Ένα σχεδόν άγνωστο στον έξω κόσμο φυσικό φαινόμενο λαμβάνει χώρα στα απομονωμένα ενδότερα του Νοτίου Σουδάν: περίπου έξι εκατομμύρια αντιλόπες κινούνται εποχικά σε μια ζώνη που εκτείνεται σε έκταση όσο περίπου το Ιλινόι, σε μια μετανάστευση που, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Wall Street Journal, ξεπερνά σε κλίμακα ακόμη και το περίφημο πέρασμα των gnu στο Σερεγκέτι.
Παρά το μέγεθος και τη σημασία της, η «Μεγάλη Μετανάστευση του Νείλου» παραμένει σχεδόν αθέατη, τόσο λόγω των συγκρούσεων που ταλανίζουν τη χώρα όσο και της ανυπαρξίας οδικού δικτύου.
Η ωρίμανση της επιστημονικής τεκμηρίωσης είναι πρόσφατη. Το 2023, η οργάνωση African Parks πραγματοποίησε εκτεταμένη εναέρια αποτύπωση που κατέδειξε ότι μόνο τα white-eared kob αριθμούν περίπου 5,1 εκατομμύρια άτομα, ακολουθώντας κατά βάση μια διαδρομή σε σχήμα «U» γύρω από το Εθνικό Πάρκο Boma και, κατά διαστήματα, στο γειτονικό Gambella της Αιθιοπίας.
Στη συνολική εικόνα προστίθενται περίπου 300.000 αφρικανικές αντιλόπες, 346.000 γαζέλες Mongalla και 162.000 αντιλόπες Bohor reedbuck, διαμορφώνοντας ένα ζωικό «ποτάμι» ασύλληπτης κλίμακας.
«Αυτό είναι η μεγαλύτερη μετανάστευση μεγάλης πανίδας στον κόσμο»
Η πρόσβαση παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Η African Parks, που διαχειρίζεται εκ μέρους της κυβέρνησης μια από τις τελευταίες μεγάλες άγριες εκτάσεις της περιοχής (περί τα 58.000 τετρ. μίλια στην ανατολική όχθη του Λευκού Νείλου), επέτρεψε σε δημοσιογράφους της Wall Street Journal να πετάξουν πάνω από τα κοπάδια με ελικόπτερα και υπερελαφρά αεροσκάφη—τη μοναδική ουσιαστικά μέθοδο παρατήρησης, αφού δρόμοι και τουριστικές διαδρομές ουσιαστικά δεν υπάρχουν. «Αυτό είναι η μεγαλύτερη μετανάστευση μεγάλης πανίδας στον κόσμο», τονίζει ο φυσιοδίφης Mike Fay.
Για να επαληθευτούν τα μεγέθη, η οργάνωση υλοποιεί νέα συστηματική αποτύπωση: προβλεπόμενες αεροδιαδρομές, κάμερες σε αεροσκάφη και περίπου 320.000 φωτογραφίες που ελέγχονται συνδυαστικά από ανθρώπινους καταμετρητές και αλγορίθμους.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αναγνωρίζει πάντα με ακρίβεια τα είδη, επιταχύνει όμως τη διαδικασία απορρίπτοντας τα καρέ χωρίς ζώα. Παράλληλα, κολάρα εντοπισμού αναδεικνύουν περίπλοκες, δυναμικές διαδρομές που επηρεάζονται από τις πλημμύρες και την ανθρώπινη δραστηριότητα: πολλά kob παραμένουν βόρεια στην ξηρή περίοδο (Νοέμβριος–Μάρτιος) και κινούνται νότια στις βροχές (Απρίλιος–Οκτώβριος).
Το πλαίσιο ασφαλείας και διακυβέρνησης υπονομεύει κάθε απόπειρα οικοτουρισμού. Η χώρα, ανεξάρτητη από το 2011, βυθίστηκε σύντομα σε εμφύλια σύγκρουση που τερματίστηκε τυπικά το 2020, με νέες εστίες βίας να ξεσπούν φέτος. Ακόμη και μια μικρή σκηνική κατασκήνωση που έστησε η African Parks παρέμεινε κενή, καθώς οι πρώτες κρατήσεις ακυρώθηκαν λόγω αναζωπύρωσης των συγκρούσεων.
