Ο πόλεμος στην Ουκρανία εξακολουθεί να μαίνεται, με τους πολίτες να συνεχίζουν να επηρεάζονται και ψυχολογικά υπό το βάρος της ένοπλης σύγκρουσης και της αβεβαιότητας για το αν θα υπάρχει επόμενη μέρα.
Οι φόβοι τους, ωστόσο, δεν αφορούν μόνο την τρέχουσα κατάσταση, αλλά και το απρόβλεπτο μέλλον που προκαλεί η γενικότερη αστάθεια, με τις οικογένειες να δίνουν τον δικό τους αγώνα να επιβιώσουν.
Ένα αίσθημα «μουδιάσματος» στην Ουκρανία
Όταν ο σύζυγός της πήγε να βοηθήσει στην υπεράσπιση της Ουκρανίας από τη ρωσική εισβολή το 2022, η Γιούλια έμεινε στο σπίτι με το μικρό τους παιδί. Περιγράφει ότι την κατέλαβε ένα αίσθημα «μουδιάσματος».
«Είχα μείνει μόνη μου με ένα μικρό παιδί. Το χειρότερο για εκείνη [την κόρη τους] ήταν η σκέψη ότι ο πατέρας της την είχε εγκαταλείψει και δεν θα επέστρεφε ποτέ. Η χειρότερη στιγμή ήταν όταν μπλόκαρε τον πατέρα της όταν προσπάθησε να της τηλεφωνήσει».
Μία γυναίκα μαζί με τον σκύλο της βρίσκει καταφύγιο μέσα σε σταθμό του μετρό κατά της διάρκεια ρωσικής επίθεσης. REUTERS/Alina Smutko
«Χρειάστηκαν αρκετοί μήνες για να ξαναβρεί μια σύνδεση. Χαίρομαι που ο σύζυγός μου δεν τα παράτησε», τόνισε.
Μέσα σε μια πληθώρα πιέσεων στη ζωή στην Ουκρανία μετά από τρία μακρά χρόνια πολέμου, η οικογένεια της Γιούλια κατάφερε να επιβιώσει δεχόμενη βοήθεια από μια ομάδα που προσφέρει σε οικογένειες που έχουν υποστεί ζημιές από τον πόλεμο υποστηρικτική συμβουλευτική, αναφέρει δημοσίευμα του Guardian.
Ανεπίσημες πληροφορίες δείχνουν ότι αυξάνεται ο αριθμός των σχέσεων που υφίστανται προβλήματα και των οικογενειών που έχουν διαλυθεί υπό την πίεση του πολέμου.
Άλλοι δεν ήταν τόσο τυχεροί. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, ανεπίσημες πληροφορίες δείχνουν ότι αυξάνεται ο αριθμός των σχέσεων που υφίστανται προβλήματα και των οικογενειών που έχουν διαλυθεί υπό την πίεση του πολέμου.
Ο τρόπος με τον οποίο οι σύντροφοι προσαρμόζονται και αλλάζουν στις νέες συνθήκες, είτε στο σπίτι είτε στην πρώτη γραμμή, μπορεί επίσης να δοκιμάσει τους πιο στενούς δεσμούς.
Οι άνθρωποι στα όρια της εξάντλησης
«Είναι πραγματικά ένα ευαίσθητο θέμα», λέει η Νατάλια Ουμερένκοβα, ψυχολόγος στο Ινστιτούτο Κοινωνικής και Πολιτικής Ψυχολογίας της Ουκρανίας, η οποία συμμετέχει στη διεξαγωγή των συνεδριών συμβουλευτικής που παρακολούθησε η Γιούλια.
«Οι άνθρωποι είναι εξαντλημένοι».
«Ένα από τα βασικά ζητήματα είναι η κόπωση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για περισσότερα από 10 χρόνια, εκ των οποίων περισσότερα από τρία χρόνια ολοκληρωτικού πολέμου».
