Αποτελεί εδώ και δεκαετίες μια ηγετική φιγούρα των γραμμάτων του Μεξικού και γενικότερα της Λατινικής Αμερικής. Ενας άνθρωπος με πολλές ιδιότητες: πολιτικός, δημοσιογράφος, ιστορικός. Από οικογένεια αυτοεξορίστων της φρανκικής Ισπανίας, έλαβε μέρος ως φοιτητής ακόμα στις μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις του Μεξικού, τέλη της δεκαετίας του 1960. Μπόλιασε το αστυνομικό μυθιστόρημα με την πολιτική διεκδίκηση. Στις σελίδες των βιβλίων του συναντάμε τόσο τις επιδραστικές φιγούρες της λατινοαμερικανικής ιστορίας – Πάντσο Βίγια, Τσε Γκεβάρα, Εμιλάνο Ζαπάτα – όσο και τη διαφθορά, τη βία, τις δικτατορίες, την αλόγιστη χρήση ισχύος. Για τον Τάιμπο η λογοτεχνία είναι το πεδίο της προσωπικής εξερεύνησης και η πολιτική, η κοινωνική πάλη.
Η ένδειξη «ΙΙ» γιατί μπαίνει πάντα δίπλα από το επώνυμό σας;
Αυτό ήταν έμπνευση του πατέρα μου, ο οποίος ήταν ένας παλαιάς κοπής δημοσιογράφος και διανοούμενος. Μάλιστα έγραψε αρκετά μυθιστορήματα όπως και δοκίμια. Ημασταν δεμένοι. Οταν λοιπόν έφτασε η ώρα να κυκλοφορήσει το πρώτο μου βιβλίο, παραπονέθηκα μέσα στην εξάψη της στιγμής ότι έχουμε το ίδιο ονοματεπώνυμο. Εκείνος απέρριψε το «τζούνιορ» που ήταν χαζοαμερικανικό και γελώντας με βάφτισε με το λατινικό «ΙΙ». Το υιοθέτησα αμέσως.
Προέρχεστε από γενιά εξορίστων…
Κατά κάποιον τρόπο, ναι. Γεννήθηκα στις Αστούριες στον Βισκαϊκό Κόλπο. Μια περιοχή «εξόριστη» θα λέγαμε από την υπόλοιπη Ισπανία. Οι παππούδες μου έλαβαν μέρος στους πολέμους όπως και στην επανάσταση των Αστουριών στις αρχές της δεκαετίας του ’30. Καθώς μεγάλωνα κατάλαβα ότι οι περισσότεροι πρόγονοί μου ήταν είτε στη φυλακή ή νεκροί. Με την έλευση του Φράνκο, το κυνήγι της οικογένειάς μου εντάθηκε. Και έτσι οι γονείς μου πήραν τη μεγάλη απόφαση να μεταναστεύσουμε στο Μεξικό. Κάναμε 28 μέρες για να φτάσουμε εκεί. Ημουν έντεκα χρόνων. Για μένα τα πάντα ήταν καινούργια, σαν μια περιπέτεια.
Μιλούσατε για την πολιτική στην οικογένεια;
Απ’ όσο θυμάμαι, πάντοτε. Κυρίως στο κυριακάτικο τραπέζι. Στο Μεξικό ο πατέρας μου συνδέθηκε άμεσα με ριζοσπάστες διανοούμενους των 60s. Ανάμεσά τους ανακάλυψα το πόσο σημαντικό είναι να είσαι συγγραφέας. Το κλίμα που επικρατούσε με επηρέασε βαθιά. Στα δεκαπέντε μου περίπου ήξερα τι θα κάνω με τη ζωή και κυρίως με την επιβίωσή μου. Θα ζούσα από τα γραπτά μου. Οι γονείς μου αντιστάθηκαν σε αυτή την προοπτική, ιδιαίτερα η μητέρα μου. Και είχε δίκιο γιατί ο συγγραφέας ήταν το νούμερο ένα επάγγελμα που δεν έβγαζες πολλά χρήματα.
