Όταν η ήπειρος των ιδεών δυσκολεύεται να σταθεί στη σκηνή του λόγου. “Finalmente, tú y yo somos grandes… empoisonnée […] Y mientras aplauden tras el telón, en el ocaso muere el viejo dios.” «Τελικά, εσύ κι εγώ (Ευρώπη) δηλητηριαστήκαμε σε μέγιστο βαθμό […] και ενώ χειροκροτούν πίσω από το παραπέτασμα, στο λυκόφως πεθαίνει ο παλιός θεός». Η Ευρώπη [Europa] της Mónica Naranjo παρουσιάζεται ως μια θεατρική σκηνή παρακμής (κρυμμένη πίσω από χειροκροτήματα).
Του Αλέξανδρου Ρωμανού Λινάρδου
Το οπερετικό τραγούδι της ντίβας της ισπανικής ποπ που παντρεύει με δεξιοτεχνία το λαϊκό με το κλασικό, την αισθαντικότητα με τη δραματική τοποθέτηση της φωνής– ήχησαν πιο επίκαιροι από ποτέ κάτω από τον έναστρο ουρανό της Επιδαύρου. Μια σπαρακτική υπενθύμιση –συνειδητή ή όχι– των ρωγμών στην ταυτότητα της Γηραιάς Ηπείρου και των μύθων της: ενός κόσμου που παλεύει να κρατηθεί ενωμένος με νήματα παρελθόντος, ενώ τα παιδιά του βυθίζονται σε πολέμους, κρίσεις, θεσμικές αδυναμίες και αξιακά κενά.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ήρθε να τοποθετηθεί “Ο Όρκος της Ευρώπης”, ένα νέο θεατρικό έργο που παρουσιάστηκε χθες στην Επίδαυρο – μια παράσταση που, εκ πρώτης όψεως, φάνταζε φιλόδοξη, τολμηρή και πολιτικά αιχμηρή. Όμως, όπως αποδείχθηκε, το πλουμιστό ανακάτεμα τόσων συστατικών, όταν δεν γίνεται με υπομονή και χαμηλή φωτιά, καίει το μυαλό των θεατών και αφήνει το γλυκό άψητο – χωρίς να «φουσκώνει» από περηφάνια, ούτε από ουσία.
Ένα θεατρικό πείραμα, μετέωρο ανάμεσα στον χώρο και το κείμενο
Το σημαντικότερο ρίσκο της παράστασης ήταν το ίδιο της το είδος: ένα σύγχρονο έργο να ανεβαίνει στην ιερή σκηνή της Επιδαύρου με επίφαση τραγωδίας με αριστοφάνεια σχολιασμό στα κακώς κείμενα. Το συγκεκριμένο αρχαίο θέατρο, με την τελετουργική του βαρύτητα, μέχρι πρόσφατα δεν προσέφερε άσυλο στη μοντέρνα γραφή. Και εδώ εντοπίζεται το πρώτο (και ίσως σοβαρότερο) πρόβλημα: το έργο δεν κατάφερε να παντρέψει τον χώρο με το θέμα του.
Όσο ενδιαφέρουσες κι αν ήταν οι προθέσεις του κειμένου, η σκηνική του υλοποίηση παρέμεινε ασύνδετη με την ενέργεια του τόπου. Οι σκηνογραφικές «γεωγραφίες» –μια αυτοσχέδια σχολική τάξη, ένα «εστιατόριο» μαζικής εστίασης και ένα δικαστήριο, όλα στοιβαγμένα σε ένα πόντιουμ και καλυμμένα αρχικά με πλαστικό κάλυμμα– περισσότερο υπονόμευσαν, παρά ενίσχυσαν, την υποτιθέμενη ένωση του κλασικού με την πρωτοπορία.
Απόπειρα σύνδεσης παρελθόντος και μέλλοντος: ένα εύθραυστο οικοδόμημα
Ο συγγραφέας επιχείρησε να αρθρώσει έναν διάλογο ανάμεσα στην “παλιά Ευρώπη” και τη “νέα”: να φέρει στη σκηνή τα παιδιά της Ευρώπης –μυθολογικά, ιστορικά και συμβολικά– και να τα συνδέσει με τις σημερινές γεωπολιτικές, θεσμικές και πολιτιστικές αντιφάσεις. Χιούμορ και δράμα, Ανατολή και Δύση, θεραπεία και τιμωρία, παρελθόν και μέλλον συνυπάρχουν με εντυπωσιακή πρόθεση αλλά χωρίς οργανική σύνδεση.
