Ο Ιρανός στρατηγός που φέρνει σαρωτικές αλλαγές στην άμυνα της Τεχεράνης

«Ένα από τα χαρακτηριστικά των Αμερικανών ηγετών είναι ότι μοιάζουν με ζώο: αν τρέξεις για να ξεφύγεις, θα σε κυνηγήσουν· αν τους επιτεθείς, θα τραπούν σε φυγή», αυτό είχε δηλώσει το 2019 ο δήλωσε ο Ιρανός στρατηγός Αμπντολραχίμ Μουσαβί. Μετά από χρόνια ο Μουσαβί κλήθηκε να μην «τρέξει» μπροστά στους Αμερικανούς.

Ο πρώην αρχηγός του Στρατού, υποστράτηγος Μουσαβί διορίστηκε αστραπιαία στη θέση του Μοχάμαντ Μπαγκέρι που δολοφονήθηκε μαζί με άλλους υψηλόβαθμους στρατηγούς από τους Ισραηλινούς κατά τις επιθέσεις του Ιουνίου.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, στη θέση του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου των ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων διορίστηκε αξιωματικός του τακτικού στρατού και όχι διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης.

Σύμφωνα με τον Αζέρο πολιτικό αναλυτή υπ. δρ. Μπαμπέκ Χαλαμπί ο διορισμός του Μουσαβί σηματοδοτεί μια αλλαγή στην παραδοσιακή ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του Στρατού και των Φρουρών της Επανάστασης

Ενώ ο Μπαγκέρι και οι προηγούμενοι αρχηγοί προέρχονταν από τους Φρουρούς της Επανάστασης και λειτουργούσαν ως συντονιστές μεταξύ των δύο σωμάτων, είναι η πρώτη φορά που αξιωματικός του τακτικού στρατού τοποθετείται στην κορυφή της ιεραρχίας των Ενόπλων Δυνάμεων, λέει ο Χαλαμπί σε ανάλυσή του στο Modern Diplomacy. Η κίνηση αυτή μάλλον αποσκοπούσε στην προώθηση μεγαλύτερης συνοχής μεταξύ των δύο στρατιωτικών κλάδων.

Στα πρώτα στάδια του πολέμου, οι αστραπιαίες επιθέσεις του Ισραήλ εξόντωσαν τους περισσότερους κορυφαίους στρατιωτικούς ηγέτες του Ιράν. Στους πρώτους λίγους δεκάδες ώρες σκοτώθηκαν ο Αρχηγός των Φρουρών και ο Διοικητής της Αεροδιαστημικής της. Αυτό δημιούργησε κενό ηγεσίας στις ιρανικές στρατιωτικές δομές. Σε αυτό το πλαίσιο, ο διορισμός του Μουσαβί, πιστού και έμπειρου στρατιωτικού, αποτέλεσε ένα βήμα προς την ταχεία αποκατάσταση της διοικητικής αλυσίδας και τη διαχείριση της κρίσης.

Ο κομβικός ρόλος του Μουσαβί

Με τον διορισμό Μουσαβί, ο Στρατός ανέλαβε με επιτυχία την ουσιαστική ηγεσία των επιχειρήσεων, συνδέοντας για πρώτη φορά τη δράση μεταξύ των σωμάτων.

«Σε επιχειρησιακό επίπεδο, αυτές οι κινήσεις βελτίωσαν τη συνεργασία στο έδαφος μεταξύ Στρατού και Φρουρών. Κατά τον πόλεμο, και οι δύο πλευρές εκτέλεσαν συνολικές επιθετικές και αμυντικές επιχειρήσεις. Οι μονάδες αντιαεροπορικής άμυνας του Στρατού αντιμετώπισαν κύματα εναέριων και πυραυλικών επιθέσεων, ενώ οι μονάδες πυραύλων των Φρουρών της Επανάστασης εκατοντάδες βαλλιστικούς και κρουζ πυραύλους εναντίον ισραηλινών στόχων» επισημαίνει ο Χαλαμπί.

Παρόλο που μέρη της αντιαεροπορικής άμυνας και των πυραυλικών υποδομών του Ιράν υπέστησαν ζημιές στις αρχικές επιθέσεις, οι Ένοπλες Δυνάμεις κατάφεραν να εφαρμόσουν μεγάλο μέρος της στρατηγικής ταχείας αντίδρασης, επισημαίνει. «Μέσα στις πρώτες νύχτες, μεγάλες ισραηλινές πόλεις όπως το Τελ Αβίβ και η Χάιφα δέχθηκαν σφοδρή πυραυλική επίθεση. Η νέα γενιά προηγμένων ιρανικών πυραύλων απέδειξε ότι, ακόμη και με την απώλεια ηγετών, η δομή διοίκησης και ελέγχου λειτουργούσε αποτελεσματικά».

Ο ρόλος του Μουσαβί εκείνη την περίοδο ήταν να συντονίσει τις δράσεις Στρατού και Φρουρών της Επανάστασης, ώστε το κενό που άφησαν οι χαμένοι διοικητές των Φρουρών να καλυφθεί το συντομότερο δυνατό.

Για πολλούς ο διορισμός του ήταν μια καλά υπολογισμένη κίνηση του καθεστώτος για να αντισταθμίσει την αποδυναμωμένη ηγεσία των Φρουρών και να διατηρήσει τον έλεγχο στις αποφάσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου.

