Από 6.000 τόνους σταφύλι στους 800 – SOS εκπέμπει ο αμπελώνας

Της Ξανθής Γούναρη

Ελάχιστες μέρες πριν ξεκινήσει η βεντέμα, ο τρύγος δηλαδή, ο αυτόριζος αμπελώνας της Σαντορίνης βρίσκεται κυριολεκτικά μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας: Ή θα καταφέρει να προσαρμοστεί στη νέα εποχή ή σε λίγα χρόνια θα αφανιστεί.

Εφέτος θα είναι θαύμα εάν η συνολική παραγωγή του νησιού καταφέρει να φτάσει στα επίπεδα του 2024, ήτοι τους 700-800 τόνους σταφύλι λένε οι οινοποιοί. Μάλιστα δεν λείπουν και εκείνοι, όπως ο Γιώργος Γαβαλάς, οινοποιός τέταρτης γενιάς, που ρίχνουν τον πήχη πολύ χαμηλότερα, αναφέροντας στο Capital ότι εάν μαζευτούν 400 τόνοι σταφύλι “να είμαστε και ευχαριστημένοι”.

Για να γίνει αντιληπτό τι σημαίνουν αυτά τα νούμερα αρκεί να πούμε ότι το 2020 η συνολική παραγωγή του νησιού είχε ανέλθει περίπου στους 2.500 – 2.700 τόνους, όταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η μέση παραγωγή έφθανε στους 5.000 – 6.000 τόνους.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης με καύσωνες, ανομβρία και ζεστούς χειμώνες έχουν φέρει στα όριά του τον γερασμένο σαντορινιό αμπελώνα, ο οποίος σε αρκετές περιπτώσεις καλλιεργείται με “πρωτόκολλο χαμηλού κόστους” που περιλαμβάνει μόνο κλαδέματα, θειάφισμα και καταπολέμηση των ζιζανίων.  Χαρακτηριστικό είναι ότι η μέση βροχόπτωση έχει πέσει από 300-350 χιλιοστά σε μόλις 160-170 χιλιοστά τις τελευταίες τρεις χρονιές.

Η λύση στο νερό

Υπό αυτά τα δεδομένα το πρόβλημα του νερού, καίριο πλέον για την επιβίωση του μοναδικού αυτού οικοσυστήματος, τίθεται στο τραπέζι με επιστημονικό ρεαλισμό, μιας και η “ανεδοσά”, όπως λένε την ευεργετική αραιή ομίχλη που σκεπάζει το πρωί το νησί και για 3.500 χρόνια διατηρεί ζωντανά τα ξερικά αμπέλια της θηραϊκής γης, φαίνεται ότι δεν αρκεί. Ήδη ορισμένοι οινοποιοί αναζητούν λύσεις σε τεχνολογικά εργαλεία, όπως τα ψεκαστικά drones, καταγράφοντας και αναλύοντας τα δεδομένα για να διαπιστωθεί αν η στοχευμένη άρδευση τον άνυδρο χειμώνα θα μπορούσε να βοηθήσει την αύξηση της στρεμματικής απόδοσης, που σημειωτέο έχει καταρρεύσει ακόμη και κάτω από τα 100 κιλά σταφύλια ανά στρέμμα, όταν η κανονική απόδοση για την ποικιλία Ασύρτικο κυμαίνεται μεταξύ 250 κιλά/στρέμμα.

Την ίδια ώρα οι συζητήσεις για την παροχή νερού από τις μονάδες βιολογικού καθαρισμού -εφόσον η επεξεργασία ανέβει επίπεδο από δευτεροβάθμια σήμερα σε τριτοβάθμια- καλά κρατούν. Ωστόσο παραμένουν τα ερωτήματα του χρόνου υλοποίησης των έργων, όπως και της μεταφοράς του νερού στον κατακερματισμένο αμπελώνα.

Σε κάθε περίπτωση οι οινοποιοί και οι αμπελουργοί τονίζουν πως οι όποιες παρεμβάσεις θα γίνουν με σεβασμό στην παραδοσιακή αμπελουργία και τη φυσιολογία των φυτών.

