τα δικά του «καρυδάκια» και κρίκους αναρρίχησης, οικολόγος με ριζοσπαστικές ιδέες και ταυτόχρονα δισεκατομμυριούχος, ο Σουϊνάρ δεν δίστασε να χαρίσει την εταιρεία του σε ένα trust και ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα με στόχο τη χρηματοδότηση δράσεων κατά της κλιματικής αλλαγής. Όπως ο ίδιος είπε το 2022: «Η Γη είναι τώρα ο μοναδικός μας μέτοχος».
Από τα βράχια της Καλιφόρνιας στο Fitz Roy
Γεννημένος το 1938 στο Μέιν, γιος Γάλλοκαναδού υδραυλικού, ο Σουϊνάρ μετακόμισε παιδί στη Νότια Καλιφόρνια. Εκεί ξεκίνησε να σκαρφαλώνει, μαζί με μελλοντικούς θρύλους όπως ο Royal Robbins. Για να εξοικονομήσει χρήματα, έφτιαχνε μόνος του τα καρφιά του, δημιουργώντας μια μικρή επιχείρηση που σταδιακά εξελίχθηκε. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 συμμετείχε στις πρώτες αναβάσεις-ορόσημο στο Yosemite, ενώ το 1968 κατέκτησε το Fitz Roy στην Παταγονία, μαζί με τον Douglas Tompkins, μετέπειτα ιδρυτή της The North Face.
Η καινοτομία του ήταν καθοριστική: όταν διαπίστωσε ότι οι χαλύβδινοι κρίκοι του προκαλούσαν ανεπανόρθωτες ζημιές στους βράχους, σταμάτησε αμέσως την παραγωγή, προωθώντας τα αλουμινένια καρυδάκια που θεμελίωσαν το «clean climbing» – την αναρρίχηση χωρίς μόνιμες πληγές στο περιβάλλον.
Η γέννηση της Patagonia
Η μετάβαση στα ρούχα ήρθε σχεδόν τυχαία. Σε ένα ταξίδι στη Σκωτία, ο Σουϊνάρ αγόρασε μπλούζες ράγκμπι που αποδείχθηκαν ανθεκτικές για τις συνθήκες του βουνού. Όταν τις πούλησε στις ΗΠΑ, έγινε ανάρπαστες. Έτσι γεννήθηκε η Patagonia στις αρχές της δεκαετίας του ’70: όχι απλώς μια εταιρεία ένδυσης, αλλά ένα brand ταυτισμένο με την αντοχή, την ποιότητα και –προπαντός– την περιβαλλοντική συνείδηση.
Η φιλοσοφία του ήταν σαφής: «Φτιάχνουμε ρούχα που διαρκούν δεκαετίες, χωρίς τοξικές ουσίες, σε εργοστάσια που σέβονται τους εργαζομένους». Δεν είναι τυχαίο ότι σε καμπάνια της εταιρείας το 2011, μεσούσης της Black Friday, το σύνθημα ήταν: «Don’t buy this jacket». Ένα κάλεσμα στους πελάτες να σκεφτούν δύο φορές πριν αγοράσουν κάτι καινούργιο.
Η διαδρομή του Σουϊνάρ δεν ήταν ανέφελη. Το 1991, όταν η οικονομία βυθίστηκε, η Patagonia αναγκάστηκε να απολύσει 120 εργαζομένους, το 20% του προσωπικού. Ο ίδιος το χαρακτήρισε «τον πιο επώδυνο σταθμό της καριέρας μου». Από τότε, δεσμεύτηκε να μην ξανακάνει το λάθος της υπερανάπτυξης: η εταιρεία θα μεγάλωνε με σταθερά βήματα, κρατώντας πάντα επαρκή αποθέματα ρευστού.
Η στάση του Σουϊνάρ τον έφερε σε αντιπαραβολή με εμβληματικούς μάνατζερ, όπως τον Τζακ Γουέλτς της General Electric. Για τον Γουέλτς, ποιότητα σήμαινε κέρδη και μερίδιο αγοράς. Για τον Σουϊνάρ, σήμαινε ρούχα ανθεκτικά, που δεν επιβαρύνουν τον πλανήτη. Παρά τις προσπάθειες να επηρεάσει κολοσσούς όπως η Walmart, ο ίδιος έδειξε ότι οι μεγάλες εισηγμένες πολυεθνικές δύσκολα μπορούν να ξεφύγουν από τον βρόχο των τριμηνιαίων κερδών.
Ιστορική μεταβίβαση
Το 2022, σε ηλικία 84 ετών, ο Σουϊνάρ πήρε την πιο ριζοσπαστική απόφαση: μεταβίβασε την Patagonia –αξίας περίπου 3 δισ. δολαρίων– σε ένα trust και ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα. Ο στόχος ήταν ξεκάθαρος: όλα τα μελλοντικά κέρδη της εταιρείας θα κατευθύνονται σε δράσεις για την προστασία της Γης και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. «Δεν ήθελα να πουλήσω την Patagonia ούτε να τη χαρίσω στα παιδιά μου. Η μόνη λογική επιλογή ήταν να δώσουμε όλα τα κέρδη για τον πλανήτη», εξήγησε.
Σήμερα, η Patagonia αποτελεί παράδειγμα «καπιταλισμού με αξίες». Πολυεθνικές σε όλο τον κόσμο έχουν υιοθετήσει –έστω μερικώς– πρακτικές που εκείνος εισήγαγε: διαφάνεια στην αλυσίδα παραγωγής, ευελιξία για τους εργαζομένους, περιβαλλοντικές δεσμεύσεις. Ο Σουϊνάρ απέδειξε ότι μπορείς να έχεις κέρδη χωρίς να πουλάς την ψυχή σου.
Στην εποχή της κλιματικής κρίσης, ο «αντάρτης εκατομμυριούχος» που έλεγε στους πελάτες του «μην αγοράζετε τα μπουφάν μου», άφησε παρακαταθήκη όχι μόνο μια εταιρεία-σύμβολο, αλλά και ένα μήνυμα: ότι ο καπιταλισμός μπορεί να ξαναγραφτεί, με κέντρο τον άνθρωπο και τη Γη.
Πηγή: in.gr
