Πόσο εύστοχη μπορεί να θεωρηθεί μια πολιτική που εκ των πραγμάτων καταλήγει στη δημιουργία νέων τετελεσμένων καταστάσεων από την Τουρκία έξω από το διεθνές δίκαιο και τη Διακήρυξη των Αθηνών (2023); Προφανώς και δεν μπορεί. Η πολιτική που ασκείται από την Ελλάδα το τελευταίο διάστημα θα μπορούσε να συνοψισθεί ως «έμπρακτη, επί του πεδίου, κατοχύρωση/άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων» της χώρας. Αλλά ποιων δικαιωμάτων; Η Ελλάδα προωθεί την προσέγγιση αυτή με πράξεις όπως ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, ο καθορισμός των οικοπέδων για εκμετάλλευση νοτίως της Κρήτης, εμμέσως η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου (Ισραήλ,GSI), κ.λπ. Πρόκειται βεβαίως για πράξεις που αγγίζουν σκληρές πτυχές της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης. Η (έμπρακτη) κατοχύρωση/άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων αναφέρεται όμως σε εικαζόμενα δικαιώματα. Γιατί νομίμως αναγνωρισμένα δικαιώματα δεν υπάρχουν (ακόμη). Μία χώρα έχει νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ εφόσον οι θαλάσσιες ζώνες αυτές έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS – 1982).
Αλλά στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο οριοθέτηση σύμφωνα με την UNCLOS δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο μία μερική οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Η Ελλάδα δεν έχει οριοθέτηση ούτε με την Τουρκία ούτε με τη Λιβύη. Καθώς οι θέσεις είναι διαμετρικά αντίθετες. Χωρίς οριοθέτηση όμως ούτε Ελλάδα, ούτε η Τουρκία, ούτε η Λιβύη έχουν νόμιμα αναγνωρισμένα κυριαρχικά δικαιώματα (έστω και αν η υφαλοκρηπίδα υπάρχει ipso facto et ab initio).Τα δικαιώματα παραμένουν διαφιλονικούμενα. Η Ελλάδα με εθνική νομοθεσία (νόμος 4001/2011) έχει ορίσει ως εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας (και ΑΟΖ) τη μέση γραμμή. Η οριοθέτηση όμως αυτή δεν είναι σε αρμονία με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (Χ. Ροζάκης). Η Σύμβαση προβλέπει ότι οι χώρες με αντικείμενες ακτές διαπραγματεύονται για την οριοθέτηση και «εν αναμονή» της σχετικής συμφωνίας μπορούν να συμφωνήσουν «προσωρινά μέτρα» μόνο.
Η Τουρκία από την πλευρά της προχώρησε σε υψηλά επίπεδα την αυθαίρετη ερμηνεία του διεθνούς δικαίου, συμβατικού και εθιμικού, με έκνομες πράξεις όπως η Γαλάζια Πατρίδα, το μνημόνιο οριοθέτησης με τη Λιβύη, η υποβολή συντεταγμένων στον ΟΗΕ για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο, κ.λπ. Και τελευταία προχώρησε σε θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό με ακραίες ρυθμίσεις ενώ «ενεργοποίησε» (ως φαίνεται) και τις δύο κυβερνήσεις της Λιβύης προκειμένου να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα καθορισμού από την Ελλάδα των οικοπέδων νοτίως της Κρήτης. Ετσι η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης (Χαφτάρ) προωθεί για επικύρωση από τη Βουλή (Τομπρούκ) του τουρκολιβυκού μνημονίου υποστυλώνοντας έτσι τη νομιμοποίησή του. Και ως τελευταία ενέργεια, Λιβύη και Τουρκία (εταιρείες πετρελαίου) συμφώνησαν για έρευνες σε οικόπεδα νοτίως της Κρήτης. Είναι εμφανές επομένως ότι η ελληνική στρατηγική για έμπρακτη κατοχύρωση/άσκηση των (εικαζόμενων) κυριαρχικών δικαιωμάτων μάλλον πολλαπλασιάζει, οξύνει τα αδιέξοδα και τον φαύλο κύκλο (με την προσθήκη μάλιστα και του μεταναστευτικού ζητήματος με τη Λιβύη).
Ποια θα πρέπει επομένως να είναι η ενδεδειγμένη στρατηγική για την Ελλάδα; Εντατικοποίηση της προσπάθειας – παρά τις δυσκολίες – για την επίτευξη συμφωνημένων οριοθετήσεων με τις όμορες χώρες, Τουρκία, Λιβύη, Αίγυπτο (και Αλβανία). Ειδικά με τη Λιβύη η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία για την ολοκλήρωση της διαδικασίας οριοθετήσεων (που έχει αρχίσει εδώ και δεκαετίες). Παρά τις σημαντικές αποκλίσεις θέσεων, η Λιβύη επικαλείται το διεθνές δίκαιο ως πλαίσιο διαλόγου. Θα ήταν ευκταίο βέβαια εάν στη διαδικασία αυτή συμμετείχαν Τουρκία και Αίγυπτος. Πάντως, η σημερινή στρατηγική όχι μόνο δεν αποδίδει αλλά προκαλεί «αντανακλαστικές» πράξεις νέων τετελεσμένων εις βάρος μας…
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρώην πρεσβευτής -σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ
Πηγή: tanea.gr