Πότε εκδώσατε για πρώτη φορά βιβλίο;
Ημουν 23 χρονών. Αλά δεν με πήρα στα σοβαρά είναι η αλήθεια. Εκείνο που με έθελγε ήταν η ανάγνωση. Ημουν συστηματικός αναγνώστης. Να φανταστείτε διάβαζα ένα βιβλίο την ημέρα. Οτιδήποτε ήταν αυτό. Υπήρξα επίσης ασθενικό παιδί κι αυτό βοήθησε αρκετά. Αρρώσταινα συνέχεια. Οι δικοί μου τα είχαν δει όλα. Και το καταφύγιό μου ήταν τα βιβλία και οι εφημερίδες. Σκεφτόμουν τότε να οργανώσω όλη μου τη ζωή στο να είμαι μόνιμα άρρωστος για να διαβάζω αντί να πηγαίνω σχολείο.
Πώς περάσατε στο αστυνομικό μυθιστόρημα;
Με γοήτευε από μικρή ηλικία. Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω καθαρά, αλλά διέβλεπα τις δυνατότητές του. Οφείλω να πω ότι μεγάλο μέρος της πολιτικής μου διαμόρφωσης ήρθε μέσα από τη μυθοπλασία. Διάβαζα. για παράδειγμα, φανατικά Χούλιο Κορτάσαρ ή Ροδόλφο Γουόλς (αργεντίνος συγγραφέας και ακτιβιστής) και λιγότερο έως καθόλου τα ποιήματα του Χο Τσι Μινχ. Την περίοδο 1968-1971 διάβαζα επίσης πολύ Ρέιμοντ Τσάντλερ και Ντάσιελ Χάμετ. Αμφότεροι με δίδαξαν το πώς θα ξετυλίξω τα σκοτεινά μου σημεία. Ομως απ’ όλα τα βιβλία που με γοήτευαν έως τότε κάτι έλειπε. Κάτι που για εμένα ήταν ζωτικής σημασίας. Κι αυτό ήταν το πλέξιμο της μυστηριώδους πλοκής με τον πολιτικό ριζοσπαστισμό. Ετσι στα γραπτά μου άρχισα να τα συνδυάζω. Η αφύπνιση ήρθε από τα ταξίδια μου στη μεξικανική ενδοχώρα.
Δεν διαχειρίζεστε την πλοκή με έναν τυπικό τρόπο…
Η αλήθεια είναι πως όχι. Για εμένα η πλοκή δεν είναι να ξετυλίγω απλά την υπόθεση. Είναι περισσότερο η ροή – άλλοτε ορμητική – ποταμών οι οποίοι κάποτε συναντώνται. Υστερα, αυτή τους η επαφή θα γεννήσει κάτι. Να μην σας πω ότι οι δευτερεύουσες πλοκές, αυτές οι μεγάλες αφηγηματικές παρενθέσεις, είναι εκείνες που με έλκουν περισσότερο με τα χρόνια. Με τον καιρό επίσης βρήκα την ελευθερία να μπορώ να γράφω για χαρακτήρες που συνδέονται με περιόδους και καταστάσεις οι οποίες διαμόρφωσαν τη συλλογική συνείδηση της χώρας μου. Οχι απλά τους διάσημους, αλλά κυρίως όσους πέταξε η ιστορία απέξω.
Θεωρείτε τον εαυτό σας και πολιτικό πρόσωπο;
Κατά κάποιον τρόπο ναι, δεν σκοπεύω να το αρνηθώ. Από τη στιγμή μάλιστα που από δεκαέξι χρονών ανακατεύομαι ενεργά με την πολιτική στο Μεξικό. Και αυτό για εμένα είναι ζωτικής σημασίας. Δεν θα πω τα συνηθισμένα, ότι μπήκα στην πολιτική για να προσφέρω. Αυτό είναι ένας πρώτος ευγενής σκοπός. Μπήκα κατ’ αρχάς μέσα από τις φοιτητικές εξεγέρσεις και στην πορεία η πολιτική μού πρόσφερε τη δυνατότητα να κοιτάξω και τη σκοτεινή πλευρά της Ιστορίας. Η διαλεκτική της πολιτικής, η αντιπαράθεση, η ιδεολογική εξέλιξη και η προσπάθεια εξεύρεσης λύσεων υπήρξαν τα πρώτα πράγματα που με έβαλαν στο παιχνίδι. Τούτα, δε, με βοήθησαν και στη συγγραφή των βιβλίων μου. Κι εδώ πολλές φορές χρειάζεται να πάρει κανείς απόσταση από τα πολιτικά γεγονότα για να οργανώσει πιο καλά το μυθοπλαστικό του πεδίο. Εγώ όμως πολλές φορές δεν παίρνω αυτές τις αποστάσεις.
