Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις σήμερα χαρακτηρίζονται από διακυμάνσεις και όχι από οραματική προσέγγιση, δηλώνει ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην ΥΠΕΞ της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ» με αφορμή τη συμμετοχή του στο 29th Annual Economist Government Roundtable. Έχοντας παίξει καίριο ρόλο στην ελληνοτουρκική προσέγγιση ο Νταβούτογλου προτείνει σήμερα στους ηγέτες των δύο χωρών να υιοθετήσουν «ριζοσπαστική προσέγγιση» και να συναντώνται κάθε δύο με τρεις μήνες. Για το Κυπριακό υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών και επανένωση αφού ενταχθεί η Τουρκία στην ΕΕ. Για το casus belli θεωρεί, ότι μπορεί να αποσυρθεί με ταυτόχρονη παραίτηση της Ελλάδας από την αξίωση για 12 μίλια χωρικών υδάτων και διαμηνύει, ότι η άμυνα της ΕΕ έχει ανάγκη την Τουρκία.
Επικρίνετε τις ΗΠΑ για την απόφασή τους να χτυπήσουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ιράν. Ποιο είναι το σκεπτικό σας;
Υπάρχουν ορισμένοι κανόνες, κανονισμοί και συμβάσεις του διεθνούς δικαίου. Σήμερα, και ειδικά από τότε που ο Τραμπ ανέλαβε την εξουσία, αγνοούνται βασικοί θεσμοί και κανόνες της διεθνούς τάξης. Εάν ο Τραμπ εφαρμόσει το «Πρώτα η Αμερική» στο διεθνές σύστημα ως τρόπο παρεμβατισμού, τότε αυτό αποτελεί κάποιο είδος νεοαποικιοκρατίας. Το Ιράν δεσμεύεται από το καθεστώς της Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Οπλων (NPT). Εάν υπάρξει παραβίαση, ο ΔΟΑΕ υποβάλλει έκθεση στον ΟΗΕ και στη συνέχεια το Συμβούλιο Ασφαλείας λαμβάνει απόφαση. Μονομερώς, ο Τραμπ αποφάσισε να επιτεθεί στο Ιράν σε συντονισμό με το Ισραήλ.
Η επίθεση που έγινε χωρίς να συμβουλευτεί κανέναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα την Τουρκία, η οποία συνορεύει με το Ιράν, αποτελεί σοβαρή παραβίαση των κανόνων της συμμαχίας. Αυτή η αδιαφορία για συντονισμό υπονομεύει τα θεμέλια της συλλογικής ασφάλειας. Οι εγκαταστάσεις στο Φορντό βρίσκονται περίπου 430 μίλια από τα τουρκικά σύνορα.
Εάν η επίθεση είχε ως αποτέλεσμα πυρηνική διαρροή που επηρέαζε τους πολίτες στην Τουρκία, ποιος θα είχε θεωρηθεί υπεύθυνος; Το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να λειτουργήσει ως αξιόπιστη συμμαχία εάν τα μέλη του μένουν στο σκοτάδι, ενώ η ασφάλειά τους τίθεται σε κίνδυνο. Εάν η μονομερής προσέγγιση γίνει τρόπος εξωτερικής πολιτικής, τότε όλες οι χώρες θα την υιοθετήσουν για τις πολιτικές τους. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Θα πρέπει να υπάρχει μια Μέση Ανατολή χωρίς πυρηνικά. Εάν το Ισραήλ αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα δημιουργήσει ανισορροπία στη δομή δυνάμεων από την οπτική του διεθνούς δικαίου και της realpolitik.
Πρόσφατα, ο ισραηλινός ΥΠΕΞ κατηγόρησε την Τουρκία για υποκρισία όσον αφορά τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου, υποστηρίζοντας ότι «καταλαμβάνει παράνομα τη Βόρεια Κύπρο».
Εν μέσω προσπαθειών να δικαιολογήσει τις γενοκτονικές ενέργειες στη Γάζα, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ προσπάθησε να προκαλέσει τις τουρκο-ελληνικές σχέσεις με παραπλανητικά σχόλια. Αυτές οι δηλώσεις δεν χαίρουν καμίας αξιοπιστίας. Η επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 δεν ήταν παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ηταν μια νόμιμη απάντηση που βασιζόταν σε διεθνείς υποχρεώσεις. Οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου που υπογράφηκαν το 1959 από την Τουρκία, την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησαν και στις τρεις χώρες εγγυητικά δικαιώματα επί της Κύπρου. Σύμφωνα με αυτές τις συνθήκες, κάθε μονομερής προσπάθεια τροποποίησης του καθεστώτος του νησιού δίνει νομικά το δικαίωμα και υποχρεώνει τα κράτη-εγγυητές να παρέμβουν.
