Πόσο κινδυνεύει το πακέτο της ΔΕΘ από τη γεωπολιτική κρίση

Του Τάσου Δασόπουλου

Με μεγάλη “αυτοπεποίθηση”, κορυφαία στελέχη του οικονομικού επιτελείου λένε τις τελευταίες ημέρες ότι η Κυβέρνηση έβρισκε τρόπο ακόμη και σε μεγάλες διεθνείς κρίσεις, όπως και αυτή που απειλείται σήμερα, να στηρίξει τους πολίτες και να μειώσει φορολογικά βάρη. 

Η αυτοπεποίθηση αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι οι μειώσεις φόρων που θα ανακοινωθούν τον Σεπτέμβριο και θα εφαρμοστούν στην πλειοψηφία τους το 2026, προετοιμάζονται από το 2024. Θα χρηματοδοτηθούν κατά ένα μέρος από την υπεραπόδοση της οικονομίας για φέτος και κατά ένα δεύτερο μέρος από πρόσθετα μόνιμα έσοδα που ήρθαν στα δημόσια ταμεία με μέτρα που έχει πάρει το ελληνικό κράτος (ειδικότερα τα μέτρα για τη φοροδιαφυγή). “Χώρο” για να μην περάσουμε την οροφή της αύξησης των δαπανών θα δημιουργήσουν οι αυξήσεις των αμυντικών δαπανών, οι οποίες δεν θα καταγράφονται στο έλλειμμα, λόγω της έγκαιρης ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής από την Ελλάδα στο τέλος Απριλίου.

Γιατί είναι διασφαλισμένος ο δημοσιονομικός χώρος; Γιατί στην πλειοψηφία του προέρχεται από τα φορολογικά έσοδα. Το κακό σενάριο θέλει την κρίση μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν να οδηγεί αρχικά σε μεγάλη αύξηση των τιμών της ενέργειας και στη συνέχεια, σε όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. 

Σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού, όμως, τα φορολογικά έσοδα (ειδικά από έμμεσους φόρους) αυξάνονται, όπως απέδειξε η ενεργειακή κρίση του 2022, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Συνεπώς, η αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο επίπεδο του 4% του ΑΕΠ είναι μάλλον διασφαλισμένη, αφού διάγουμε την πρώτη περίοδο της τουριστικής σεζόν και η ιδιωτική κατανάλωση θα συνεχίσει να αυξάνεται, λόγω των τουριστών και των αυξημένων τιμών που θα κυριαρχούν εκτός των αστικών κέντρων. Τελικά τα 750 εκατ. ευρώ του δημοσιονομικού χώρου από την υπέραπόδοση της οικονομίας (χωρίς να υπολογίσουμε τη φοροδιαφυγή) θα είναι λογικά διαθέσιμα.

Τα έσοδα από φοροδιαφυγή

Ένα δεύτερο πολύ σημαντικό σκέλος του δημοσιονομικού χώρου θα είναι τα επιπλέον έσοδα από φοροδιαφυγή. Το 2024 τα έσοδα αυτής της κατηγορίας έφτασαν τα 2 δισ. ευρώ. Φέτος, αναμένεται να φτάσουν τα 3 δισ. ευρώ. Με τη βοήθεια του πληθωρισμού μπορεί τα έσοδα από φοροδιαφυγή που θα συλληφθούν για πρώτη φορά φέτος να είναι από λίγο έως πολύ υψηλότερα.

Συνεπώς και το κομμάτι του δημοσιονομικού χώρου που θα αφορά τα επιπλέον έσοδα από φοροδιαφυγή είναι επίσης διασφαλισμένο.

Το κομμάτι του περιθωρίου που δίνουν οι αμυντικές δαπάνες δεν επηρεάζεται από τον πληθωρισμό, καθώς οι αμυντικές δαπάνες υπολογίζονται αποπληθωρισμένες, ενώ ο επιπλέον δημοσιονομικός χώρος θα ξεπερνά τα 800 – 900 εκατ. ευρώ.

Ο κίνδυνος 

Ο κίνδυνος που υπάρχει να περιοριστεί ο δημοσιονομικός χώρος για τις μειώσεις φόρων είναι να διατεθεί σε άλλες ανάγκες. Στην περίπτωση του υψηλού πληθωρισμού, με βάση την κρίση που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο προϋπολογισμός είχε διαθέσει το 2022 για επιδοτήσεις των τιμολογίων του ρεύματος περίπου 4,5 δισ. ευρώ. Στην τωρινή κρίση, η οποία δεν έχει ακόμη αρχίσει, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Η ΕΕ έχει θεσπίσει ανώτατο όριο με το οποίο θα προμηθεύεται το φυσικό αέριο, βάζοντας εμμέσως και ένα πλαφόν στην αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη, έστω και αν αυτή η ανώτατη τιμή δεν είναι η ίδια για την Ελλάδα και τη Γερμανία.

Επίσης, με δεδομένο ότι έχουμε περάσει ήδη το μισό του 2025, όσο και αν είναι το ύψος το επιδοτήσεων του ρεύματος, θα ισχύσει μόνο για έξι μήνες και μπορεί να μην επηρεάσει και καθόλου το πακέτο της ΔΕΘ. Τούτο γιατί ως ένα ύψος οι επιδοτήσεις καλύπτονται από τον κοινό λογαριασμό, στον οποίο μεταφέρονται τα έσοδα από την πώληση των δικαιωμάτων ρύπων.