Με αφορμή αυτό που ονομάστηκε «προσφυγική κρίση» το 2015 παρουσιάστηκαν προτάσεις για την αλλαγή της Συνθήκης της Γενεύης για τους πρόσφυγες, ενώ κάθε τόσο ανοίγει η συζήτηση για το ότι η Γενεύη είναι ξεπερασμένη και δεν απαντά στις προκλήσεις της εποχής.
Φυσικά οι λόγοι που υποχρεώνουν τους ανθρώπους να μετακινούνται συνεχίζουν να υφίστανται, οι πολεμικές συγκρούσεις αυξάνονται, οι ανισότητες μεγαλώνουν και τα αυταρχικά καθεστώτα πολλαπλασιάζονται. Αυτό αποτυπώνεται και στους αριθμούς: τα τελευταία δέκα χρόνια ο αριθμός των εκτοπισμένων διπλασιάστηκε σχεδόν από 65 περίπου εκατομμύρια σε 122. Πιο συγκεκριμένα ο αριθμός των προσφύγων αυξήθηκε από 21,3 εκατομμύρια το 2015 σε πάνω από 36,5 εκατομμύρια.
Αυτό οδηγεί σε ένα πρώτο επιχείρημα για την υπεράσπιση του ασύλου. Εχουμε ένα σύστημα προστασίας, το οποίο δημιουργήθηκε μετά τoν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έχει βοηθήσει εκατομμύρια ανθρώπους να βρουν ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης. Το ότι οι κανόνες του και ο σεβασμός σε αυτούς δεν ταιριάζουν στα πολιτικά αφηγήματα και επιχειρήματα κάποιων κυβερνήσεων δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αλλάξουμε. Δυστυχώς όλο και περισσότερα κράτη ζητούν την αλλαγή ή και την κατάργηση και συνήθως, χωρίς να προσφέρουν εναλλακτική. Αυτό το σημειώνω γιατί πολλές φορές στον δημόσιο διάλογο τίθεται επιτακτικά το ερώτημα «Τι κάνουμε τώρα; Θα τους φιλοξενήσουμε όλους;» κ.ά.
Ενα δεύτερο επιχείρημα υπέρ του ασύλου συνδέεται άμεσα με έναν από τους λόγους για τους οποίους ζητείται η αλλαγή του: το άσυλο είναι ξεπερασμένο και δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής. Μια διεθνής Συνθήκη που υπογράφηκε αρκετές δεκαετίες πριν, πράγματι δεν θα μπορούσε να προβλέψει το μέλλον, για αυτό και σε αυτές τις περιπτώσεις έχουν σημασία οι αρχές και οι κανόνες που προβλέπονται. Προφανώς τη δεκαετία του 1950 δεν θα μπορούσαμε να προβλέψουμε τον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων που μετακινούνται λόγω του κλίματος. Εδώ και καιρό έχει ξεκινήσει μια διεθνής συζήτηση για την ανάγκη δημιουργίας ενός πλαισίου για την παροχή προστασίας σε ανθρώπους που μετακινούνται λόγω της κλιματικής κρίσης. Μοιάζει παράλογο να προσπαθήσουμε να «ανακαλύψουμε τον τροχό», ενώ υπάρχει ένα πλαίσιο το οποίο θα μπορούσε να προσαρμοστεί, για παράδειγμα με την υιοθέτηση ενός πρωτοκόλλου, πρόταση του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ για ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών.
Ενα τρίτο επιχείρημα συνδέεται με τη διεθνή συγκυρία. Βγαίνοντας από τον πόλεμο τα κράτη είχαν θετική στάση απέναντι στη διεθνή συνεργασία και την ανάπτυξή της και διεθνείς συνθήκες δημιουργούσαν ένα τέτοιο πλαίσιο σε πολλούς τομείς. Η ΕΕ είναι το αποτέλεσμα αυτής της διεθνούς δυναμικής και διάθεσης για συνεργασία με σκοπό την ειρηνική συνύπαρξη και την οικονομική ανάπτυξη.
Τα τελευταία χρόνια αυτή η τάση έχει αντιστραφεί και πλέον οι ηγεσίες των κρατών όλο και περισσότερο εκφράζονται αρνητικά για τις διεθνείς δεσμευτικές συνεργασίες και ειδικά όταν αυτές δημιουργούν νομικές δεσμεύσεις. Για να το πούμε πιο απλά, όταν τα διεθνή δικαστήρια καταδικάζουν κράτη για παραβιάσεις, αυτό που σκέφτονται είναι να αποχωρήσουν από τις διεθνείς συμβάσεις. Σε αυτό έχουν συμβάλει αρνητικά και οι ΗΠΑ, οι οποίες υπό τον Τραμπ αποχωρούν γενικά (π.χ. Συμφωνία για το Κλίμα, Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας).
Για την Ελλάδα, η οποία είναι μεταξύ των χωρών της ΕΕ που έχουν ζητήσει την αλλαγή της Γενεύης, το ζήτημα του Διεθνούς Δικαίου είναι, κατά τη γνώμη μου, υπαρξιακό. Σε αυτό το πλαίσιο η επίκληση του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου από την πλευρά της Ελλάδας είναι κρίσιμο στοιχείο της εξωτερικής της πολιτικής και αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής της. Υπάρχει ο ρεαλιστικός κίνδυνος αν η Ελλάδα είναι μέρος αυτής της συζήτησης για αλλαγή, να βρεθεί στη δύσκολη θέση να πρέπει να συζητήσει την αλλαγή και προσαρμογή στις σύγχρονες προκλήσεις άλλων συνθηκών.
Είναι υποκριτικό τα κράτη τα οποία πρωταγωνίστησαν στη δημιουργία του συστήματος διεθνούς προστασίας, ουσιαστικά για τη δική τους προστασία, να θέλουν να το καταργήσουν επειδή δεν «βολεύει» πολιτικά.
Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες
Πηγή: tanea.gr
