Τον τίτλο του τον γνωρίζουν όλοι. Ελάχιστοι, ωστόσο, παραδέχονται ότι το έχουν διαβάσει. Ο συγγραφέας του μάλλον δεν φανταζόταν όταν το έγραφε στη φυλακή ότι 14 χρόνια μετά την κυκλοφορία του θα του απέφερε κέρδη που άγγιζαν τα 3 εκατ. δολάρια από τις πωλήσεις μόνο εντός των συνόρων της πατρίδας του, ποσό που με σημερινά δεδομένα αντιστοιχεί σε 70 εκατ. δολάρια! Ούτε προφανώς φιλοδοξούσε να έχει το πόνημά του των 700 σελίδων το «παράσημο» ενός από τα πλέον μισητά βιβλία παγκοσμίως.
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την 18η Ιουλίου του 1925, όταν βγήκε από το τυπογραφείο το πρώτο αντίτυπο (του πρώτου τόμου, διότι ως το 1930 κυκλοφορούσε ως δίτομο) του βιβλίου που έμελλε να αποτελέσει το ιδεολογικό μανιφέστο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να αφήσει ισχυρό αν και μελανό το αποτύπωμά του στην Ιστορία.
Δεν είναι άλλο από το «Mein Kampf» – ο «Αγών μου» στα ελληνικά – του Αδόλφου Χίτλερ. Ενα έργο που ο συγγραφέας του αρχικά ήθελε να δώσει τον τίτλο «Τέσσερα και μισό χρόνια (του αγώνα) κατά του ψεύδους, της ηλιθιότητας και της δειλίας». Στη διαδρομή, ωστόσο, πείστηκε να επιλέξει μια πιο σύντομη εκδοχή και έτσι κατέληξε στο γνωστό πλέον «Ο Αγών μου» καθώς το κείμενο έχει χαρακτήρα μιας προσεκτικά επιμελημένης αυτοβιογραφίας.
Από το 1923
Ο Χίτλερ ξεκίνησε να γράφει το πόνημά του το 1923 στη φυλακή του Λάντσμπεργκ. Το ατόπημά του; Λίγους μήνες νωρίτερα είχε οργανώσει το Πραξικόπημα της Μπιραρίας στο Μόναχο, καθώς για τον ίδιο και τους ομοϊδεάτες του η εύθραυστη νέα Δημοκρατία της Βαϊμάρης που είχε προκύψει μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ταυτόσημη με την παρακμή. Το πραξικόπημα απέτυχε. Στον Χίτλερ επιβλήθηκε μια ελαφριά ποινή, την οποία εκτελούσε σε μια φυλακή που αποκαλούνταν φρούριο, ωστόσο σε εκείνον φαίνεται πως είχε παραχωρηθεί ένα μάλλον άνετο κελί.
Στοχοπροσηλωμένος στην επιτυχία της επόμενης ημέρας θέλησε να εκμεταλλευτεί την απομόνωση από τις κοινωνικές υποχρεώσεις που του επέβαλε η φυλακή. Και έστειλε ανακοίνωση στις εφημερίδες – σύμφωνα με τον γερμανό ιστορικό και μελετητή του βιβλίου «Ο Αγών μου», Οθμαρ Πλοκίνγκερ – με την οποία ζητούσε από φίλους και πολιτικούς συνεργάτες να μην τον επισκέπτονται, ώστε να αφοσιωθεί στη συγγραφή του πονήματός του, που θα λειτουργούσε ως εφαλτήριο για να ανέλθει στη διαλυμένη πολιτική σκηνή της χώρας του.
«Το βιβλίο δεν είναι μόνο αποκρουστικό, είναι και περίεργο», επισημαίνει ο βρετανός συγγραφέας, παρουσιαστής του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης και σχολιαστής Τζον Κάμπφνερ – ένας από τους λίγους ανθρώπους που έχουν διαβάσει τόσο το βιβλίο στο πρωτότυπο και την αγγλική του μετάφραση – σε άρθρο του που δημοσιεύουν οι βρετανικοί «Times». Και προσθέτει πως χρειαζόταν οπωσδήποτε τη ματιά ενός επιμελητή, που θα αφαιρούσε τις επαναλήψεις και θα έκανε ορισμένα σημεία περισσότερο κατανοητά. Υπάρχουν κεφάλαια όπου κάνει αναφορές στις αυτοκρατορίες των Αψβούργων ή της Ιαπωνίας. Μερικά αποσπάσματα είναι σχετικά ορθολογικά αλλά στα οποία ο συγγραφέας δεν μπορεί να συγκρατηθεί. Υπάρχουν 467 αναφορές στη λέξη «Εβραίος» ή σε παράγωγά της, 64 φορές αναφέρεται η λέξη «δηλητήριο», 14 το «παράσιτο», 27 η «ασθένεια» και 167 το «αίμα».