Είστε ένας από τους βασικούς παράγοντες της πολιτικοποίησης του αστυνομικού μυθιστορήματος. Πώς συνέβη αυτό;
Το αστυνομικό μυθιστόρημα, όταν πέσει σε καλά χέρια, μπορεί να συνθέσει – και συμβαίνει συχνά – μέρος του καμβά των κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων. Πριν από τριάντα χρόνια, όταν ξεκίνησα εγώ και αρκετοί άλλοι συγγραφείς στη Λατινική Αμερική, μας απασχολούσε το κρατικό έγκλημα, ο τυφλός φανατισμός και η διαφθορά. Είχαμε προσωπικές εμπειρίες. Μας απασχολούσαν οι επιπτώσεις της δικτατορίας στην Αργεντινή, οι παρασκηνιακές πιέσεις στην κυβέρνηση Αλιέντε της Χιλής, η καταπίεση των αγροτών στο Μεξικό κ.λπ. Ολα αυτά τα συνδέσαμε με τη μυθιστορηματική αφήγηση, γιατί αυτά ήταν ο δικός μας κόσμος. Και μπορώ να πω ότι αυτή ήταν η διαχωριστική γραμμή από άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και τις ΗΠΑ εκείνη την εποχή, όσον αφορά τον τρόπο κατανόησης των πραγμάτων. Οταν ο Εντμουντ Χίλαρι – ο νεοζηλανδός εξερευνητής που κατέκτησε πρώτη φορά το Εβερεστ – ρωτήθηκε «πως ανακαλύψατε την ψηλότερη κορυφή του κόσμου;», αυτός απάντησε δωρικά: «Ηταν από πάντα εκεί, εγώ απλά προετοιμάστηκα καλύτερα για να αντιμετωπίσω την πρόκληση». Αυτή είναι και η δική μου απάντηση στο «πώς συνέβη» που με ρωτήσατε.
Μια ερώτηση για το σήμερα. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι λόγοι που επανεξελέγη θριαμβευτικά ο Τραμπ;
Πραγματικά δεν γνωρίζω. Στις ΗΠΑ υπάρχουν Πολιτείες που αισθάνονται αγνοημένες. Ανθρωποι που ζουν σε μια «no man’s land». Ναι, δεν μιλάει καθόλου σαν πολιτικός. Είναι ένας κλόουν που αλλάζει γνώμη κάθε μέρα. Κι αυτό είναι στρατηγική, μη γελιέστε. Επαναφέρει ένα καπιταλιστικό μοντέλο του τέλους του 19ου αιώνα. Τον καπιταλισμό του εθνικού κεφαλαίου, που συνδυάζεται με τον τότε φασισμό. Αυτό έρχεται σε κόντρα κατ’ αρχάς με τη σύγχρονη νεοφιλελεύθερη λειτουργία του κεφαλαίου. Ο Τραμπ είναι ένα αυτοκαταστροφικό μοντέλο. Η πρόεδρος του Μεξικού Κλάουντια Σέινμπαουμ έχει αποκρούσει με αρκετή επιτυχία τις προκλήσεις του – μην ξεχνάτε ότι οι Μεξικανοί έχουν περηφάνια ως λαός – και δεν σας κρύβω ότι βλέπω πως εδώ υπάρχει μια καλή ευκαιρία για τη χώρα μου να βρεθεί σε ικανή θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Αριστερά θα πρέπει να συνδέεται άμεσα με τα υπαρκτά κοινωνικά κινήματα. Δηλαδή, πώς θα αναδιοργανώσεις τη ζωή. Αλλιώς δεν υπάρχει λόγος.