Το 1974, ένα πραξικόπημα ενορχηστρώθηκε στην Κύπρο από τον Νίκο Σαμψών με την υποστήριξη της στρατιωτικής χούντας στην Αθήνα, στοχεύοντας στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην προσάρτηση του νησιού στην Ελλάδα, σε σαφή παραβίαση των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Αν δεν είχε συμβεί αυτό το παράνομο πραξικόπημα, η Τουρκία δεν θα είχε κανένα λόγο να παρέμβει. Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι γείτονες. Μπορούμε να συμμετάσχουμε σε ανοιχτό και ειλικρινή διάλογο και, όταν είναι απαραίτητο, να εκφράσουμε επικρίσεις απευθείας ο ένας στον άλλον. Αυτή η συζήτηση ανήκει σε εμάς, όχι στον υπουργό Εξωτερικών ενός κράτους που προσπαθεί να συγκαλύψει τα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα.
Η τουρκική πλευρά επιμένει στη δημιουργία δύο κρατών στην Κύπρο, κάτι που αντίκειται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Μεγάλο μέρος της σημερινής έντασης γύρω από την Κύπρο θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν είχε γίνει δεκτό το Σχέδιο Ανάν του 2004, το οποίο πρότεινε ένα ενιαίο, διζωνικό κράτος. Τότε παρά την έντονη εσωτερική αντίθεση, η Τουρκία τήρησε μια τολμηρή και εποικοδομητική στάση. Η διαπραγματευτική ομάδα, της οποίας ήμουν μέλος, μαζί με τον πρωθυπουργό Ερντογάν και τον ΥΠΕΞ Γκιουλ, υποστήριξαν όλοι το σχέδιο προς όφελος μιας μακροπρόθεσμης λύσης. Αν οι Ελληνοκύπριοι δεν το είχαν απορρίψει, το νησί θα είχε ενωθεί. Τώρα υπάρχει μια νέα πραγματικότητα στο έδαφος. Με βάση αυτή θα μπορούσαν να αναγνωριστούν δύο κράτη και το νησί μπορεί να επανενωθεί όταν η Τουρκία ενταχθεί στην ΕΕ. Η Τουρκία δεν θα δεχτεί ποτέ μια Κύπρο υπό τον έλεγχο της ΕΕ χωρίς να είναι η ίδια μέλος της ΕΕ. Η Ελλάδα δεν πρέπει να χρησιμοποιεί την ΕΕ εναντίον της Τουρκίας.
Η Ανατολική Μεσόγειος θα πρέπει να είναι μια ζώνη οικονομικής συνεργασίας και ενσωμάτωσης της Τουρκίας, της Ελλάδας και των δύο πλευρών της Κύπρου μαζί. Θα πρέπει να υπάρξει κάποια ριζοσπαστική προσέγγιση. Το 2010, όταν είχαμε κοινή συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου με τον Γιώργο Παπανδρέου, τον Ερντογάν, εμένα και 11 υπουργούς από κάθε πλευρά, ιδρύθηκε το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας. Το 2014, όταν έγινα πρωθυπουργός, συναντήθηκα με τον Αλέξη Τσίπρα στη Νέα Υόρκη. Του είπα «ας κάνουμε μια επανάσταση μαζί». Εμεινε έκπληκτος. Του είπα «είτε εσύ έρχεσαι στην Τουρκία είτε εγώ έρχομαι στην Αθήνα και μετά θα πάμε στη Λευκωσία για πρωινό με τον Αναστασιάδη. Θα ρισκάρω να πάω στην ελληνοκυπριακή πλευρά πρώτα και μετά θα πάμε στην τουρκοκυπριακή πλευρά και θα γευματίσουμε με τον Ακιντζί. Στη συνέχεια θα καλέσουμε τον Μπαν Κι-μουν στο νησί και θα δειπνήσουμε στην ουδέτερη ζώνη, όπου θα δηλώσουμε ότι με πλήρη θέληση και καλή πρόθεση ξεκινάμε νέες διαπραγματεύσεις». Δυστυχώς, η πρόταση δεν έγινε δεκτή.
