Στον πυρήνα των πολιτικών του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, βρίσκονται οι δασμοί, οι οποίοι αποτελούν το κατεξοχήν εργαλείο που ο ίδιος επέλεξε για να επαναφέρει τη χαμένη βιομηχανική παραγωγή της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη εντός συνόρων και να αντιστρέψει την πορεία που ξεκίνησε τις ύστερες δεκαετίες του προηγούμενη αιώνα και γιγαντώθηκε με την είσοδο της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Πίσω όμως από αυτήν εμμονή κρύβεται ένα πρόβλημα που στον πολιτικό λόγο του Αμερικανού προέδρου δεν έρχεται τόσο συχνά στην επιφάνεια: το τεράστιο επενδυτικό κενό που αγγίζει τα 3,7 τρισ. δολάρια για τον εκσυγχρονισμό των αμερικανικών υποδομών.
Από μόνοι τους οι δασμοί δεν αποτελούν «πανάκεια», την ώρα που πολλές από τις υποσχέσεις για επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων από χώρες με τις οποίες ο Τραμπ σύναψε εμπορικές συμφωνίες περιλαμβάνουν και επενδύσεις που είχαν ήδη δρομολογηθεί.
Παράλληλα, τα υπέρογκα ποσά που συμφωνήθηκαν να επενδυθούν στις ΗΠΑ σε βάθος δεκαετιών από πολλές χώρες είναι επίσης πιθανό να μη διατεθούν στην αμερικανική οικονομία στην πληρότητά τους και να ξεχαστούν, καθώς η θητεία του Τραμπ ολοκληρώνεται σε 3,5 χρόνια, αποφέροντας όμως στο ενδιάμεσο βραχυπρόθεσμο όφελος σε ορισμένες χώρες από τη μη επιβολή υψηλών δασμών.
Πού μας αφήνει αυτό;
Για να πάρουμε μια καλύτερη ιδέα για τις προοπτικές onshoring της αμερικανικής βιομηχανίας θα πρέπει να εξετάσουμε και το που βρίσκονται σήμερα οι αμερικανικές υποδομές. Η Έκθεση Αξιολόγησης των Αμερικανικών Υποδομών για το 2025, που εκδόθηκε από την Αμερικανική Εταιρεία Πολιτικών Μηχανικών (ASCE), μας δίνει την καλύτερη δυνατή εικόνα για αυτό. Στη φετινή αξιολόγηση και για πρώτη φορά από την έναρξη της έκθεσης το 1998, η συνολική βαθμολογία ανέβηκε σε «C», σηματοδοτώντας μια σταδιακή αλλά σημαντική βελτίωση από το «C-» του 2021.
Αυτή η βελτίωση αποδίδεται κυρίως στις πρωτοφανείς ομοσπονδιακές επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μέσω του Νόμου για Επενδύσεις σε Υποδομές και Θέσεις Εργασίας (IIJA) του 2021, ο οποίος εξασφάλισε 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια για υποδομές μεταξύ 2022 και 2026. Παρόλα αυτά, ένα «C» εξακολουθεί να σημαίνει «μέτρια κατάσταση που απαιτεί προσοχή», όπως επισημαίνει η έκθεση, γεγονός που υπογραμμίζει ότι η χώρα βρίσκεται ακόμη μακριά από το επίπεδο υποδομών που απαιτείται για μαζική επιστροφή της βιομηχανικής παραγωγής.
Η έκθεση αξιολογεί 18 διαφορετικές κατηγορίες υποδομών, με βαθμολογίες που κυμαίνονται από «B» για τα λιμάνια έως «D» για τα συστήματα διαχείρισης όμβριων υδάτων και τις δημόσιες συγκοινωνίες (δεν υπάρχει καμία αξιολόγηση «άριστα»).