Όπως λέει χαρακτηριστικά στο Capital ο Άγγελος Ιατρίδης, “δεν μιλάμε για μετατροπή του αμπελώνα της Σαντορίνης σε αρδευόμενο, αλλά για στοχευμένες παρεμβάσεις στις περιόδους ανομβρίας προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ζημιά που προκαλεί η κλιματική κρίση”.

Ο οινολόγος Άγγελος Ιατρίδης με τον έμπειρο αμπελουργό Μάκη Μαυρίδη, οι δύο ιδρυτές του οινοποιείου Κτήμα Άλφα στο Αμύνταιο της Φλώρινας, επένδυσαν στη Σαντορίνη εξαγοράζοντας το επισκέψιμο οινοποιείο Μπουτάρη με πωλήτρια την Premia Properties. Σύμφωνα με τον κύριο Ιατρίδη, παρά τη δυσοίωνη σημερινή κατάσταση η Σαντορίνη, μία από τις σημαντικότερες ΠΟΠ οινοπαραγωγικές ζώνες της χώρας, έχει μέλλον. Εξ ου και έχουν δρομολογηθεί σημαντικές επενδύσεις στο νησί, προϋπολογισμού 10 εκατ. ευρώ, με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης την πενταετία. Μεταξύ άλλων γίνονται κινήσεις και στην κατεύθυνση της ποιοτικής αναδιάρθρωσης του αμπελώνα, ενώ σύμφωνα με επικεφαλής του Κτήματος Άλφα έχουν αγοραστεί ήδη 17 στρέμματα και έπεται η απόκτηση ακόμη 50 για να καλυφθούν οι παραγωγικές ανάγκες του νεοαποκτηθέντος οινοποιείου.

Σημειώνεται ότι για την απόκτηση του οινοποιείου Μπουτάρη απαιτήθηκε μια επένδυση ύψους 6,5 εκατ. ευρώ.

Η απειλή των τιμών

Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια συγκυρία που οι πωλήσεις των κρασιών της Σαντορίνης αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις.

Όπως αναφέρει η κυρία Κατερίνα Φιλίππου, διευθύντρια Marketing της Ένωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων Santo Wines, η πτώση στις πωλήσεις του 2025 είναι -35% συγκριτικά με το 2024. Βασική αιτία είναι η πτώση των χονδρικών πωλήσεων στο κανάλι του Ho.Re.Ca. της Σαντορίνης λόγω της μειωμένης τουριστικής κίνησης στο νησί. Είναι ενδεικτικό ότι το Κέντρο Οινοτουρισμού της Santo Wines στο χωριό του Πύργου καταγράφει μείωση επισκεψιμότητας σε ποσοστό 50% κατά το πρώτο επτάμηνο του έτους.

Την ίδια στιγμή και παρότι οι τιμές των κρασιών έχουν εκτιναχθεί, τα χαμόγελα στα οινοποιεία του κυκλαδίτικου νησιού λείπουν, με τις επιχειρήσεις που εξαρτώνται αποκλειστικά από την τοπική σοδειά να δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση.

Ο λόγος είναι το κόστος του σταφυλιού που έχει φτάσει στα 9 ευρώ το κιλό (σ.σ. με βάση τις περσινές τιμές) λόγω της έλλειψης. “Ούτε ο αμπελουργός, ούτε ο οινοποιός μπορούν να επιβιώσουν έτσι”, τονίζει ο κύριος Γαβαλάς.

Και καθώς ο ανταγωνισμός από περιοχές με νέα, αρδευόμενα αμπέλια και χαμηλότερο κόστος παραγωγής μεγαλώνει, οι φόβοι για συρρίκνωση της διεθνούς ζήτησης εντείνονται. Ήδη, οι πρόσφατοι δασμοί που επέβαλαν οι ΗΠΑ στα ευρωπαϊκά κρασιά δημιουργούν πρόσθετες πιέσεις.