Η επιθετικότητα της Ρωσίας και το ενδεχόμενο να ανοίξει ένα νέο στρατιωτικό μέτωπο με την εισβολή ρωσικών drones στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, που ανάγκασε την Βαρσοβία να ζητήσει την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ, προκαλεί το εύλογο ερώτημα, πόσο κοντά βρισκόμαστε στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με ανάλυση του Economic Times, η πιθανότητα επίθεσης της Ρωσίας σε πολωνικό έδαφος φέρνει στο προσκήνιο τη σημαντικότερη ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ, το Άρθρο 5 της Συνθήκης και εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αντίδραση της Συμμαχίας και τις συνέπειες για την παγκόσμια ασφάλεια. Η πρόσφατη κλιμάκωση συνδέεται άμεσα με τη σφοδρότερη εναέρια επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η οποία επεκτάθηκε στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, ως άμεση πρόκληση.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 2025 η Πολωνία ανέφερε πολλαπλές παραβιάσεις του εναέριου χώρου της από ρωσικά drones. Σε απάντηση η Πολωνία απογείωσε δικά της και συμμαχικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, ενώ ανέπτυξε αντιαεροπορικά συστήματα εδάφους για να αναχαιτίσει τα drones. Η Πολωνία ζήτησε για πρώτη φορά στην ιστορία της τη σύγκληση κατεπείγουσας συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, τονίζοντας ότι «οι απερίσκεπτες ενέργειες της Ρωσίας αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου και αποσταθεροποιητική κλιμάκωση που φέρνει την περιοχή πιο κοντά στη σύγκρουση από κάθε άλλη φορά τα τελευταία χρόνια».
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, ζήτησε και πέτυχε την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ, που προβλέπει τη συνεννόηση όλων των μελών της Συμμαχίας, σε περίπτωση που κάποιο από αυτά πιστεύει ότι απειλείται η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του. Στις 13 Σεπτεμβρίου σήμανε νέος συναγερμός στην Πολωνίας, ωστόσο οι πολωνικές αρχές ανακοίνωσαν, ότι δεν επιβεβαιώθηκε νέα παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου, αποδίδοντας τον συναγερμό σε μετεωρολογικές συνθήκες. Σε άλλο ενδεχόμενο η Βαρσοβία πιθανώς θα ζητούσε ενεργοποίηση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ.
Τι είναι το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ
Το άρθρο 5 αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Συνθήκης του Βορειοατλαντικού Συμφώνου του 1949, γνωστής και ως Συνθήκη της Ουάσιγκτον, που δεσμεύει τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ σε ένα σύμφωνο συλλογικής άμυνας. Ορίζει ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσότερων μελών του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική θεωρείται επίθεση εναντίον όλων των μελών. Μετά από μια τέτοια επίθεση, κάθε μέλος συμφωνεί να συνδράμει το κράτος που έγινε στόχος, αναλαμβάνοντας «τέτοιες ενέργειες όπως κρίνει απαραίτητες». Αξιοσημείωτο είναι, ότι το άρθρο 5 έχει ενεργοποιηθεί μόνο μία φορά, ως απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.
Όπως αναφέρει το Economic Times, εάν η Πολωνία δεχόταν επίθεση, είτε εσκεμμένα, είτε κατά λάθος, η διαδικασία για την επίκληση του άρθρου 5 θα ξεκινούσε μόνο, αφού η ίδια η Πολωνία ζητούσε τη συλλογική προστασία του ΝΑΤΟ. Η επίκληση δεν ενεργοποιεί αυτόματα μια άμεση, ομοιόμορφη στρατιωτική απάντηση από όλα τα μέλη. Αντιθέτως, υποχρεώνει τα μέλη να θεωρήσουν την επίθεση ως επίθεση εναντίον τους και να ανταποκριθούν βάσει συναπόφασης για το τι συνιστά κατάλληλη και αναγκαία ενέργεια. Η απάντηση μπορεί να κυμαίνεται από διπλωματικά και οικονομικά μέτρα, μέχρι στρατιωτική παρέμβαση.
Το σύμφωνο είναι σκόπιμα ευέλικτο, σημειώνει. Κάθε κράτος-μέλος διατηρεί την κυριαρχία επί της δικής του αντίδρασης, βασιζόμενο σε συλλογική πολιτική διαβούλευση και όχι σε αυτόματο ανταποδοτικό πόλεμο. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία επίσημη διακήρυξη ή συναίνεση εντός του ΝΑΤΟ ή της διεθνούς κοινότητας, ότι έχει ξεκινήσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αν και η Ρωσία έχει εντείνει τις στρατιωτικές της δραστηριότητες και έχει ανοίξει νέα μέτωπα, επηρεάζοντας ιδιαίτερα την Ουκρανία και απειλώντας τα σύνορα του ΝΑΤΟ, δεν έχει υπάρξει επιβεβαιωμένη εσκεμμένη επίθεση εναντίον κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ, που θα ενεργοποιούσε νομικά τις υποχρεώσεις συλλογικής άμυνας του άρθρου 5.
Το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να στηρίζει την Ουκρανία μέσω στρατιωτικής βοήθειας και διπλωματικών προσπαθειών για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση της συμμαχίας να υπερασπιστεί όλα τα μέλη της, αποφεύγοντας παράλληλα την άμεση κλιμάκωση της σύγκρουσης.
Δεν έχει κέρδος η Ρωσία από μία κλιμάκωση
Θα μπορούσε ενδεχομένως να προκληθεί πόλεμος από ατύχημα, ωστόσο η απόφαση για επίκληση του άρθρου 5 εξαρτάται από την κρίση του ΝΑΤΟ μετά από διεξοδική διερεύνηση. Τυχαία περιστατικά έχουν οδηγήσει σε διαβουλεύσεις βάσει συναφούς διάταξης του άρθρου 4, το οποίο ενεργοποιεί τον διάλογο, αλλά όχι κατ’ ανάγκη συλλογική στρατιωτική δράση. Γι΄αυτό και είναι πολύ ωφέλιμο το άρθρο 4.
«Μου φαίνεται δύσκολο να πιστέψω, ότι οι Ρώσοι επιτέθηκαν σκόπιμα στην Πολωνία με drones, δεν βγάζει νόημα» είχε σημειώσει ο Αμερικανός Πολιτικός Επιστήμονας, Τζον Μιρσχάιμερ. «Δεν έχουν κανένα συμφέρον να προκαλέσουν το ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή. Πιθανότερο είναι, ότι τα drones από μόνα τους ξέφυγαν ή ότι παρεμβλήθηκαν και κατέληξαν στην Πολωνία ή μέσω Λευκορωσίας».
Στο ίδιο συμπέρασμα συγκλίνει ανάλυση Στίβεν Μπρίεν, πρώην αναπληρωτή υφυπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, ειδικού στη στρατηγική και την τεχνολογία ασφαλείας. «Ιδιαίτερα ασαφές είναι το γιατί η Ρωσία θα εξαπέλυε οποιαδήποτε επίθεση στην Πολωνία, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει μια απάντηση υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή. Γιατί η Ρωσία θα έστελνε drones σε μια άνευ νοήματος αποστολή αντί να επιλέξει πλήγματα εναντίον αποθηκών ανεφοδιασμού, στρατιωτικών βάσεων και ενδεχομένως πολωνικών συστημάτων αεράμυνας;».
Πηγή: tanea.gr
