2012, 2016, 2024, 2025: Η επαναληψιμότητα μεγάλων πυρκαγιών στο νησί της Χίου, προκαλεί την οργή των κατοίκων, την ώρα που έμπειρα στελέχη της Πυροσβεστικής αλλά και επιστήμονες επισημαίνουν μια σειρά από λάθη και παραλείψεις στον τομέα της πρόληψης και της πυροπροστασίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) και της Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών και Ταχείας Χαρτογράφησης (EMS) του Copernicus, τα οποία ανέλυσε η μονάδα METEO του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, από το 2016 μέχρι και φέτος (έως και 20 Αυγούστου) περίπου το 22% της επιφάνειας της Χίου έχει καεί από δασικές πυρκαγιές.
Οι καμένες εκτάσεις αντιστοιχούν σε πάνω από 180.000 στρέμματα (εκ των οποίων περισσότερα από 100.000 στρέμματα καταγράφηκαν φέτος) και περιλαμβάνουν δάση, θαμνώδεις εκτάσεις και αγροτικές περιοχές, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στην τοπική οικονομία.
Το 2012, η δασική πυρκαγιά στη Χίο είχε οδηγήσει σε απώλεια 16.000 στρεμμάτων, δασικών και γεωργικών εκτάσεων. Είχαν επίσης καεί πολλά μαστιχόδεντρα.
Το 2016 τα Μαστιχοχώρια επλήγησαν ξανά. Στα χωριά Λιθί, Ελάτα και Βέσσα καταστράφηκε το 90% των καλλιεργειών, ενώ σημαντικές ήταν οι απώλειες και στα Μεστά, τα Αρμόλια και το Πυργί. Στο μέτωπο της Σιδηρούντας, μια γυναίκα έχασε τη ζωή της και άλλοι τρεις άνθρωποι υπέστησαν σοβαρά εγκαύματα.
Το 2024 μεγάλη φωτιά ξέσπασε και πάλι στη Σιδηρούντα.
Στη φετινή περιόδο, Κεντρική και Βορειοδυτική Χίος παραδόθηκαν στις φλόγες σε δύο πολυήμερες καταστροφικές πυρκαγιές, τον Ιούνιο και τον Αύγουστο.
«Δυστυχώς επιβεβαιωθήκαμε»
Και ενώ η αγανάκτηση φουντώνει στη Χίο, αίσθηση προκάλεσε η ανάρτηση (19/8) του έμπειρου αξιωματικού της Πυροσβεστικής – νευραλγικού προσώπου στη δίκη για το Μάτι- και διοικητή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Χίου, Δημήτρη Λιότσιου, στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook, όπου ανάμεσα σε άλλα σημείωσε και τα εξής:
«Εδώ και ένα χρόνο η υπηρεσία και εγώ προσωπικά ως Διοικητής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας του νησιού της Χίου έχουμε ενημερώσει θεσμικά, μέσω εγγράφων όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες για την επικινδυνότητα ενώ εγκαίρως είχαμε υποδείξει τις παραλείψεις αλλά και τις ενέργειες στις οποίες έπρεπε να προβούν».
«Η υπηρεσία μας συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω, περιφρούρησε το νησί, επέβαλε πρόστιμα σε πολίτες που αγνόησαν τις απαγορεύσεις αλλά και σε δημόσιους φορείς που φάνηκε να μην συμμερίζονται την αγωνία μας και τους φόβους μας. Δυστυχώς επιβεβαιωθήκαμε».
Η ιστορία φαίνεται πως επαναλαμβάνεται. Το 2019 ο κ. Λιότσιος με την ιδιότητα του πραγματογνώμονα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας είχε συντάξει έκθεση για την πυρκαγιά του 2016 στη Σιδηρούντα. Ανάμεσα σε άλλα, το πόρισμα του ανέφερε πως η Περιφερειακή Πυροσβεστική Διοίκηση Βορείου Αιγαίου είχε προειδοποιήσει με έγγραφό της, πριν ξεσπάσει η φωτιά, για την ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων (για παράδειγμα κλάδεμα δέντρων στα σημεία απ’ όπου περνούσαν γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος).
Σε άλλο σημείο, ο πραγματογνώμονας τόνιζε πως η φωτιά που είχε ξεσπάσει σε δασική περιοχή έκαιγε επί 4,5 ώρες μέχρι να φτάσει στο χωριό των 50-60 κατοίκων της Σιδηρούντας. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι υπήρχε χρόνος για ασφαλή εκκένωση, αυτή δεν πραγματοποιήθηκε.