Το αποτέλεσμα, παρά την πλούσια θεματολογία, έμεινε επιτηδευμένο και συχνά άψυχο. Σαν γλυκό που δεν έδεσε ποτέ: η ζύμη δεν έκανε κρούστα για να σπάσει το κατεστημένο. Και αντί να εκπλήσσει, κολλάει σαν μαστίχα στα δόντια του θεατή – περισσότερο ενοχλώντας παρά ενεργοποιώντας τη σκέψη.
Τα κλισέ που βαραίνουν το μέλλον
Η παράσταση υπέκυψε σε αρκετά κλισέ: δραματουργικές κοινοτοπίες, εύκολες αντιστοιχίες, ρητορικές κορώνες που έμοιαζαν περισσότερο με διακήρυξη συνεδρίου παρά με θεατρική πράξη. Εκπρόσωποι κρατών, φαντάσματα της Ιστορίας, επιτηδευμένοι μονόλογοι (ο τελευταίος μάλιστα ακροβατούσε επικίνδυνα προς τη σαπουνόπερα), σύμβολα φορτωμένα χωρίς αφήγημα.
Οι πολλαπλές γλώσσες –γαλλικά, αγγλικά, ελληνικά, «αλαμπουρνέζικα»– δεν συντέλεσαν σε μια σύγχρονη Βαβέλ· αντίθετα, παρέπεμπαν στη σύγχυση του Google Translate σε τουριστικό οδηγό του 1997: αποσπασματικά, χωρίς αίσθηση του συμφραζομένου και χωρίς θεατρικό ρυθμό.
Ποπ κουλτούρα σε ρυθμό ζάπινγκ
Από το «Καραμέλες, γλυκά και σοκολάτες» (της Νταλιντά και του Αλέν Ντελόν), μέχρι επαναλήψεις του «Γιουκάλι» και ροκ σουξέ, από αναφορές στον Νταρθ Βέιντερ, την «Εκδίκηση της Ξανθιάς» και την τριλογία «Κάτι πιο ποπ», η παράσταση έμοιαζε με άτακτο ζάπινγκ σε δορυφορική τηλεόραση του πρώτου μισού των 2000s.
Σπασμένα τακούνια Λαμπουτάν, παντόφλες και επιθεωρησιακές εξάρσεις τύπου «λεκτική καρπαζιά και νάζι», δημιουργούν μια θεατρική εμπειρία που προσπαθεί να ερμηνεύσει την ασάφεια της ευρωπαϊκής ταυτότητας με μέσα που ούτε συγκροτημένα είναι, ούτε αρκετά αιχμηρά. Too much to make a clear point, too little to become classic.
Για ποιά Ευρώπη μου μιλάς;
Η πρόθεση να φέρουμε νέα κείμενα στο θέατρο της Επιδαύρου είναι όχι μόνο αναγκαία, αλλά και επιβεβλημένη. Όμως για να αντέξουν αυτά τα έργα στο βάρος του χώρου, χρειάζεται στιβαρή γραφή, ευκρινές όραμα και πραγματική κατανόηση του μέσου. “Ο Όρκος της Ευρώπης” ήθελε να σηκώσει έναν τεράστιο φορτίο – αλλά δεν βρήκε τα δομικά υλικά για να το στηρίξει.
Και έτσι, όπως λέει και το τραγούδι, «Η ήττα είναι μεγάλη, όπως και η Ευρώπη» – ούτε στο έργο, ούτε στην πραγματικότητα.
*Δείτε τη Ζιλιέτ Μπινός να καταφθάνει στη γνωστή ταβέρνα του Λεωνίδα στο Λιγουριό με το τέλος της παράστασης.
@alexlizardos Ο Όρκος της Ευρώπης έκανε την πρεμιέρα του στο @Athens Epidaurus Festival και αμέσως μετά στο #ligourio στην ταβέρνα του #leonida γευμάτισε η #juliettebinoche με τους συνεργάτες της. Αναλυτική κριτική για την παράσταση σύντομα στο @ERT NEWS @ertofficial (Παρέα με Γιώτα και Πατρικαρέα ΑΚΑ Πάτρικ)
www.ertnews.gr
Πηγή: ertnews.gr