Επιρροές
Μαζί με την ιστορία, τα βασικά θέματα του Χίτλερ είναι η κοινωνιολογία και μια τρομακτικά διαστρεβλωμένη βιολογία. Δανείζεται ιδέες από διανοητές του τέλους του 19ου και αρχών του 20ού αιώνα, όπως ο Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν, ο βρετανο-γαλλο-γερμανός φιλόσοφος που προωθούσε θεωρίες εθνοτικού εθνικισμού και φυλετικής υπεροχής, οι οποίες ήταν καθιερωμένες εκείνη την εποχή. Επιρροές φαίνεται να έχει και από τον Καρλ Σμιτ σχετικά με την κατάκτηση της εξουσίας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις δεν δίστασε να διαστρεβλώσει απόψεις ώστε να προσαρμοστούν στην ατζέντα του, όπως επί παραδείγματι η θεωρία της εξέλιξης του Κάρολου Δαρβίνου.
Για τον Χίτλερ, η υπεροχή της Αρίας φυλής ήταν εμφανής σε κάθε τομέα, από τη βιολογία μέχρι την υψηλή τέχνη. «Ολα όσα θαυμάζουμε σήμερα σε αυτόν τον κόσμο – την επιστήμη και την τέχνη, την τεχνολογία και τις εφευρέσεις – είναι μόνο προϊόν λίγων λαών και αρχικά ίσως μιας φυλής», αναφέρει.
Και θεωρεί πολλούς υπεύθυνους για το «μαχαίρωμα στην πλάτη» που δέχτηκε η Γερμανία με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών: τους κομμουνιστές, τα μέσα ενημέρωσης, τη φιλελεύθερη ελίτ, τους ομοφυλόφιλους και τους Γάλλους. Πάνω από όλα όμως τους Εβραίους.
Οι πωλήσεις και οι κριτικές
Ο πρώτος τόμος δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 1925. Η πρώτη έκδοση των 10.000 αντιτύπων εξαντλήθηκε μέσα σε λίγους μήνες. Ομως οι πωλήσεις έπεσαν γρήγορα και ο δεύτερος τόμος, που κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα, τα πήγε πολύ χειρότερα. Οι κριτικές κυμαίνονταν από υποστηρικτικές έως οργισμένες και απορριπτικές. «Η καλλιεργημένη Γερμανία δεν θα πειστεί από τέτοιες ανοησίες», ήταν η επικρατούσα τάση.
Οσο όμως ο Χίτλερ πλησίαζε την εξουσία, τόσο οι πωλήσεις έπαιρναν την ανιούσα. Μετά το 1933, θεωρήθηκε πατριωτικό να έχει κάποιος στη βιβλιοθήκη του ένα αντίτυπο. Οι τοπικές αρχές είχαν εντολή να το διανέμουν σε παντρεμένα ζευγάρια. Καθώς ο πόλεμος πλησίαζε κυκλοφορούσαν και εκδόσεις τσέπης για τους στρατιώτες. Από ένα σημείο και μετά δεν ήταν ένα βιβλίο για διάβασμα, αλλά ένα αντικείμενο που όφειλε να κατέχει κάθε γερμανός πατριώτης.
Το Time Magazine σε άρθρο του το 1939 ανέφερε ότι ο Φύρερ είχε συγκεντρώσει πάνω από 3 εκατ. δολάρια από τα δικαιώματα του βιβλίου και από τις πωλήσεις που είχαν γίνει μόνο στη Γερμανία. Οι μεταφράσεις στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες συνήθως απάλειφαν και εξωράιζαν το μήνυμα. Ο αμερικανός πρόεδρος Ρούζβελτ – που ανέλαβε την εξουσία μόλις έναν μήνα μετά τον Χίτλερ και μιλούσε άπταιστα γερμανικά – σημείωσε στο περιθώριο της επιμελημένης αγγλικής μετάφρασης του 1933: «Είναι τόσο λειασμένη, ώστε παρουσιάζει μια τελείως ψευδή εικόνα για το ποιος πραγματικά είναι ο Χίτλερ και τι λέει. Το γερμανικό πρωτότυπο θα αφηγούνταν μια εντελώς διαφορετική ιστορία».
