Του Χάρη Φλουδόπουλου
Με νέο διεθνή διαγωνισμό παραχωρήσεων, συμφωνία με την Τουρκία και σεισμικές έρευνες στα νότια της Κρήτης, η Λιβύη επανέρχεται στο προσκήνιο της ενεργειακής σκακιέρας προκαλώντας ανησυχία στην Αθήνα για την αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Μετά από 17 χρόνια απουσίας από το παγκόσμιο ενεργειακό προσκήνιο, η Λιβύη επανέρχεται με την προκήρυξη του 2025 Licensing Round, ενός φιλόδοξου γύρου παραχωρήσεων για έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Μεταξύ των 22 οικοπέδων που έχουν προκηρυχθεί, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα θαλάσσια blocks νοτίως της Κρήτης, προκαλώντας την αντίδραση της ελληνικής πλευράς και αναζωπυρώνοντας τις ανησυχίες για την εφαρμογή του τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019. Σημειώνεται ότι αν και η χάραξη των οικοπέδων γίνεται κάτω από τη μέση γραμμή, η Τρίπολη με την επιχειρηματολογία που χρησιμοποίησε στην πρόσφατη διαμαρτυρία στα Ηνωμένα Έθνη, ξεπέρασε κάθε όριο, υπερβαίνοντας ακόμη και το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ο νέος γύρος παραχωρήσεων
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο διαγωνισμός, που ξεκίνησε επισήμως τον Μάρτιο του 2025 και θα ολοκληρωθεί στα τέλη Νοεμβρίου, περιλαμβάνει 11 χερσαία και 11 θαλάσσια blocks.
Ο νέος συμβατικός τύπος EPSA V (Exploration and Production Sharing Agreement) προσφέρει βελτιωμένους οικονομικούς όρους για τους επενδυτές, αφαιρώντας μηχανισμούς που μείωναν το μερίδιο κέρδους και εισάγοντας φορολογική σταθερότητα. Ήδη, πάνω από 40 μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, όπως Chevron, Total, Eni, Repsol, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου της NOC, Μασούντ Σουλεϊμάν.
Η διαδικασία διεξάγεται μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας, με τα τεχνικά και νομικά δεδομένα να είναι διαθέσιμα έως τις 17 Ιουλίου, ενώ η αξιολόγηση και υπογραφή συμβολαίων θα ολοκληρωθεί έως τα τέλη Νοεμβρίου 2025. Ο διαγωνισμός αναμένεται να κυριαρχήσει στην ημερήσια διάταξη του ετήσιου Libya Energy & Economic Summit (Ιανουάριος 2026).
Συμφωνία με την Τουρκία και σεισμικές έρευνες
Στις 25 Ιουνίου, η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC) υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την τουρκική κρατική εταιρεία TPAO για τη διενέργεια σεισμικών ερευνών σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα, τα οποία, σύμφωνα με τη Λιβύη, βρίσκονται νότια της “μέσης γραμμής” με την Ελλάδα.
Οι δύο εταιρείες θα πραγματοποιήσουν 2D σεισμικές καταγραφές σε έκταση 10.000 χιλιομέτρων, με τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων να διαρκεί έως εννέα μήνες. Η έναρξη των ερευνών φέρεται να συνδέεται με τη μετακίνηση του ερευνητικού πλοίου Oruc Reis από τη Σομαλία προς τη Μεσόγειο, σύμφωνα με δημοσιεύματα στον τουρκικό και διεθνή Τύπο.
Η εν λόγω συμφωνία βασίζεται στο τουρκολιβυκό Μνημόνιο του 2022, που επικαιροποίησε τη συμφωνία του 2019 και αγνοεί πλήρως τα ελληνικά νησιά, όπως η Κρήτη, ως πηγή θαλάσσιων δικαιωμάτων.
Ελληνικές αντιδράσεις
Η ελληνική διπλωματία απάντησε με έντονα διαβήματα, τονίζοντας ότι τα συγκεκριμένα blocks εμπίπτουν σε ελληνική θαλάσσια δικαιοδοσία, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), το οποίο αναγνωρίζει πλήρη επήρεια στα νησιά.
Η θέση της χώρας μας είναι πως “η Ελλάδα δεν θα δεχθεί καμία παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων”, ενώ υπήρξε ενημέρωση και προς τις ΗΠΑ στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ, όπου τέθηκε και το ενδιαφέρον της Chevron για την ελληνική πλευρά νοτίως της Κρήτης.