Απόσπασμα από τη μελέτη του καθηγητή Ευθύμη Λέκκα το 2017- Ο ίδιος δεν γνωρίζει πόσες από τις προτάσεις της μελέτης υλοποιήθηκαν τελικά
Εγγραφα προειδοποιούσαν τις αρχές πριν τις πυρκαγιές
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του in, κάτι αντίστοιχο συνέβη και φέτος. Μια σειρά από έγγραφα είχαν φτάσει σε δασαρχείο, Δήμο, Περιφέρεια και ΔΕΥΑΧ (Δημοτική Επιχείρηση Υδρευσης Αποχέτευσης Χίου), προειδοποιώντας για τις παραλείψεις και κάνοντας έκκληση να τακτοποιηθούν αυτές πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου στη Χίο.
Τα έγγραφα έκαναν λόγο για: καθαρισμούς ξερών χόρτων γύρω από τα χωριά, στα πρανή και εντός των ρεμάτων, δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, σωστή λειτουργία κρουνών. Το ρεπορτάζ δείχνει πως για άλλη μια φορά, οι εκκλήσεις για λήψη μέτρων δεν ελήφθησαν υπόψιν.
Το αποτέλεσμα ήταν τα ακαθάριστα χόρτα να φτάνουν περιμετρικά πολλών χωριών, όπως μας είπαν, και τα 2, 5 μέτρα ύψος. Αντιθέτως, σε άλλες περιοχές που δεν επηρεάστηκαν από τις φετινές πυρκαγιές πραγματοποιήθηκαν κάποια έργα καθαρισμών μέσω του προγράμματος Antinero.
Η πυρκαγιά «έγλειψε» χωριά όπως τα Νέα Ποτάμια, τη Βολισσό, τα Χάλανδρα και την Πισπιλούντα.
«Τα ακαθάριστα δάση και δρόμοι ήταν βασικός λόγος που οι φετινές πυρκαγιές πέρασαν μέσα από πολλούς οικισμούς στην Κεντρική και Βορειοδυτική Χίο» – αυτό λέει στο in ο Δημήτρης Πρέλιας, πρόεδρος της κοινότητας Βικίου, του βορειότερου χωριού του νησιού, χτισμένου στη βόρεια πλαγιά του όρους Πελιναίο.
«Δεν υπάρχουν αντιπυρικές ζώνες γύρω από τα χωριά, αυτή είναι η πραγματικότητα. Το δάσος στην περιοχή μας, το οποίο ανήκει σε ζώνη Natura 2000, είναι μια “ζούγκλα”, ακαθάριστο εδώ και χρόνια» υπογραμμίζει ο κ. Πρέλιας, προσθέτοντας πως «οι όποιες προσπάθειες είναι αποσπασματικές».
«Το 2023, μετά από μεγάλη πίεση μου σε Δήμο, Περιφέρεια, Δασαρχείο, βουλευτές, πραγματοποιήθηκε ένας καθαρισμός – αποψίλωση. Εκτοτε, η βλάστηση ξαναφούντωσε. Η περιοχή μας είναι δύσβατη. Αν ξεσπάσει μια πυρκαγιά εδώ, θα θρηνήσουμε θύματα, αν δεν γίνουν εντωμεταξύ έργα πυροπροστασίας».
Ο κ. Πρέλιας αναφέρει μία ακόμα σημαντική παράλειψη. «Στο χωριό μας υπάρχει λιμνοδεξαμενή για αρδευτικό νερό. Από το 2021, ο ταμιευτήρας έχει τεθεί εκτός λειτουργίας λόγω ζημιών. Ετσι, ενώ θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά βοηθητικός κατά τη διάρκεια πυρκαγιών, για ανεφοδιασμό οχημάτων και εναέριων μέσων σε μια απομακρυσμένη περιοχή όπως η δική μας, εντέλει δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί».
Η δήλωση του Νίκου Κολλιάρου, προέδρου πυροσβεστών ένωσης Χίου, στο MEGA, κατά τη διάρκεια της περσινής πυρκαγιάς στη Σιδηρούντα, ήταν χαρακτηριστική της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί: «Είναι μια από τις δυσκολότερες περιοχές του νησιού, έχει ξανακαεί αρκετές φορές, η βλάστηση μετά την τελευταία φωτιά του 2016 είναι οργιώδης. Εχει τεράστια βλάστηση, δεν μπορείς να περάσεις από πουθενά».
Η βλάστηση στο νησί είχε ήδη υποβαθμιστεί από το 2012 σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Λέκκα
Διαρκής φόβος για τα μαστιχόδεντρα
Για αμέλεια επί σειρά ετών μιλάει και ο Γιώργος Τούμπος, πρόεδρος της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Σημειώνεται ότι στην πρώτη πυρκαγιά του Ιουνίου, η φωτιά πλησίασε επικίνδυνα τα Μαστιχοχώρια, καίγοντας μάλιστα κάποιες εκτάσεις εντός τους.
«Δεν υπάρχει κανένα σοβαρό έργο υποδομής πυροπροστασίας. Απαξ και ξεκινήσει μια πυρκαγιά στη Χίο, ταξιδεύει ασταμάτητη για 40 χιλιόμετρα» αναφέρει ο κ. Τούμπος.