«Χωρίς ενιαία διοίκηση, η ταυτόχρονη απώλεια των κορυφαίων διοικητών των Φρουρών της Επανάστασης θα μπορούσε να προκαλέσει σύγχυση ή εσωτερικές συγκρούσεις, αλλά η τοποθέτηση ενός αξιόπιστου αξιωματικού του τακτικού στρατού στην κορυφή επέτρεψε μια ενιαία στρατιωτική αντίδραση» σημειώνει ο Χαλαμπί, προσθέτοντας όμως ότι ακόμα είναι «εναι δύσκολο να προβλεφθούν οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της αλλαγής ηγεσίας.

Στον «πάγο» οι Φρουροί

Από τη μία πλευρά, η άνοδος του Στρατού και η προσωρινή υποχώρηση των Φρουρών μπορεί να προκαλέσουν ήπιο ανταγωνισμό. Ο παραδοσιακός και εθνικιστικός Στρατός εστιάζει στην εδαφική άμυνα, ενώ η IRGC εμπλέκεται σε ιδεολογικές και περιφερειακές αποστολές.

Από την άλλη, η αποτυχία των Φρουρών της Επανάστασης να αποτρέψει την ισραηλινή διείσδυση και ο θάνατος των ηγετών της μπορεί να ενισχύσουν την εσωτερική κριτική. Εν τω μεταξύ, ο Στρατός -που θεωρείται πιο επαγγελματικός και λιγότερο πολιτικοποιημένος- μπορεί να κερδίσει μεγαλύτερη αξιοπιστία στο κοινό και σε τμήματα του καθεστώτος.

Υπάρχουν επίσης εικασίες ότι αυτή η μεταβίβαση ευθυνών μπορεί να διευκολύνει καλύτερο συντονισμό μεταξύ των διοικητικών δομών Στρατού και Φρουρών, που συχνά κατηγορείται για υπερβολικές και αναποτελεσματικές αρχιτεκτονικές διοίκησης. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις, ωστόσο, θα εξαρτηθούν από τον Ανώτατο Διοικητή και το μελλοντικό περιβάλλον ασφαλείας της χώρας, λέει ο ειδικός.

Παρόλα αυτά, η πρόσφατη κρίση έδωσε στα δύο σώματα μια μοναδική ευκαιρία για συνδυασμένη συνεργασία στο πεδίο της μάχης. «Αυτό το εφιαλτικό σενάριο μπορεί να αλλάξει την αντίληψή μας για τις ιρανικές στρατιωτικές δυνατότητες, τους περιορισμούς τους και την μελλοντική δομή ασφάλειας της χώρας».

Εσωτερικά πολιτικά μηνύματα

Πέρα από τις στρατιωτικές πτυχές, τα πρόσφατα γεγονότα είχαν σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις στο Ιράν. Ο μεγάλης κλίμακας πόλεμος με το Ισραήλ — που διεξήχθη εντός του ιρανικού εδάφους — αποτέλεσε τη σοβαρότερη κρίση εθνικής ασφάλειας μετά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ. Οι υψηλές απώλειες σε νεκρούς, η καταστροφή σε επαρχίες από τα σύνορα ως την πρωτεύουσα και ο θάνατος κορυφαίων διοικητών της IRGC προκάλεσαν σοβαρό πλήγμα στη δομή του καθεστώτος και οδήγησαν τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο διορισμός στρατηγού του τακτικού στρατού στη θέση του νεκρού διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης έστειλε σαφές πολιτικό μήνυμα, υποστηρίζει ο Χαλαμπί. «Ο Ανώτατος Ηγέτης έδειξε ότι η εθνική ασφάλεια και η οργανωτική τάξη υπερισχύουν των κομματικών ή θεσμικών δεσμεύσεων σε περίοδο κρίσης. Η απόφαση αυτή μπορεί επίσης να αντανακλά μια προσωρινή απώλεια εμπιστοσύνης στην IRGC και την ανάθεση του ρόλου του αξιόπιστου προστάτη του έθνους στον Στρατό».

Παρόλο που αυτή η αλλαγή μπορεί να είναι προσωρινή, ενίσχυσε τον Στρατό έναντι των Φρουρών, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Οι περισσότεροι αναλυτές την ερμηνεύουν ως σήμα προς τους Φρουρούς να περιοριστούν στις στρατιωτικές τους αρμοδιότητες και να μην εμπλέκκονται υπερβολικά στην πολιτική ή την οικονομία. Ο ρόλος των Φρουρών ήταν πολύ μικρότερος σε σύγκριση, με την κυβέρνηση και τον Στρατό να αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της διαχείρισης της κρίσης κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Αναμφίλεκτα για τον Μπαμπέκ Χαλαμπί, ο πόλεμος ήταν ένα σκληρό μάθημα για την Ισλαμική Δημοκρατία. «Αναστάτωσε τη δομή εξουσίας και διατάραξε τις αντιλήψεις του κοινού. Αν το καθεστώς θέλει να επιβιώσει, πρέπει να μεταρρυθμίσει τη συμπεριφορά του και να αναθεωρήσει βασικές εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές, ακόμη κι αν διατηρήσει την κεντρική δομή εξουσίας».