Σημαντικό είναι βέβαια και το γεγονός ότι για πρώτη φορά σε περισσότερες από δύο δεκαετίες, καμία κατηγορία δεν έλαβε βαθμολογία «D-», που είναι η βαθμολογία στην οποία οι υποδομές κρίνονται «μετεξεταστέες». Οκτώ από τις 18 κατηγορίες παρουσίασαν βελτίωση, επτά παρέμειναν αμετάβλητες, ενώ δύο – ενέργεια και σιδηρόδρομοι – υποβαθμίστηκαν λόγω ανησυχιών σχετικά με την ικανότητα, τις μελλοντικές ανάγκες και την ασφάλεια.
Το χάσμα επενδύσεων
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, η έκθεση αποκαλύπτει και το εντυπωσιακό χάσμα επενδύσεων που προαναφέραμε. Για να φτάσουν όλα τα συστήματα υποδομών σε μέτρια κατάσταση, απαιτούνται 9,1 τρισεκατομμύρια δολάρια κατά την επόμενη δεκαετία. Με βάση τις τρέχουσες προβλέψεις χρηματοδότησης, που περιλαμβάνουν τις επενδύσεις από τον IIJA και άλλα προγράμματα, αναμένεται να διατεθούν 5,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, αφήνοντας ένα χάσμα 3,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτό το χάσμα αντικατοπτρίζει δεκαετίες υποεπένδυσης που έχουν οδηγήσει σε συστημική φθορά των υποδομών. Η έκθεση προειδοποιεί ότι εάν οι ομοσπονδιακές επενδύσεις επιστρέψουν στα επίπεδα πριν από τον IIJA, το χάσμα θα διευρυνθεί δραματικά, φτάνοντας τα 4,4 τρισεκατομμύρια δολάρια και προκαλώντας παράλληλα σημαντικές οικονομικές ζημιές, συμπεριλαμβανομένων 5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων απωλειών στην οικονομική παραγωγή και 344.000 απώλειες θέσεων εργασίας μέχρι το 2033.
Αναγέννηση
Οι τρέχουσες και προβλεπόμενες επενδύσεις σε υποδομές, αν και σημαντικές αν αναλογιστεί κανείς παλαιότερες δαπάνες, δεν επαρκούν για να στηρίξουν μια μεγάλης κλίμακας αμερικανική βιομηχανική αναγέννηση. Ο βασικός στόχος των πρόσφατων νομοθετικών πρωτοβουλιών, όπως ο IIJA, είναι να αντιμετωπιστούν δεκαετίες υποεπένδυσης και να φτάσουν οι υποδομές σε «καλή λειτουργική κατάσταση», στόχος που εξακολουθεί να παρουσιάζει σημαντικό χρηματοδοτικό κενό.
Η επίτευξη βιομηχανικής αναγέννησης απαιτεί περισσότερα από την επισκευή υπαρχόντων δρόμων και γεφυρών. Οι σύγχρονες βιομηχανίες, όπως οι ημιαγωγοί, τα ηλεκτρικά οχήματα και ο βιομηχανικός εξοπλισμός, ασκούν μεγάλες πιέσεις στο ενεργειακό δίκτυο, τα ψηφιακά δίκτυα και τα συστήματα logistics. Η πρόσβαση σε αξιόπιστη και επεκτάσιμη ενέργεια έχει αναδειχθεί ως βασικός παράγοντας στην επιλογή βιομηχανικών τοποθεσιών, αναδεικνύοντας μια κρίσιμη αδυναμία που τα σημερινά επίπεδα χρηματοδότησης δεν καλύπτουν πλήρως.
Οι πολιτικές όπως οι δασμοί έχουν στόχο να ενισχύσουν την εγχώρια παραγωγή, αλλά μπορούν να δημιουργήσουν αβεβαιότητα κόστους και σχεδιασμού για τους κατασκευαστές που εξαρτώνται από διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού. Μια αποτελεσματική στρατηγική επανεγκατάστασης δεν μπορεί να βασίζεται μόνο σε δασμούς, αλλά απαιτεί μια συνολική προσέγγιση με διαρκείς επενδύσεις σε υποδομές, απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και ενίσχυση του εργατικού δυναμικού.
