Δεν χρειάζεται να κοιμηθείς για να μπεις σε εφιάλτη. Μερικές φορές, αρκεί να ανοίξεις την τηλεόραση.
Κάθισα ένα βράδυ να δω ξανά το Black Mirror. Όχι ολόκληρη τη σειρά – λίγα επεισόδια, διάσπαρτα. Δεν έχει σημασία η σειρά, έτσι κι αλλιώς το μέλλον που περιγράφει δεν περιμένει γραμμική αφήγηση. Ήταν σαν να έβλεπα ειδήσεις από μια πραγματικότητα που δεν απέχει πολύ από τη δική μου. Μια προφητεία ντυμένη ως φαντασία. Ένας καθρέφτης – μα όχι για να δούμε απλώς τον εαυτό μας, αλλά για να δούμε τον εαυτό μας πώς θα γίνει.
Γράφει ο π² της Οθόνης
Το Black Mirror δεν είναι σειρά για να τη βλέπεις χαλαρά. Είναι μια σφιγμένη γροθιά στο στομάχι, ένα ψίθυρος που γίνεται κραυγή: «Δες! Έρχεται!». Και κάθε φορά που το βλέπω, καταλαβαίνω όλο και πιο βαθιά – δεν πρόκειται πια για το αύριο. Είναι το σήμερα, μόνο που το αρνούμαστε.
Θυμάσαι εκείνο το επεισόδιο με τη βαθμολόγηση των ανθρώπων, το “Nosedive”; Πόντοι για το χαμόγελο, για την καλή συμπεριφορά, για την ωραία φωτογραφία. Κοινωνική αποδοχή ως νόμισμα επιβίωσης. Γελάσαμε όταν το είδαμε – κι ύστερα, χωρίς να το καταλάβουμε, κάναμε like και πήραμε likes. Κάθε follow ένα μικρό σκορ. Κάθε story μια προσπάθεια να διατηρήσουμε ψηλά την “αξία” μας.
Δεν είναι επιστημονική φαντασία. Είναι ένα σύστημα που ήδη λειτουργεί – στα κοινωνικά δίκτυα, στις αγγελίες εργασίας, στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ποιος είσαι δεν έχει σημασία. Σημασία έχει πώς φαίνεσαι.
Η τεχνολογία που δημιουργήσαμε για να μας εξυπηρετεί… τώρα μας κρίνει.
Σε άλλα επεισόδια, βλέπουμε την ανάμνηση να γίνεται βίντεο. Το “The Entire History of You”. Τι θα γινόταν αν μπορούσες να πατήσεις rewind σε κάθε στιγμή της ζωής σου; Να βλέπεις ξανά και ξανά τη ματιά που σε πλήγωσε, τη φράση που σε τσάκισε. Φαντάζει χρήσιμο – μέχρι να συνειδητοποιήσεις ότι η λήθη είναι μερικές φορές σωτηρία.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας μας υπόσχεται αθανασία της μνήμης. Αλλά ποιος αντέχει να θυμάται τα πάντα; Η μνήμη, άλλωστε, δεν είναι απλώς γεγονότα. Είναι επιλογές. Ξεχνάμε για να συνεχίσουμε.
Όταν όμως η τεχνητή νοημοσύνη αρχίζει να θυμάται για μας – τότε ποιος κατέχει την αφήγηση της ζωής μας;
Το πιο ανατριχιαστικό δεν είναι η τεχνητή νοημοσύνη που μαθαίνει. Είναι η ανθρώπινη αδράνεια που ξεχνά να ρωτάει. Ρωγμές ανοίγουν όχι γιατί κάτι πάει στραβά με τους αλγορίθμους – αλλά γιατί κάτι πάει στραβά με εμάς. Αφήνουμε τα μηχανήματα να αποφασίζουν για μας, γιατί η απόφαση είναι κόπος.
Το Black Mirror σε κάθε του επεισόδιο δεν μιλά για τα gadgets. Μιλά για την ψυχή μας, την ηθική, την ταυτότητα. Τι γίνεται όταν η τεχνολογία μεγαλώνει, αλλά εμείς μικραίνουμε;
Η οθόνη του κινητού μας είναι ήδη ένας μαύρος καθρέφτης. Όχι επειδή δεν έχει φως, αλλά επειδή μάς δείχνει πώς σκοτεινιάζουμε λίγο-λίγο. Αν δεις την αντανάκλασή σου σ’ αυτήν, ίσως αναρωτηθείς: Αυτό που βλέπω, είναι εγώ; Ή είναι αυτό που το σύστημα με προγραμματίζει να είμαι;
Όπως στο Inception, έτσι και εδώ, το ερώτημα δεν είναι αν ζεις σε όνειρο. Είναι αν ζεις σε μια πραγματικότητα που άλλοι έγραψαν για σένα. Μόνο που τώρα, αντί για όνειρα, είναι αλγόριθμοι. Αντί για τοτέμ, έχουμε παραμέτρους και προφίλ χρήστη.
Και το πιο τρομακτικό απ’ όλα; Δεν το βλέπουμε πια ως πρόβλημα. Το θεωρούμε “φυσική εξέλιξη”.
Δεν ξέρω ποιο επεισόδιο με συγκλόνισε περισσότερο. Μπορεί να είναι εκείνο με το παιδί που παρακολουθείται (“Shut Up and Dance”), μπορεί να είναι το “Be Right Back” – όπου ένας άνθρωπος ξαναζεί μέσω της τεχνολογίας, μετά τον θάνατο. Ίσως το μέλλον να είναι όντως αυτό. Αλλά η ερώτηση δεν αλλάζει:
Εσύ είσαι αυτός που ζεις; Ή αυτός που απομένει πίσω από τα δεδομένα σου;
Το Black Mirror δεν ζητά απαντήσεις. Δείχνει καθρέφτες – και σου λέει: κοίτα.
Δεν είναι τρόμος για το μέλλον. Είναι ξύπνημα στο παρόν. Και αν νιώθεις άβολα βλέποντάς το, τότε ίσως έχεις ακόμη μια ελπίδα να σώσεις κάτι από τον εαυτό σου.
Γιατί όσο κι αν η πραγματικότητα τρέχει, όσο κι αν ο κόσμος επιταχύνει, εσύ έχεις ακόμη τη δύναμη να πατήσεις pause. Και να ρωτήσεις:
Ποιος με κοιτάει μέσα από την οθόνη;
Κι αν είμαι εγώ – πόσο απέχει από αυτόν που ήμουν πριν μπω εδώ μέσα;
Έρχεται… Μέρος 3: «Arrival – Όταν ο Χρόνος Δεν Είναι Γραμμή, Αλλά Κύκλος»
Μείνε συντονισμένος στη νέα στήλη του FORMedia.gr «Ρωγμές στην Πραγματικότητα» κάθε Κυριακή, για άρθρα που σε κάνουν να κοιτάζεις διαφορετικά τον κόσμο γύρω σου.