Τι μέλλει γενέσθαι
Η στρατηγική της Λιβύης επιδιώκει:
-
Αύξηση των αποθεμάτων κατά 8 δισ. βαρέλια σε βάθος 25ετίας
-
Αύξηση παραγωγής στα 2 εκατ. βαρέλια/ημέρα έως το 2028
-
Προσέλκυση κεφαλαίων με φιλικούς όρους EPSA V
-
Περαιτέρω εμβάθυνση ενεργειακής συνεργασίας με την Τουρκία
Όμως, η εμπλοκή περιοχών κοντά στην ελληνική υφαλοκρηπίδα φέρνει την Αθήνα αντιμέτωπη με ένα νέο κύμα αμφισβητήσεων και την αναγκάζει να ενισχύσει τις συμμαχίες της στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ.
Η Λιβύη αμφισβητεί επισήμως τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα
Η γεωπολιτική διάσταση του λιβυκού διαγωνισμού εντάθηκε ακόμη περισσότερο όταν, στις 20 Ιουνίου 2025, η Λιβύη κατέθεσε επίσημη διπλωματική διαμαρτυρία στα Ηνωμένα Έθνη, αμφισβητώντας τα θαλάσσια σύνορα που έχει οριοθετήσει η Ελλάδα νοτίως και δυτικώς της Κρήτης. Η διαμαρτυρία δημοσιοποιήθηκε στις 3 Ιουλίου, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που η Λιβύη εγείρει επίσημα αξιώσεις επί θαλάσσιων περιοχών που η Αθήνα θεωρεί ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
Κεντρικό σημείο της αντιπαράθεσης είναι το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο θεωρεί την Κρήτη και τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά χωρίς επήρεια στον καθορισμό θαλασσίων ζωνών. Αν και η Τουρκία έχει προβεί σε διακηρύξεις βασισμένες στο μνημόνιο από το 2019, η Λιβύη μέχρι σήμερα απέφευγε να υιοθετήσει επισήμως την ίδια ρητορική. Η νέα παρέμβαση στον ΟΗΕ, όμως, αλλάζει τα δεδομένα.
Σύμφωνα με το λιβυκό υπόμνημα, οι δύο ελληνικές παραχωρήσεις “Crete 1” και “Crete 2” που προκηρύχθηκαν στις 12 Ιουνίου 2025 και καλύπτουν περίπου 23.300 τετραγωνικά χιλιόμετρα, βρίσκονται κατά 85% εντός της “λιβυκής θαλάσσιας περιοχής”, όπως αυτή προσδιορίζεται με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Αμφισβήτηση του διεθνούς δικαίου
Η Λιβύη κατηγορεί την Ελλάδα ότι “δημιουργεί τετελεσμένα” μέσω μονομερών ενεργειών, ενώ αμφισβητεί τη νομιμότητα του ελληνικού διαγωνισμού και των ερευνών που διενεργήθηκαν ήδη στο παρελθόν από εταιρείες όπως η ExxonMobil και η Total, εντός της επίμαχης περιοχής.
Το λιβυκό αφήγημα βασίζεται σε αμφισβήτηση της “μέσης γραμμής” που προβάλλει η Ελλάδα ως βάση για τον καθορισμό της ΑΟΖ, τονίζοντας ότι οι θαλάσσιες ζώνες νοτίως της Κρήτης είναι αντικείμενο διμερούς διαφοράς που παραμένει άλυτη.
Παρότι η Λιβύη επικαλείται τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), στην οποία όμως δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος, αποδίδει στην Ελλάδα παραβίαση του ίδιου του διεθνούς δικαίου, καλώντας τον ΟΗΕ να παρέμβει για να διασφαλιστεί η ειρήνη και η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ελληνική απάντηση
Η Αθήνα όπως ήταν λογικό επόμενο αντέδρασε, δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως νομική βάση στις αιτιάσεις της Τρίπολης. Σε κάθε περίπτωση η ελληνική κυβέρνηση ξεκαθαρίζει ότι:
-
Το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, καθώς δεν στηρίζεται στο διεθνές δίκαιο και αγνοεί πλήρως την ύπαρξη και τα δικαιώματα της Κρήτης και άλλων ελληνικών νησιών.
-
Οι ελληνικές θαλάσσιες ζώνες έχουν προσδιοριστεί βάσει της μέσης γραμμής και της πλήρους επήρειας των νησιών, όπως προβλέπεται από την UNCLOS.
-
Η Ελλάδα έχει δικαίωμα και υποχρέωση να ασκεί κυριαρχικά της δικαιώματα νόμιμα, υπεύθυνα και σεβόμενη το διεθνές δίκαιο.
Πηγή: capital.gr
