Στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής και της συνεχούς αστικοποίησης, ένα από τα φαινόμενα που επηρεάζουν έντονα την ποιότητα ζωής στις πόλεις είναι οι λεγόμενες αστικές θερμικές νησίδες. Οι περιοχές αυτές είναι τμήματα του αστικού ιστού που παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερες θερμοκρασίες σε σύγκριση με τις γύρω αγροτικές ή ημιαστικές περιοχές.
Οι θερμικές νησίδες σχηματίζονται συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς τα πεζοδρόμια και οι στέγες εκπέμπουν περισσότερη από τη θερμότητα του ήλιου, με αποκορύφωμα τρεις έως πέντε ώρες μετά τη δύση του ηλίου. Από την ανατολή του ήλιου μέχρι αργά το απόγευμα, οι επιφάνειες αυτές εκτίθενται σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία και απορροφούν θερμότητα μέσω πολλών στρωμάτων. Αυτή η αποθηκευμένη θερμότητα απελευθερώνεται στη συνέχεια αργά μετά τη δύση του ηλίου.
Πλέον οι καύσωνες έχουν μεγάλη διάρκεια σε περιοχές όπου ήδη ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να φτάσει περίπου το 70% μέχρι το 2050
Το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» μπορεί να αυξήσει τις θερμοκρασίες ακόμη και κατά 10 έως 15 βαθμούς Κελσίου (18 έως 27 βαθμούς Φαρενάιτ), θέτοντας τους κατοίκους σε κίνδυνο σε συνθήκες εξαιρετικά επικίνδυνες.
Τι προκαλεί τις αστικές θερμικές νησίδες;
Οι αγροτικές περιοχές είναι συνήθως, με καλλιέργειες και δάση τα οποία συμβάλλουν στην ψύξη του αέρα. Αντίθετα, το σκούρο σκυρόδεμα και η άσφαλτος στις πόλεις απορροφούν θερμότητα.
Τα φυτά παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, λειτουργώντας ως φυσικά «κλιματιστικά». Μέσω των ριζών τους απορροφούν νερό από το έδαφος και το απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα ως υδρατμούς. Η παρουσία τους συμβάλλει στη μείωση της θερμοκρασίας, προσφέροντας φυσική δροσιά και ανακούφιση από τη ζέστη, ειδικά τους θερινούς μήνες.
Ωστόσο, στο αστικό περιβάλλον κυριαρχούν οι αδιαπέραστες, σκοτεινές και σκληρές επιφάνειες, όπως τα πεζοδρόμια, οι χώροι στάθμευσης και οι δρόμοι. Οι επιφάνειες αυτές δεν επιτρέπουν στο νερό της βροχής να εισχωρήσει στο έδαφος, εμποδίζοντας τον φυσικό κύκλο του νερού και μειώνοντας την υγρασία που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ενός δροσερού μικροκλίματος. Επιπλέον, απορροφούν μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας, την οποία επανεκπέμπουν ως θερμότητα, εντείνοντας το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας.
Ακόμη η ρύπανση από τα αυτοκίνητα ή την καύση ορυκτών καυσίμων μπορεί να λειτουργήσει ως ένα «μικροσκοπικό στρώμα θερμοκηπίου» πάνω από μια πόλη, παγιδεύοντας θερμό αέρα.
Πού πλήττει περισσότερο το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας;
Το φαινόμενο των αστικών θερμικών νησίδων είναι πιο έντονο στις μεγάλες πόλεις, καθώς η έκτασή τους και η συγκέντρωση κτιρίων και υποδομών οδηγούν σε μεγαλύτερη απορρόφηση και αποθήκευση θερμότητας. Τα αστικά κέντρα του Λονδίνου και του Παρισιού παρουσιάζουν θερμοκρασίες που είναι συχνά έως και 4 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες σε σύγκριση με τις γύρω αγροτικές περιοχές.
Οι μεγαλύτερες πόλεις τείνουν να αποθηκεύουν περισσότερη θερμότητα από τις μικρότερες. Για παράδειγμα, τα αστικά κέντρα του Λονδίνου και του Παρισιού είναι συχνά περίπου 4 βαθμούς Κελσίου θερμότερα από τις αγροτικές υπαίθρους τους.
Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, με θερμοκρασίες περίπου 1,55 βαθμούς Κελσίου (2,79 βαθμούς Φαρενάιτ) πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Οι τρέχουσες πολιτικές προβλέπουν ότι η άνοδος αυτή θα συνεχιστεί στους 2,7°C μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυτό προκαλείται από την καύση ορυκτών καυσίμων, τα οποία απελευθερώνουν αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Με τη σειρά τους, οι θερμικές νησίδες θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν και να πυροδοτήσουν περισσότερο την κλιματική αλλαγή, καθώς η ζήτηση για κλιματισμό αυξάνεται ο οποίος τροφοδοτείται από την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ποιες λύσεις υπάρχουν για την ψύξη των πόλεων;
Η αντιμετώπιση του φαινομένου των αστικών θερμικών νησίδων απαιτεί μια συνδυαστική προσέγγιση με περιβαλλοντικό και πολεοδομικό χαρακτήρα. Κεντρικό ρόλο κατέχει η αύξηση της αστικής βλάστησης μέσω της φύτευσης ανθεκτικών στην ξηρασία δέντρων, θάμνων και άλλων φυτών, τα οποία συμβάλλουν στην ψύξη του μικροκλίματος.
Επιπλέον, η ενσωμάτωση υδάτινων στοιχείων όπως σιντριβάνια και τεχνητές λίμνες προσφέρει επιπλέον δροσισμό. Μια ακόμη καινοτόμος λύση είναι οι «ψυχρές στέγες», δηλαδή στέγες με υψηλή αντανάκλαση, οι οποίες αντανακλούν το 60–90% της ηλιακής ακτινοβολίας, μειώνοντας έτσι τη θερμική φόρτιση των κτιρίων.
Παρόμοια αποτελέσματα επιδιώκονται και με την εγκατάσταση ανακλαστικών επιστρώσεων σε πεζοδρόμια και δρόμους.
Πόλεις όπως το Λος Άντζελες έχουν ήδη εφαρμόσει τέτοιες λύσεις, σημειώνοντας μείωση της θερμοκρασίας σε θερμές περιοχές.
Το Τόκιο έχει επίσης προχωρήσει στην εγκατάσταση δροσερών πεζοδρομίων σε πάνω από 200 χιλιόμετρα δρόμων, με στόχο να επεκταθεί στα 245 χλμ. μέχρι το 2030.
Τέλος η Σιγκαπούρη αποτελεί παράδειγμα πόλης με υψηλή περιβαλλοντική ευαισθησία, έχοντας ήδη διασφαλίσει πάνω από 40% πράσινο στον αστικό ιστό της και προγραμματίζοντας τη διασύνδεση όλων των κατοίκων με πάρκα σε ακτίνα 10 λεπτών. Παράλληλα, περιορίζει σημαντικά την κυκλοφορία αυτοκινήτων, συμβάλλοντας έτσι και στη μείωση των εκπομπών θερμότητας και ρύπων.
Με πληροφοίες από την DW
Πηγή: tanea.gr
