Η άνοια αποτελεί ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από προοδευτική έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας και επηρεάζει σοβαρά την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Αν και το πιο γνωστό είδος άνοιας είναι η νόσος Alzheimer, υπάρχουν και άλλες μορφές, όπως η αγγειακή άνοια. Η κατανόηση των παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισής της είναι κρίσιμη για την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση.
Ηλικία και γενετική προδιάθεση. Ο σημαντικότερος μη τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για άνοια είναι η προχωρημένη ηλικία. Η επίπτωση της άνοιας διπλασιάζεται περίπου κάθε πέντε χρόνια μετά την ηλικία των 65 ετών. Επιπλέον, η γενετική προδιάθεση, όπως η παρουσία του αλληλομόρφου ApoE-Ε4, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο Alzheimer. Ωστόσο, η γενετική δεν καθορίζει απόλυτα την εμφάνιση της άνοιας, καθώς αλληλεπιδρά με περιβαλλοντικούς παράγοντες και συνήθειες της καθημερινής ζωής.
Καρδιαγγειακοί παράγοντες. Οι παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος σχετίζονται στενά με την εμφάνιση άνοιας, ιδιαίτερα της αγγειακής. Υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, δυσλιπιδαιμία και παχυσαρκία επηρεάζουν αρνητικά την εγκεφαλική αιμάτωση και αυξάνουν τη φλεγμονή, οδηγώντας σε βλάβες των νευρώνων. Η διακοπή του καπνίσματος, η άσκηση και η καλή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο.
Τρόπος ζωής και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η κοινωνική απομόνωση και η έλλειψη νοητικής δραστηριότητας έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Η διά βίου μάθηση, η κοινωνική επαφή και η συμμετοχή σε γνωστικές δραστηριότητες, όπως το διάβασμα ή τα παιχνίδια στρατηγικής, φαίνεται να ενισχύουν τη γνωστική εφεδρεία. Επιπλέον, η κατάθλιψη και το χρόνιο στρες έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο, πιθανώς μέσω μηχανισμών φλεγμονής και διαταραχών της πλαστικότητας του εγκεφάλου.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες και τραυματισμοί. Η έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση και βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος, ενδέχεται να συμβάλει στη γνωστική έκπτωση. Επιπλέον, οι τραυματισμοί κεφαλής, ειδικά όταν είναι επαναλαμβανόμενοι ή σοβαροί, συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών νοσημάτων.
Συμπερασματικά, η άνοια είναι μια πολυπαραγοντική πάθηση, όπου γενετικοί, αγγειακοί, ψυχοκοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν. Η τροποποίηση του τρόπου ζωής, η πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων και η ψυχική ευεξία μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση του συνολικού κινδύνου.
Ο Θάνος Δημόπουλος είναι καθηγητής Θεραπευτικής Αιματολογίας – Ογκολογίας, τ. πρύτανης του ΕΚΠΑ
Πηγή: tanea.gr