Η… κληρονομιά
Το «Mein Kampf» προσαρμόζεται στους καιρούς μας
Με την παράδοση της Γερμανίας, τα περιουσιακά στοιχεία του Χίτλερ κατασχέθηκαν. Ο νέος κόσμος που αναδυόταν μετά τη λήξη του Πολέμου υπερασπιζόταν την ελευθερία της έκφρασης και πάλευε να απαλλαγεί από το φάντασμα του ναζισμού. Ποια θέση είχε «Ο Αγών μου» σε αυτό το νέο σύμπαν; Οι ιθύνοντας κατέληξαν σε μια ευρηματική λύση: να αξιοποιήσουν τον νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα με αποτέλεσμα για τα επόμενα 70 χρόνια να είναι παράνομη η δημοσίευση νέων εκδόσεων του έργου στη Γερμανία, αν και κυκλοφορούσε παγκοσμίως.
Η αλήθεια είναι ότι χρειάστηκε πολύ περισσότερος χρόνος απ’ ό,τι πιστεύουν όσοι ζουν εκτός Γερμανίας για να έρθει η χώρα αντιμέτωπη με το παρελθόν της. Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960 η νέα γενιά άρχισε να αμφισβητεί την προηγούμενη. Ανοιχτές δημόσιες συζητήσεις, τηλεοπτικές εκπομπές και θεατρική σάτιρα επιχείρησαν να κοιτάξουν κατάματα το «φάντασμα» του ναζισμού μέσα και από το επίμαχο βιβλίο. Στο μεταξύ τα αντίτυπά του εξακολουθούσαν να βρίσκονται κρυμμένα σε σοφίτες ή υπόγεια και έβγαιναν στο φως κάθε φορά που ένας εκπρόσωπος της γενιάς του πολέμου πέθαινε και τα παιδιά ή τα εγγόνια του ψαχούλευαν τα υπάρχοντά του.
Το 2015, οπότε απελευθερώθηκαν τα πνευματικά δικαιώματα, αποφασίστηκε η επίσημη επανέκδοση του βιβλίου, υπό το άγρυπνο βλέμμα των ειδικών του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ιστορίας στο Μόναχο. Το αποτέλεσμα ήταν μια κριτική έκδοση, με σημειώσεις σε κάθε σελίδα, στις οποίες αναλύονταν οι παραποιήσεις, τα ψέματα και τα επακόλουθα φρικτά εγκλήματα. Αρχικά προκάλεσε το ενδιαφέρον και κατά συνέπεια έφερε έκρηξη πωλήσεων, γρήγορα, όμως, ξεφούσκωσε.
Τα μηνύματα
Μια ενδιαφέρουσα ωστόσο πτυχή που αφορά το βιβλίο «Ο Αγών μου» είναι εκείνη που εντόπισε ύστερα από έρευνα μηνών ο Τζον Κάμπφνερ: τα μηνύματα που περιέχονται στις σελίδες του δεν έχουν εξαφανιστεί. Βρίσκονται παντού και διαχέονται διαρκώς μέσω του Διαδικτύου, χωρίς να κάνουν ευθεία αναφορά στο εν λόγω πόνημα. Συνέκρινε, μάλιστα, και αποσπάσματα ομιλιών κορυφαίων αμερικανών και ευρωπαίων πολιτικών, όπως οι Βίκτορ Ορμπαν, Τζόρτζια Μέλονι και Ντόναλντ Τραμπ και εντόπισε αναφορές για «εθνοτική αντικατάσταση» και «δηλητηρίαση του αίματος».
Η απαγόρευση του πνεύματος του «Mein Kampf», τελικά, αποδείχτηκε δυσκολότερη από ό,τι πίστευε κανείς. Οπως ο Χίτλερ ανακύκλωσε υπάρχον υλικό, έτσι και το βιβλίο του προσαρμόζεται στους καιρούς μας. Είναι μέρος μιας συνέχειας. Οι ιδέες του υπήρχαν πάντα, και δεν έχουν καταφέρει να εξαλειφθούν.
Πηγή: tanea.gr