«Οι άνθρωποι είναι εξαντλημένοι. Έχουμε μια τηλεφωνική γραμμή για οικογένειες που έχουν μέλη στο στρατό και βλέπουμε να αυξάνονται τα αιτήματα που σχετίζονται με τις διαπροσωπικές σχέσεις. Δεν είναι μόνο οι σύζυγοι αλλά και οι άνδρες που υπηρετούν στο στρατό που τηλεφωνούν και ζητούν βοήθεια επειδή χρειάζονται συμβουλές για να αντιμετωπίσουν το αίσθημα ότι η σχέση τους μπορεί να τελειώσει», λέει.
Πολίτες περιμένουν να ολοκληρωθεί η επίθεση. REUTERS/Alina Smutko
«Όλα είναι διαφορετικά σε κάθε οικογένεια. Υπάρχουν όμως τρεις μεγάλες κατηγορίες. Αν τα πράγματα ήταν άσχημα πριν, ο πόλεμος είναι καταλύτης και η κατάσταση θα γίνει χειρότερη. Στη συνέχεια, υπάρχουν οι οικογένειες που ήταν κοντά και ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν την εμπειρία, πώς να επικοινωνήσουν και έχουν τις ίδιες αξίες».
«Μεταξύ αυτών των δύο είναι οι οικογένειες όπου υπάρχουν διαφορές στις προοπτικές και κάποια ζητήματα εμπιστοσύνης. Ο πόλεμος μπορεί να τις ενώσει ή να τις διαλύσει. Υπάρχει όμως η αίσθηση ότι και οι δύο έχουν αλλάξει», τονίζει.
«Όταν δεν έχεις αρκετή δύναμη να αντιμετωπίσεις τα ζητήματα που εμφανίζονται, να μιλήσεις γι’ αυτά, τότε γίνεται ένας φαύλος κύκλος».
Ο ρόλος του στρατού στην ψυχολογία των μαχόμενων
Για τους άνδρες, η εμβάπτιση στη στρατιωτική κουλτούρα μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματικό αποχωρισμό από το σπίτι.
«Είναι σαν μια κλειστή ανδρική λέσχη, όπου λαμβάνουν χώρα ορισμένες μυήσεις», λέει μια γυναίκα που χώρισε πρόσφατα από τον σύντροφό της. «Επιβιώνουν από επικίνδυνα καθήκοντα. Οι άνδρες είναι σωματικά μαζί τον περισσότερο χρόνο. Έρχονται συναισθηματικά πιο κοντά σε αυτούς από ό,τι στη σύντροφό τους, λόγω των διαφορετικών κοινών εμπειριών».
«Και χρειάζεται πολλή ενσυναίσθηση από τον στρατιώτη που αντιμετωπίζει θέματα ζωής και θανάτου για να συμπάσχει με τα θέματα που αντιμετωπίζει η σύντροφός του στην καθημερινή ζωή».
Ο πόλεμος, λέει, έχει ανατρέψει τις ισορροπίες στην πολιτική φύλου της ουκρανικής κοινωνίας. «Υπάρχει μεγαλύτερη τάση να δικαιολογείται η συμπεριφορά των ανδρών. Θεωρείται κακό αν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι μιλάς άσχημα για τον σύντροφό σου».
Κτίριο μετά από ρωσική επίθεση, στην Ουκρανία. REUTERS/Nina Liashonok
Σύμφωνα με τον Guardian, το ζήτημα της εμπιστοσύνης δημιουργεί αβεβαιότητα και θεωρείται δύσκολο θέμα στο κομμάτι της επικοινωνίας, η οποία διαβρώνεται από δυσάρεστες αλήθειες: συμπεριλαμβανομένης της συνειδητοποίησης ότι ορισμένοι στρατιώτες επισκέπτονται εργαζόμενες στο σεξ, μια πραγματικότητα που είναι ιδιαίτερα εμφανής σε περιοχές που γειτνιάζουν με την πρώτη γραμμή του μετώπου.
«Πολλές σύζυγοι λένε ότι η επικοινωνία με τον άνδρα τους αλλάζει επειδή εκφράζονται με τον ίδιο τρόπο όπως και στη στρατιωτική τους ομάδα. Σύντομες μη συναισθηματικές συζητήσεις».