Οι επιμέρους κατηγορίες
Αερομεταφορές (D+)
Η αεροπορική κίνηση έχει ανακάμψει μετά την πανδημία, με τις προβλέψεις να δείχνουν σημαντική αύξηση επιβατών τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, οι καθυστερήσεις πτήσεων παραμένουν υψηλές, φτάνοντας το 23,2% το 2023, ενώ υπάρχει έλλειψη 3.000 ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ο IIJA διέθεσε 25 δισεκατομμύρια δολάρια για αεροδρόμια, αλλά το χρηματοδοτικό κενό για την επόμενη δεκαετία εκτιμάται στα 113 δισεκατομμύρια δολάρια. Τέσσερα μεγάλα αεροδρόμια αναμένεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα χωρητικότητας έως το 2033.
Γέφυρες (C)
Στις ΗΠΑ υπάρχουν 623.000 γέφυρες με μέση ηλικία τα 47 έτη, εκ των οποίων το 6,8% βρίσκεται σε κακή κατάσταση, ποσοστό μειωμένο από το 7,3% του 2020. Ο IIJA διέθεσε 40 δισεκατομμύρια δολάρια για γέφυρες, ωστόσο το χρηματοδοτικό κενό παραμένει στα 373 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 45% των γεφυρών έχει ξεπεράσει τη διάρκεια ζωής των 50 ετών βάσει των σχεδιασμών, ενώ 63.085 γέφυρες έχουν περιορισμούς στους όγκους φορτίου.
Ευρυζωνικότητα (C+)
Η ευρυζωνικότητα, νέα κατηγορία στην έκθεση, αξιολογήθηκε με «C+». Παρά τις ιδιωτικές επενδύσεις ύψους 2,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων από το 1996 και τα 65 δισεκατομμύρια δολάρια του IIJA, το 10% των νοικοκυριών εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση. Για καθολική κάλυψη έως το 2030 απαιτούνται 61 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ υπάρχει έλλειψη 205.000 εργαζομένων στον κλάδο.
Φράγματα (D+)
Υπάρχουν πάνω από 92.000 φράγματα με μέση ηλικία τα 64 έτη, εκ των οποίων το 17% θεωρείται υψηλού κινδύνου και το 15% αυτών βρίσκεται σε κακή κατάσταση. Ο IIJA διέθεσε 3 δισεκατομμύρια δολάρια, ωστόσο το Κογκρέσο ανακατεύθυνε 364 εκατομμύρια δολάρια. Το χρηματοδοτικό κενό φτάνει τα 166 δισ. δολάρια.
Πόσιμο Νερό (C-)
Το δίκτυο πόσιμου νερού περιλαμβάνει πάνω από 2 εκατομμύρια μίλια σωληνώσεων, πολλές από τις οποίες έχουν ξεπεράσει τη διάρκεια ζωής που προβλέπεται στο σχεδιασμό τους. Η EPA εκτιμά ότι απαιτούνται 625 δισεκατομμύρια δολάρια για τα επόμενα 20 χρόνια. Ο IIJA επένδυσε 30 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά σημαντικές ελλείψεις χρηματοδότησης παραμένουν. Ετησίως, καταγράφονται ζημιές σε 240.000 κεντρικούς αγωγούς ετησίως, ενώ 9,2 εκατομμύρια μολυβδένιοι αγωγοί πρέπει να αντικατασταθούν, με κόστος 45 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ενέργεια (D+)
Η κατηγορία ενέργειας υποβαθμίστηκε από «C-» σε «D+», καθώς αντιμετωπίζει αυξημένη ζήτηση λόγω ηλεκτρικών οχημάτων και κέντρων δεδομένων. Το δίκτυο περιλαμβάνει 600.000 μίλια γραμμών μεταφοράς και 5,5 εκατομμύρια μίλια διανομής, με το 70% των μετασχηματιστών να είναι άνω των 25 ετών. Το χρηματοδοτικό κενό φτάνει τα 578 δισ. δολάρια, ενώ το 80% των διακοπών ρεύματος οφείλεται σε καιρικά φαινόμενα.