Παράδοξα, οι ίδιες οι εντάσεις προσφέρουν προσωρινά «καταφύγια». Οι διαχρονικές αντιπαλότητες μεταξύ εθνοτικών ομάδων έχουν δημιουργήσει εκτεταμένες νεκρές ζώνες όπου τα ζώα φαίνεται να νιώθουν ασφαλέστερα, ενώ οι εποχικές πλημμύρες σε εκτάσεις όπως το Badingilo αποθαρρύνουν μόνιμους ανθρώπινους οικισμούς.
Απειλή από ανθρώπους
Την ίδια στιγμή, όμως, οι ένοπλες συγκρούσεις έφεραν περισσότερα όπλα: οργανωμένοι κυνηγοί με στρατιωτικού τύπου εξοπλισμό «θερίζουν» κοπάδια, παίρνοντας μόνο ό,τι μπορούν να μεταφέρουν με μοτοσικλέτες προς τις αγορές.
Οι αριθμοί είναι ανησυχητικοί. Σε έναν μόνο μήνα, καταγράφηκαν 14.000 κουφάρια αντιλόπης να περνούν από την πόλη Bor, όπου κάθε ζώο πωλείται περίπου 50 δολάρια—τεράστιο εισόδημα για αγροτικές οικογένειες. Η εμπειρία από το παρελθόν είναι αποκαλυπτική: πριν από 40 χρόνια, στο Boma βρίσκονταν περίπου 93.000 ζέβρες· σήμερα απομένουν ελάχιστες ή και καμία. «Αν συνεχίσουμε έτσι, μια μέρα τα kob θα χαθούν», προειδοποιεί ντόπιος κυνηγός που μίλησε στην εφημερίδα.
Η African Parks συνεργάζεται με κρατικούς φύλακες, επιχειρώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στην επιβολή του νόμου και στην κοινωνική συναίνεση. Βασική στρατηγική είναι να πειστούν οι κοινότητες να κυνηγούν μόνο για επιβίωση και όχι για εμπόριο—μια προσέγγιση που, εφόσον λειτουργήσει, θα μπορούσε να διατηρήσει τον φυσικό πλούτο μακροπρόθεσμα.
Ωστόσο, άλλες πιέσεις καραδοκούν: η κυβέρνηση προωθεί περαιτέρω πετρελαϊκή ανάπτυξη σε μπλοκ που επικαλύπτει τμήματα του Badingilo. Οι νέοι δρόμοι κάνουν μεν διαβατήριες τις πεδιάδες για τα ζώα, αλλά κυρίως ανοίγουν δίοδους για λαθροθήρες και εγκαθίδρυση οικισμών που διακόπτουν τις διαδρομές.
Ιστορικά αρχεία υπενθυμίζουν ότι η εμβέλεια της μετανάστευσης έχει ήδη συρρικνωθεί. Το 1948, Βρετανός αξιωματικός κατέγραψε τα κοπάδια έως τις πεδιάδες Loelli κοντά στα σύνορα με την Κένυα· σήμερα δεν φτάνουν τόσο νότια. «Ήδη αρχίζει να υποβαθμίζεται», παραδέχονται οι διαχειριστές. Κι όμως, η αίσθηση δέους παραμένει αμείωτη: από τον αέρα, τα «λευκά ποτάμια» των kob μοιάζουν ατελείωτα—μια υπενθύμιση του τι διακυβεύεται.
Το ρεπορτάζ της Wall Street Journal σκιαγραφεί έτσι ένα διπλό μήνυμα, καθώς από τη μία, ένας ανεκτίμητος φυσικός θησαυρός σε κλίμακα που αμφισβητεί κάθε γνωστό μέτρο και από την άλλη, μια κούρσα με τον χρόνο απέναντι στη βία, τη φτώχεια, την ανεξέλεγκτη θήρα και την αναπτυξιακή πίεση.
Η έκβαση θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η διεθνής προσοχή, οι τοπικές κοινωνίες και οι αρχές θα καταφέρουν να μετατρέψουν τη γνώση σε προστασία—πριν το «θαύμα» χαθεί από τον ορίζοντα.
Πηγή: in.gr