«Είναι φυσιολογικό όταν βρισκόμαστε σε συνθήκες μάχης», λέει η Ουμερένκοβα. «Ο εγκέφαλός σας μεταβαίνει σε κατάσταση επιβίωσης για να προσπαθήσει να αποκόψει τα συναισθήματα που δεν συνδέονται με τον πόλεμο».
«’Ρίχνεις’ όλα τα συναισθήματα στην επιβίωσή σου και στην επιβίωση της ομάδας. Πολλές σύζυγοι λένε ότι η επικοινωνία με τον άνδρα τους αλλάζει επειδή εκφράζονται με τον ίδιο τρόπο όπως και στη στρατιωτική τους ομάδα. Σύντομες μη συναισθηματικές συζητήσεις. Και οι σύζυγοι ρωτούν: ‘Είμαστε εντάξει;’. Το βλέπουν ως απόρριψη».
Το βάρος του πολέμου στις οικογένειες
Η αμοιβαία παρεξήγηση που επιτείνει το αίσθημα της αμφιβολίας είναι ένα κοινό θέμα.
«Ήρθα σε αυτή την ομάδα», λέει η Γιούλια, «επειδή ένιωθα ότι δεν είχα άλλη επιλογή. Μπορούσα να τρελαθώ ή να μάθω να βρίσκω βοήθεια από άλλους ανθρώπους. Ανησυχούσα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με μένα».
Για τη Μαρίνα, 41 ετών, οι αντιδράσεις άγχους έγιναν σωματικές λόγω της απόστασης από τον επί 22 χρόνια σύζυγό της, έναν πολεμικό γιατρό που τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια της μάχης.
«Δεν έχουμε ζήσει χώρια ποτέ για περισσότερο από ένα μήνα. Προσπαθήσαμε να βρούμε τρόπους επικοινωνίας, αλλά ήταν πραγματικά δύσκολο για μένα να καταλάβω γιατί δεν ήταν εδώ. Ήταν σαν να έχασα ένα άκρο μου και είχα μια σωματική αντίδραση που μου προκάλεσε εξανθήματα όταν έφυγε».
Ρωσικό drone κατά την διάρκεια επίθεσης στην Ουκρανία. REUTERS/Gleb Garanich
«Δεν μπορούσα να καταλάβω αν οι συναισθηματικές μου αντιδράσεις ήταν σωστές. Στην αρχή πίστευα ότι ο πόλεμος θα διαρκούσε το πολύ ένα χρόνο. Μετά η ζωή θα ήταν η ίδια, αλλά δεν είναι έτσι».
«Το 2022 ήταν μια κακή χρονιά για μένα», προσθέτει. «Ξεκίνησα θεραπεία και μετά άκουσα για την ομάδα υποστήριξης. Μου ήταν δύσκολο να μείνω σε επαφή με ανθρώπους των οποίων η ζωή δεν άλλαξε τόσο πολύ και δεν είχαν το τεράστιο άγχος ενός συζύγου στο στρατό», τόνισε.
Το απαραίτητο επίπεδο κοινωνικής υποστήριξης λείπει από την Ουκρανία.
«Ένα από τα πράγματα που καταλαβαίνω είναι ότι τώρα βρίσκομαι στην κατάλληλη στιγμή για να μιλήσω για ορισμένα πράγματα. Επειδή ο σύζυγός μου είναι γιατρός, είναι μερικές φορές δύσκολο γι’ αυτόν να αναφερθεί σε πολλά πράγματα, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας συναδέλφων. Τώρα έχουμε ειδικές λέξεις όταν δεν θέλει να πει κάτι. Τώρα καταλαβαίνω».
Η Ουμερένκοβα θεωρεί ότι το απαραίτητο επίπεδο κοινωνικής υποστήριξης λείπει από την Ουκρανία. «Ο καθένας χρειάζεται κάποια υποστήριξη, αλλά δεν είναι εύκολο να την πάρει με τόσους πολλούς ανθρώπους στο στρατό. Ως κοινωνία την χρειαζόμαστε και είναι σημαντικό να αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτό τώρα που οι άνδρες είναι ακόμα στο στρατό – γιατί μετά τον πόλεμο, οι βετεράνοι μας θα πρέπει να το αντιμετωπίσουν».
Πηγή: in.gr