Επικίνδυνα Απόβλητα (C)
Η κατηγορία επικίνδυνων αποβλήτων βελτιώθηκε από «D+» σε «C» και διαχειρίζεται 36 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Οι επενδύσεις του IIJA (3,5 δισεκατομμύρια δολάρια για Superfund, 1,5 δισεκατομμύρια για Brownfields) επιταχύνουν τον καθαρισμό και προστατεύουν τη δημόσια υγεία.
Εσωτερικές Πλωτές Οδοί (C-)
Η κατηγορία αυτή βελτιώθηκε από «D» σε «C-» και είναι σημαντική για τη μεταφορά φορτίων, ωστόσο τα παλιά φράγματα προκαλούν καθυστερήσεις. Ο IIJA διέθεσε 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, οδηγώντας σε πρόοδο σε βασικά έργα.
Αναχώματα (D+)
Η κατηγορία αναχωμάτων βελτιώθηκε από «D» σε «D+». Τα αναχώματα προστατεύουν κοινότητες από πλημμύρες, αλλά πολλά είναι παλαιά και δεν ανταποκρίνονται στους σημερινούς κινδύνους. Ο IIJA διέθεσε 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια για σχετικά έργα.
Λιμάνια (B)
Τα λιμάνια, με βαθμολογία «B» (βελτίωση από «B-»), αποτελούν κρίσιμο κρίκο για το παγκόσμιο εμπόριο. Σημαντικές επενδύσεις από τον IIJA (17 δισεκατομμύρια δολάρια) και τον ιδιωτικό τομέα έχουν ενισχύσει τη χωρητικότητα και την αποδοτικότητα.
Δημόσια Πάρκα (C-)
Η κατηγορία δημόσιων πάρκων βελτιώθηκε από «D+» σε «C-». Τα πάρκα είναι σημαντικά για την αναψυχή και την ποιότητα ζωής. Ο IIJA διέθεσε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια για υποδομές πάρκων, ωστόσο, σημαντικές ανάγκες συντήρησης παραμένουν.
Σιδηρόδρομοι (B-)
Η κατηγορία σιδηροδρόμων υποβαθμίστηκε από «B» σε «B-». Ο τομέας των εμπορευματικών σιδηροδρόμων παραμένει ισχυρός λόγω ιδιωτικής χρηματοδότησης, αλλά ο επιβατικός σιδηρόδρομος (Amtrak) αντιμετωπίζει σημαντικές ανάγκες επένδυσης. Ο IIJA διέθεσε 66 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως για τον Amtrak και την ασφάλεια.
Δρόμοι (D+)
Η κατηγορία των δρόμων βελτιώθηκε από «D» σε «D+» και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των μεταφορών, ωστόσο το 40% των αστικών δρόμων βρίσκεται σε κακή ή μέτρια κατάσταση. Ο IIJA διέθεσε 110 δισεκατομμύρια δολάρια για δρόμους και γέφυρες, αλλά το χρηματοδοτικό κενό φτάνει τα 684 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σχολεία (D+)
Η κατηγορία των σχολείων παραμένει στο «D+». Πολλά σχολικά κτίρια είναι παλαιά και σε κακή κατάσταση, επηρεάζοντας την υγεία και τη διαδικασία της μάθησης. Ο IIJA παρείχε περιορισμένη άμεση χρηματοδότηση για σχολικές εγκαταστάσεις, με το χρηματοδοτικό κενό να φτάνει τα 429 δισ. δολάρια.