Τι πιστεύετε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σήμερα;
Βλέπω διακυμάνσεις και όχι μια οραματική προσέγγιση. Μερικές φορές υπάρχουν συναντήσεις μεταξύ των δύο πλευρών, μεταξύ των ηγετών, μερικές φορές υπάρχει πολύ έντονη ρητορική του ενός εναντίον του άλλου. Η Ελλάδα προσπάθησε να δημιουργήσει τριμερείς σχέσεις με την Αίγυπτο, με το Ισραήλ, όταν η Τουρκία είχε προβλήματα με αυτές τις χώρες. Αυτό δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα. Ούτε η Ελλάδα ούτε η Τουρκία πρέπει να κάνουν συμμαχίες για να στριμώξουν η μία την άλλη.
Το 2010 είχαμε μια οραματική προσέγγιση. Είχαμε δώσει εντολή σε όλους τους τουρκικούς θεσμούς να συνεργαστούν με την ελληνική πλευρά. Είμαι σίγουρος ότι και ο Γιώργος Παπανδρέου είπε το ίδιο. Είχαμε συχνές αμοιβαίες επισκέψεις. Το 2016 περπάτησα με τον Τσίπρα στη Σμύρνη και ο κόσμος ήταν ευχαριστημένος. Οι δύο ηγέτες θα πρέπει να συναντώνται κάθε 2-3 μήνες.
Πώς θα μπορούσε να λυθεί το ζήτημα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας;
Σίγουρα διμερώς. Υπά0ρχουν διεθνείς αποφάσεις υπέρ της Τουρκίας, τις οποίες η Ελλάδα δεν θα αποδεχτεί, άλλες υπέρ της Ελλάδας, τις οποίες η Τουρκία δεν θα αποδεχτεί. Οταν είχαμε τις διερευνητικές συνομιλίες δήλωσα, ότι η Τουρκία πρέπει να δείξει ενσυναίσθηση και να κατανοήσει τη λογική της Ελλάδας. Ομοίως, η ελληνική πλευρά πρέπει να κατανοήσει την Τουρκία. Εκείνη την εποχή είχαμε σημειώσει σημαντική πρόοδο. Η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ μπορούν να επιλυθούν μέσω μιας εποικοδομητικής προσέγγισης.
Ενα ζήτημα υπό συζήτηση είναι το εάν η Τουρκία πρέπει να αποτελέσει μέρος της ευρωπαϊκής άμυνας.
Είναι ένα νέο παράθυρο ευκαιρίας μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρώπης. Η ικανότητα της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας, ο στρατός και η διπλωματία της θα αποτελέσουν πλεονέκτημα για την ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική. Αλλά δεν θέλω οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας να βασίζονται μόνο στην ασφάλεια, θα πρέπει επίσης να βασίζονται σε δημοκρατικές αρχές. Η τελωνειακή ένωση ΕΕ – Τουρκίας θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί, τα δημοκρατικά πρότυπα της Τουρκίας θα πρέπει να τηρηθούν.
Δεν θα πρέπει όμως η Τουρκία να κατευνάσει τις ανησυχίες της Ελλάδας και της Κύπρου; Θα ήταν η απόσυρση του casus belli μια ιδέα, όπως είπε ο έλληνας Πρωθυπουργός;
Θα συμφωνούσα με τη θέση του έλληνα Πρωθυπουργού εάν τα βήματα είναι αμοιβαία. Η καλή θέληση σημαίνει, ότι η Τουρκία λέει ότι δεν υπάρχει casus belli και ταυτόχρονα η Ελλάδα λέει ότι δεν υπάρχει διακήρυξη κυριαρχίας βασισμένη στα 12 μίλια μέχρι να γίνει αποδεκτή μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων και από τις δύο πλευρές. Η ελληνική πλευρά πρέπει να καταλάβει, ότι η ΕΕ χρειάζεται την Τουρκία για την ασφάλειά της, όχι η Τουρκία την ΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις ΕΕ – Τουρκίας χρειάζονται την έγκριση της Ελλάδας, αλλά η ευρωπαϊκή δομή ασφάλειας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ δεν είναι μόνο υπόθεση της ΕΕ. Εάν η Τουρκία συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, το ελληνικό και το τουρκικό ναυτικό μπορούν να διεξάγουν στρατιωτικές ασκήσεις μαζί στο Αιγαίο. Αυτό θα είναι ένα μεγάλο μήνυμα ότι δεν είμαστε εχθροί, ότι είμαστε σύμμαχοι. Μπορούμε να έχουμε μια κοινοπραξία για τους φυσικούς πόρους στο Αιγαίο. Πρέπει να αλλάξουμε την ψυχολογία.
Πηγή: tanea.gr