Η καμένη έκταση στις 13/08/2025 όπως αποτυπώνεται σε χάρτη του WWF Ελλάς που προδημοσιεύει το in. Το σύνολο των καμένων εκτάσεων και από τις δύο πυρκαγιές φτάνει τα 100.000 περίπου στρέμματα
Ο ίδιος, απαριθμεί με τη σειρά του τα λάθη στην προετοιμασία. «Οι κρουνοί δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές περιπτώσεις γιατί είναι συνδεδεμένοι με τα αντλιοστάσια. Οταν ξεκινούν οι πυρκαγιές πολλές φορές πέφτει το ρεύμα και έτσι δεν μπορεί να αντληθεί νερό. Επίσης, το ότι σε ένα μεγάλο σε έκταση νησί, μετά τον Καλλικράτη έχουμε μόνο έναν Δήμο, έχει οδηγήσει στο να διοικείται επί της ουσίας μόνο η πόλη της Χίου και μια μικρή ακτίνα γύρω από αυτήν. Η υπόλοιπη Χίος είναι εγκαταλελειμμένη. Στις διπλανές μας Λέσβο και Σάμο – και τα 2 νησιά διοικούνται από 2 Δήμους και όχι από έναν- οι φωτιές μαζεύονται γρήγορα».
Το αποτέλεσμα είναι σύμφωνα με τον κ. Τούμπο, οι 3.500 εργαζόμενοι που απασχολούνται στην καλλιέργεια της μαστίχας να ζουν υπό διαρκή ανασφάλεια και φόβο για τον σπάνιο καρπό που καλλιεργούν.
Πάνω από 30.000 στρέμματα οι καμένες εκτάσεις Natura στη Χίο
Aνάμεσα στις φετινές καμένες εκτάσεις στο νησί, ανήκουν και προστατευόμενες περιοχές.
Σύμφωνα με κοινή ανακοίνωση της πυρομετεωρολογικής ομάδας FLAME του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του WWF Ελλάς, η πυρκαγιά του Ιουνίου επηρέασε περίπου 3.800 στρέμματα σε δύο προστατευόμενες περιοχές, ενώ παρουσιάζει επικάλυψη με τις πυρκαγιές του 2012 και του 2016.
Νεότερος χάρτης του WWF Ελλάς, τον οποίο προδημοσιεύει το in, δείχνει πως στα 3.800 καμένα στρέμματα του Ιουνίου, προστέθηκαν μετά την πυρκαγιά του Αυγούστου άλλα 29.400 στρέμματα σε εκτάσεις Natura.
Αυτό σημαίνει ότι η φυσική αναγέννηση της περιοχής μπορεί να είναι προβληματική λόγω της αδυναμίας κάποιων ειδών να ανταπεξέλθουν σε αλλεπάλληλες πυρκαγιές, που λαμβάνουν χώρα σε διάστημα μικρότερο των 20 ετών.
Ο Μίλτος Γκλέτσος, συντονιστής δράσεων στην Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, κάνει λόγο για μια τεράστια καμένη έκταση τόσο σε απόλυτα μεγέθη όσο και ως ποσοστό μέσα στο ίδιο το νησί της Χίου.
Ο ίδιος στέκεται στις εκτάσεις Natura στο Πελιναίο. «Το βουνό είναι ταλαιπωρημένο και αποψιλωμένο» λέει ο κ. Γκλέτσος, προσθέτοντας πως το Πελιναίο είναι το σπίτι για πολλά είδη χλωρίδας και ορνιθοπανίδας, ανάμεσα τους και σπάνια είδη, ενδημικά του Αιγαίου και της Μικράς Ασίας. «Αρκετά από αυτά μπορούν να ανακάμψουν αν δεν έχουμε αλλαγή χρήσης στις καμένες εκτάσεις. Απαιτείται απαγόρευση θήρας στην περιοχή».
Για μια σχεδόν οριακή κατάσταση στη Χίο κάνει λόγο και ο Ευθύμης Λέκκας, καθηγητής φυσικών καταστροφών στο ΕΚΠΑ. «Το νησί είναι πια σε κρίσιμο επίπεδο. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια να καεί ούτε μια σπιθαμή ακόμη» λέει ο κ. Λέκκας, αναφέροντας πως το 2017 είχε κληθεί από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου να συντονίσει μια μελέτη, με αντικείμενο σχέδια και προτάσεις για τις καμένες εκτάσεις από το 2012 και το 2016. Ο ίδιος δεν γνωρίζει πόσα από αυτά πραγματοποιήθηκαν στο νησί, όμως σημειώνει πως σε κάθε περίπτωση, οι πολλαπλές πυρκαγιές στη Χίο υποδηλώνουν αστοχίες και όχι επαρκή πυροπροστασία.
Πηγή: in.gr