Στερεά Απόβλητα (C+)
Η κατηγορία στερεών αποβλήτων παραμένει στο «C+». Οι ΗΠΑ διαχειρίζονται μεγάλες ποσότητες αποβλήτων, με αυξανόμενη έμφαση στην ανακύκλωση και την ενεργειακή αξιοποίηση.
Όμβρια Ύδατα (D)
Η κατηγορία όμβριων υδάτων παραμένει στο «D». Είναι κρίσιμη για τη διαχείριση της βροχόπτωσης και την πρόληψη πλημμυρών, αλλά συχνά παραβλέπεται και υποχρηματοδοτείται. Το χρηματοδοτικό κενό (μαζί με τα λύματα) φτάνει τα 690 δισ. δολάρια.
Δημόσιες Συγκοινωνίες (D)
Η κατηγορία δημόσιων συγκοινωνιών βελτιώθηκε από «D-» σε «D». Παρέχει βασική κινητικότητα, αλλά αντιμετωπίζει σημαντικές ανάγκες συντήρησης. Ο IIJA διέθεσε 39 δισεκατομμύρια δολάρια για συγκοινωνίες.
Λύματα (D+)
Η κατηγορία λυμάτων παραμένει στο «D+». Οι ΗΠΑ συλλέγουν και επεξεργάζονται δισεκατομμύρια γαλόνια λυμάτων καθημερινά. Η EPA εκτιμά ότι απαιτούνται 271 δισεκατομμύρια δολάρια για τα επόμενα 20 χρόνια. Ο IIJA διέθεσε 11,7 δισεκατομμύρια δολάρια για έργα λυμάτων.
Ο «μπαμπούλας» της ΑΙ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν σημαντική αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες σταθερής κατανάλωσης. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι η εθνική ζήτηση ενέργειας μπορεί να αυξηθεί κατά 35-50% έως το 2040, ρυθμός που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην ταχεία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και των κέντρων δεδομένων, την επανεγκατάσταση της βιομηχανίας και την ευρύτερη ηλεκτροδότηση μεταφορών και κτιρίων.
Η κλίμακα της νέας αυτής ζήτησης είναι εντυπωσιακή. Τα κέντρα δεδομένων, που το 2023 κατανάλωσαν περίπου το 4,4% της αμερικανικής ηλεκτρικής ενέργειας, εκτιμάται ότι θα φτάσουν έως και το 12% μέχρι το 2028, με τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης. Για να καλυφθεί η ζήτηση, οι ΗΠΑ ακολουθούν μια στρατηγική που περιλαμβάνει φυσικό αέριο, ανανεώσιμες πηγές και πυρηνική ενέργεια.
Ωστόσο, η επέκταση αυτή συναντά εμπόδια λόγω της παλαιότητας του δικτύου, των καθυστερήσεων στην αδειοδότηση νέων υποδομών και των προβλημάτων στην αλυσίδα εφοδιασμού για εξοπλισμό -όπως μετασχηματιστές-, οδηγώντας σε «ανταγωνισμό» μεταξύ data centers και βιομηχανίας για την περιορισμένη ενέργεια που διατίθεται.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Group14 Technologies στο Moses Lake της Ουάσινγκτον. Η εταιρεία, που κατασκευάζει προηγμένα υλικά μπαταριών πυριτίου για ηλεκτρικά οχήματα, αναγκάστηκε να αναβάλει την έναρξη παραγωγής του εργοστασίου BAM-2 έως τις αρχές του 2026, καθυστερώντας περισσότερο από έναν χρόνο.