Ποια είναι τα στοιχεία που σας χαρακτηρίζουν ως πρόσωπο;
Θα έλεγα πως για εμένα η συγγραφή είναι μια συνεχής εξερεύνηση και το χρήμα δεν είναι αυτοσκοπός της ζωής. Με τα χρόνια ανακάλυψα τις ευαισθησίες μου, την πολιτική σκέψη και την αλληλεγγύη.
Ποια τα συστατικά της διαφθοράς;
Θα έλεγα ότι το πρώτο είναι η πάση θυσία απόκτηση ισχύος. Και μάλιστα η εδραίωση μέσα στον στενό κύκλο της. Σήμερα δε που βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου το χρήμα έχει αποθεωθεί, η διαφθορά είναι αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο πολλών κυβερνήσεων αλλά και πολιτών.
Πολλοί σήμερα γράφουν με βάση κάποιες αληθινές ιστορίες αυτοβιογραφικού τύπου.
Α, δεν με ενδιαφέρει καθόλου αυτό. Τι θα πει αληθινή ιστορία; Αληθινή είναι βάσει του πώς λες την ιστορία. Ποια αισθητική και ιστορική οπτική γωνία διαλέγεις, ποια η τεχνική σου. Δυστυχώς μεγάλο μέρος της μέινστριμ λογοτεχνίας έχει γίνει πολύ συναισθηματική. Ασε που διαβάζεις τις πρώτες είκοσι σελίδες και είναι σαν να ξέρεις όλο το βιβλίο. Καμία έκπληξη και κανένα ρίσκο. Αυτά με ανησυχούν. Είμαστε παράξενα, σχιζοφρενικά όντα οι συγγραφείς. Μετακινούμαστε κάθε φορά σε διαφορετικές πλευρές της πραγματικότητας.
Μια από τις καλύτερες εμπειρίες σας ως συγγραφέα;
Πολλές. Θυμάμαι όμως σε ένα φεστιβάλ βιβλίου στο Μεξικό μια 60χρονη γυναίκα και ο εγγονός της κρατούσαν το ίδιο μυθιστόρημα και ζητούσαν να τους το υπογράψω. Μου εξηγούσαν τους διαφορετικούς λόγους που δεν μπορούσαν να το αποχωριστούν. Εμεινα άφωνος. Συνήθως ο συγγραφέας βρίσκει ένα οριοθετιμένο κοινό – ασχέτως του τι επιθυμεί. Οταν το βιβλίο σου περνά μέσα από γενιές, αυτό είναι το κάτι άλλο.
Στα βιβλία σας έχετε πρόσωπα κλειδιά της Ιστορίας όπως ο Πάντσο Βίγια, ο Λέων Τρότσκι, ή ο Τσε Γκεβάρα. Τι άνθρωποι ήταν στην πραγματικότητα;
Με μια φράση θα έλεγα, παράξενοι άνθρωποι. Σε βαθμό που ακόμα το ψάχνω. Οταν έγραφα την εκτεταμένη βιογραφία του Γκεβάρα, είδα από την έρευνα πως τίποτα δεν προμήνυε ότι θα γίνει «Τσε». Ενα απόμακρο παιδί μεγαλοαστών Αργεντίνων. Μπροστά του είχε μια καριέρα που θα ζήλευαν πολλοί. Ο Πάντσο Βίγια ήταν το αντίθετο. Χαμηλής μόρφωσης, γλεντζές και ψεύτης. Ενας άνθρωπος που αγαπούσε να λέει ιστορίες. Οι περισσότερες, φαντασίες. Δύσκολο να τους ανιχνεύσεις. Μαζί τους δούλευα δεκατέσσερις ώρες την ημέρα. Το πώς συνέβαλαν στο να αλλάξει η Ιστορία, είναι ακόμα πιο παράξενο να το βλέπεις να ξετυλίγεται. Ο Βίγια σπρώχθηκε στην επανάσταση λόγω προσωπικών ζητημάτων, ο Γκεβάρα ανακάλυψε τις πληγές της Λατινικής Αμερικής από τα ταξίδια του.
Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ
Πηγή: in.gr
