Ένας 42χρονος άνδρας με μακροχρόνιο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 παρήγαγε ξανά δική του ινσουλίνη χωρίς ανοσοκαταστολή, μετά από μεταμόσχευση γενετικά τροποποιημένων νησιδίων παγκρέατος. Ανθρώπινο θαύμα, που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine και μπορεί να αλλάξει το τοπίο της θεραπείας. Στη μελέτη, που συντονίστηκε από την ομάδα του Per-Ola Carlsson στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ουψάλα, τα δείγματα επεξεργάστηκαν με CRISPR-Cas12b ώστε να «χαμηλώσουν» τα σήματα αναγνώρισης από το ανοσοποιητικό (διαγραφές στα γονίδια B2M και CIITA, δηλαδή μειωμένη έκφραση HLA I/II) και να υπερεκφράζουν την πρωτεΐνη CD47, η οποία αποτρέπει την έμφυτη ανοσολογική επίθεση. Τα νησίδια* εμφυτεύθηκαν στον βραχιονοκερκιδικό μυ του αντιβραχίου· 12 εβδομάδες αργότερα, δεν υπήρξε ανοσολογική απόρριψη και ανιχνεύτηκε C-πεπτίδιο με γλυκοζοεξαρτώμενη έκκριση ινσουλίνη, μια καθαρή ένδειξη ενδογενούς παραγωγής. Δεν σημειώθηκαν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η «καινοτομία» εδώ δεν είναι απλώς η παραγωγή ινσουλίνης, αλλά το ότι επιτεύχθηκε χωρίς τα δια βίου ανοσοκατασταλτικά που συνοδεύουν τις κλασικές μεταμοσχεύσεις και εκθέτουν τους λήπτες σε λοιμώξεις και τοξικότητες. Η στρατηγική «υπο-ανοσογενούς» (hypoimmune, HIP) μηχανικής απόκρυψης—συνδυασμός αποσιώπησης HLA (για τις Τ-κυτταρικές αποκρίσεις) και θωράκισης με CD47 (έναντι μακροφάγων/ΝΚ)—είχε δοκιμαστεί προκλινικά και τώρα αποδεικνύει σε άνθρωπο ότι τα κύτταρα μπορούν να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν χωρίς συστηματική καταστολή του ανοσοποιητικού.
Σημαντικές επισημάνσεις: ο ασθενής έλαβε μικρό κλάσμα της «θεραπευτικής» δόσης—περίπου 7% της πλήρους υποκατάστασηςκαι συνεχίζει εξωτερική ινσουλίνη. Αυτό υπογραμμίζει ότι πρόκειται για μελέτη απόδειξης εφικτότητας/λειτουργίας και όχι για οριστική ίαση. Παρ’ όλα αυτά, η απουσία ανοσοαπόρριψης και η καταγεγραμμένη, γευματοεξαρτώμενη έκκριση ινσουλίνης συνιστούν κρίσιμο βήμα για μια μελλοντική «λειτουργική ίαση» του διαβήτη τύπου 1 με κυτταρική αντικατάσταση χωρίς ανοσοκαταστολή. Οι ερευνητές ήδη παρακολουθούν τη μακροβιότητα των μοσχευμάτων σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
Πέρα από τον ενθουσιασμό, υπάρχουν πρακτικά και επιστημονικά «αν»: θα αντέξει το μόσχευμα μήνες ή χρόνια; Μπορεί η ίδια πλατφόρμα να κλιμακωθεί—π.χ. με βλαστοκυτταρικής προέλευσης β-κύτταρα—ώστε να ξεπεραστεί η έλλειψη δοτών; Πόσο σταθερές είναι οι τριπλές γενετικές τροποποιήσεις και ποιο είναι το καθαρό προφίλ ασφάλειας όταν αυξηθεί η δόση; Και, φυσικά, πόσο θα κοστίζει και πώς θα ρυθμιστεί; Οι απαντήσεις θα κριθούν από πολυκεντρικές, μεγαλύτερες μελέτες και μακροχρόνια παρακολούθηση, αλλά το «σήμα» από αυτή την πρώτη εφαρμογή είναι σαφές: η στοχευμένη επεξεργασία νησιδίων ώστε να «ξεγλιστρούν» από το ανοσοποιητικό ανοίγει ρεαλιστικό δρόμο για μεταμοσχεύσεις χωρίς ανοσοκαταστολή—κάτι που πριν από λίγα χρόνια έμοιαζε καθαρή θεωρία.
Με απλά λόγια, η μελέτη καταθέτει μια νέα αρχιτεκτονική για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 1: όχι καλύτερες αντλίες ή αισθητήρες, αλλά αποκατάσταση της ίδιας της βιολογίας του παγκρέατος, με κύτταρα «αόρατα» στην άμυνα του οργανισμού. Αν η αντοχή και η αποτελεσματικότητα επιβεβαιωθούν σε περισσότερους ασθενείς και μεγαλύτερες δόσεις, μιλάμε για αλλαγή παραδείγματος στη φροντίδα εκατομμυρίων ανθρώπων.
*Τα «νησίδια» είναι μικρές συστάδες ενδοκρινικών κυττάρων μέσα στο πάγκρεας. Εκεί βρίσκονται τα β-κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη, μαζί με α-κύτταρα (γλυκαγόνη), δ-κύτταρα (σωματοστατίνη) και λίγα PP/ε-κύτταρα. Στον διαβήτη τύπου 1, το ανοσοποιητικό καταστρέφει κυρίως τα β-κύτταρα των νησιδίων.
Πηγή: tanea.gr