Η περιοχή Moses Lake έχει γίνει πεδίο μάχης μεταξύ βιομηχανικών εγκαταστάσεων και data centers για την πρόσβαση στην φθηνή υδροηλεκτρική ενέργεια. Η δημόσια εταιρεία κοινής ωφέλειας, Grant Public Utility District, αναφέρει ότι τα data centers αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη κατηγορία ενεργειακής ζήτησης, με το Moses Lake να έχει αιτήματα για 1.153 MW ισχύος μόνο για κέντρα δεδομένων. Παράλληλα, άλλες εταιρείες μπαταριών όπως η OneD Battery Sciences έκλεισαν εντελώς τις εγκαταστάσεις τους στην περιοχή, ενώ η REC Silicon σταμάτησε την παραγωγή πολυκρυσταλλικού πυριτίου.
Φυσικά κανείς δεν μπορεί να περιμένει ότι οι ΗΠΑ θα σταματήσουν τις τεράστιες επενδύσεις στην ΑΙ. Από τη μία αποτελούν το βασικό μοχλό ώθησης της Wall Street τα τελευταία χρόνια και από την άλλη εντάσσεται στο πλαίσιο του παγκόσμιου αγώνα για κυριαρχία στη νέα τεχνολογία, έχοντας ως βασικό αντίπαλο την Κίνα που κάνει σημαντικά βήματα, παρά τους περιορισμούς. Αν δεν προβεί στις απαραίτητες επενδύσεις, είναι πιθανό πολλά σχέδια αμερικανικών εταιρειών να «φρακάρουν» για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των data centers. Να σημειωθεί βέβαια πως ήδη έχει ανοίξει μια συζήτηση για ρυθμίσεις όσον αφορό την παροχή ενέργειας για data centers, κάτι που ενδέχεται να αμβλύνει αντίστοιχα προβλήματα στο μέλλον.
Η αντιπαραβολή με την Κίνα
Αν και υπάρχουν αρκετοί τομείς στους οποίους οι ΗΠΑ υπερέχουν της Κίνας (τεχνητή νοημοσύνη, τσιπ τελευταίας τεχνολογίας, αεροδιαστημική/αμυντική βιομηχανία, φαρμακευτικά προϊόντα και αγροτικά προϊόντα υψηλής αξίας), η Κίνα έχει -συγκριτικά- τελειοποιήσει το κομμάτι της σύνδεσης υποδομών με τη βιομηχανική παραγωγή.
Έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σύστημα που υποστηρίζει άμεσα τη βιομηχανική παραγωγή, ως συνέπεια της αμερικανικής αποβιομηχάνισης των τελευταίων δεκαετιών. Αυτό εξηγεί και τα εμπόδια που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η επιστροφή της παραγωγής στις ΗΠΑ.
Οι παραγωγικές ζώνες σχεδιάζονται παράλληλα με τις υποστηρικτικές υποδομές, δημιουργώντας συνέργειες που μειώνουν το κόστος και αυξάνουν την αποδοτικότητα. Το λιμάνι της Σανγκάης αποτελεί παράδειγμα αυτής της προσέγγισης: λειτουργεί ως κέντρο ενός δικτύου που περιλαμβάνει σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας, αυτοκινητόδρομους και βιομηχανικές μονάδες που επιτρέπουν την άμεση μεταφορά προϊόντων στις διεθνείς αγορές.
Το σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων των 47.000 χιλιομέτρων λειτουργεί ως βιομηχανικός πολλαπλασιαστής, επιτρέποντας την ταχεία και οικονομική μεταφορά πρώτων υλών και έτοιμων προϊόντων. Συγκριτικά, οι ΗΠΑ διαθέτουν μόλις 735 χιλιόμετρα δικτύου σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας.
Οι ΗΠΑ επέτρεψαν επί τόσα χρόνια τη μετακίνηση των βιομηχανιών τους στο εξωτερικό και αντιμετωπίζουν την πρόκληση της επαναφοράς τους σε ένα περιβάλλον που δεν είναι προσαρμοσμένο για μαζική σύγχρονη βιομηχανική παραγωγή, δυσκολεύοντας το όραμα του Ντόναλντ Τραμπ για μια οικονομία με προϊόντα «Made in USA».
Πηγή: ΟΤ
Πηγή: in.gr
