Οι πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσον αφορά την επίθεση του Ισραήλ εναντίον του Ιράν εξέθεσαν τους προβληματισμούς, τα διλήμματα όσο και τα όρια της τουρκικών αντιδράσεων στις καταιγιστικές περιφερειακές εξελίξεις. Η σαφής καταδίκη του Ισραήλ δεν συνοδεύθηκε από την υπόσχεση κάποιας βοήθειας προς το Ιράν. Σαφής ήταν και η προσπάθεια αποφυγής ρήξεως στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Τουρκίας παρά τη σαφή υποστήριξη της κυβερνήσεως Τράμπ προς την κυβέρνηση Νετανιάχου. Δεν πρέπει να παραβλέπει κανείς και τις βραχυπρόθεσμες ανησυχίες. Η πιθανότητα ενός νέου, ογκώδους κύματος προσφύγων από το Ιράν προς την Τουρκία θα προκαλούσε εσωτερική πολιτική κρίση. Η διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος της Συρίας αποδείχθηκε η αχίλλειος πτέρνα της τουρκικής κυβερνήσεως και συνέβαλε στο ρεύμα αντικυβερνητικής δυσαρεσκείας που εκφράσθηκε πολιτικώς από τον Εκρέμ Ιμάμογλου.
Η προσεκτική και αμφίσημη στάση της Τουρκίας εξηγείται και για άλλους λόγους. Από τη μια υπήρχε σαφής ανησυχία για την πιθανότητα να αποκτήσει το Ιράν τα δικά του πυρηνικά όπλα. Η απομάκρυνση αυτού του ενδεχομένου προκαλεί μάλλον ανακούφιση στην Τουρκία, ασχέτως των δηλώσεων που υποστηρίζουν το επί της αρχής δικαίωμα του Ιράν να αναπτύξει υποδομές πυρηνικής ενεργείας για ειρηνικούς σκοπούς. Επιπλέον, δεν πρέπει να υποτιμά κανείς τον διμερή ιρανοτουρκικό ανταγωνισμό που εδραζόταν τόσο σε δογματικές όσο και στρατηγικές διαφορές. Υποστηρίζοντας διαφορετικές οργανώσεις και καθεστώτα, Ιράν και Τουρκία αντιπαρατέθηκαν σε όλες τις εμφύλιες συγκρούσεις ανά τη Μέση Ανατολή από τις αραβικές εξεγέρσεις και εξής. Η μείωση της περιφερειακής ισχύος του Ιράν της οποίας ένδειξη ήταν και το βαρύ πλήγμα που δέχθηκε η Χεζμπολάχ κατά την πρόσφατη εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο θα αποτελούσε ευπρόσδεκτη εξέλιξη για την Τουρκία, αν βεβαίως δεν συνοδευόταν από τη σύμμετρη αύξηση της ισραηλινής επιρροής.
Από την άλλη η ανάδυση του Ισραήλ σε ηγεμονική δύναμη της Μέσης Ανατολής η οποία μπορεί να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο ατιμωρητί και να προβάλει τη στρατιωτική της ισχύ πολύ πέραν των συνόρων της, προφανώς και προκαλεί ανησυχία στην Τουρκία, η οποία διεκδικεί για τον εαυτό της αντίστοιχο ρόλο. Μέχρι και την επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου 2023, οι περισσότεροι αναλυτές σε Ισραήλ και Τουρκία θεωρούσαν ότι η αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ και Τουρκίας αργά ή γρήγορα θα ελάμβανε χώρα, καθώς τα στρατηγικά συμφέροντα των δύο κρατών παρέμβαιναν συμβατά. Ηδη από την εποχή της αμερικανικής εισβολής στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, κρατούσε η αντίληψη στην Τουρκία ότι η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ αποσκοπούσε στον ανασχεδιασμό του χάρτη της Μέσης Ανατολής εις βάρος των τουρκικών συμφερόντων με καταλυτικό ρόλο του Ισραήλ. Η αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Ιράκ και το Αφγανιστάν είχε θεωρηθεί ως μέτρο της συρρικνώσεως της αμερικανικής επιρροής στην περιοχή και ευκαιρία για την κάλυψη μέρους τουλάχιστον του κενού από την Τουρκία. Οι εξελίξεις, ωστόσο, των τελευταίων μηνών αναδεικνύουν ότι η στρατηγική αντιπαράθεση Ισραήλ και Τουρκίας γίνεται πλέον αναπόφευκτη.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Πηγή: tanea.gr
