Όταν το Ισραήλ εξαπέλυσε τον πόλεμό του κατά του Ιράν στις 13 Ιουνίου, το έκανε με βάση πληροφορίες που, όπως ισχυρίστηκε, έδειχναν ότι το Ιράν είχε φτάσει σε ένα «σημείο χωρίς επιστροφή» στην προσπάθειά του να αποκτήσει πυρηνικό όπλο.
Τα στοιχεία αυτά κινητοποίησαν το ίδιο το κατεστημένο ασφαλείας του Ισραήλ να υποστηρίξει μια επίθεση τώρα. Έχουν επιδειχθεί στην Αμερική και σε άλλους δυτικούς εταίρους, παίζοντας πιθανότατα σημαντικό ρόλο στη συνεχιζόμενη λήψη αποφάσεων σχετικά με το αν θα υποστηρίξουν ή ακόμη και αν θα συμμετάσχουν στον πόλεμο.
Ο Economist δεν έχει δει άμεσα το υλικό, αλλά έχει αποκτήσει αποκλειστικές πληροφορίες από έγκυρη πηγή, δίνοντας μια εικόνα των φακέλων του Ισραήλ, όπως τους μοιράζεται με τους συμμάχους του, και των ισχυρισμών που διατυπώνουν σχετικά με το εμπλουτισμένο ουράνιο και την επιτάχυνση του προγράμματος του Ιράν. Κάποιες από τις λεπτομέρειες είναι ήδη γνωστές – κάποιες είναι νέες.
Τι περιέχει ο «πυρηνικός» φάκελος του Ιράν, σύμφωνα με το Ισραήλ;
Οι ισχυρισμοί αυτοί αποδεικνύονται αμφιλεγόμενοι, με τις υπηρεσίες πληροφοριών ορισμένων δυτικών χωρών να είναι επιφυλακτικές σχετικά με την αμεσότητα της ιρανικής απειλής και με ενδείξεις διχασμού εντός της κυβέρνησης του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Οι πληροφορίες που παρουσίασε το Ισραήλ περιλαμβάνουν λεπτομερή περιγραφή μιας πρόσφατης, πιο επείγουσας, ώθησης των Ιρανών επιστημόνων προς τη δημιουργία πυρηνικών όπλω ή τη δημιουργία ενός εκρηκτικού πυρηνικού μηχανισμού.
Ο φάκελος παρέχει δύο βασικά αναφερόμενα στοιχεία για τον ισχυρισμό αυτό. Το πρώτο είναι ότι μια ιρανική επιστημονική ομάδα έχει κρύψει μια ποσότητα πυρηνικού υλικού, ασαφούς κατάστασης εμπλουτισμού, που είναι άγνωστη στους παρατηρητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), ενός εποπτικού οργάνου του ΟΗΕ (στις 9 Ιουνίου ο ΔΟΑΕ εκτίμησε ότι το Ιράν είχε επίσημα αποθέματα πάνω από 400 κιλά εξαιρετικά εμπλουτισμένου ουρανίου).
Το δεύτερο αναφερόμενο στοιχείο είναι ότι οι επιστήμονες επιτάχυναν τις εργασίες τους και επρόκειτο να συναντηθούν με διοικητές του πυραυλικού σώματος του Ιράν, προφανώς για να προετοιμάσουν το μελλοντικό «ζευγάρωμα» μιας πυρηνικής κεφαλής με έναν πύραυλο.
Τι λένε οι εκθέσεις του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας
Μεγάλο μέρος της προηγούμενης ενασχόλησης του Ιράν με την έρευνα και τη δραστηριότητα που σχετίζεται με τα πυρηνικά όπλα ήταν ήδη στη δημοσιότητα. Ο ΔΟΑΕ έχει δημοσιεύσει αρκετές εκθέσεις που το τεκμηριώνουν, εν μέρει με βάση πληροφορίες που παρείχε το Ισραήλ και άλλες χώρες.
Το 2018, μια ομάδα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ δημοσίευσε επίσης τη δική της ανάλυση των ιρανικών εγγράφων που είχαν κλαπεί από το Ισραήλ. Στο σύνολό τους, οι πηγές αυτές περιέγραφαν μια ευρεία και συνεχή ιρανική προσπάθεια για την κατασκευή ενός πυρήνα ουρανίου για βόμβα, τα εκρηκτικά που απαιτούνται για την εμφύτευση του πυρήνα αυτού προκειμένου να προκληθεί αλυσιδωτή αντίδραση, καθώς και ένα πρόγραμμα για την τοποθέτηση ενός σφαιρικού ωφέλιμου φορτίου στον βαλλιστικό πύραυλο Shahab-3 του Ιράν.
Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε στις 31 Μαΐου, ο ΔΟΑΕ σημείωσε ότι το 2003 το Ιράν σχεδίαζε να πραγματοποιήσει αυτό που το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας, μια δεξαμενή σκέψης, αποκαλεί «ψυχρή δοκιμή» – μια προσομοίωση πυρηνικού όπλου που χρησιμοποιεί φυσικό ή απεμπλουτισμένο ουράνιο αντί για ουράνιο οπλικού βαθμού.
Για κρυφές έρευνες Ιρανών επιστημόνων μιλούν οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ
Οι εκτιμήσεις των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ επαναλαμβάνουν ορισμένες από αυτές τις πληροφορίες. Ισχυρίζονται ότι μια ομάδα Ιρανών επιστημόνων εργάζεται εδώ και χρόνια σε φανερές και κρυφές έρευνες που σχετίζονται με όπλα. Η προσπάθεια αυτή αποτελούσε αρχικά μέρος του επίσημου ερευνητικού προγράμματος του Ιράν για πυρηνικά όπλα, γνωστό ως AMAD, το οποίο έκλεισε το 2003, πιθανότατα επειδή φοβόταν μια αμερικανική επίθεση.
Οι συνεχιζόμενες εργασίες των επιστημόνων πιστεύεται ότι διεξάγονται στο πλαίσιο του Οργανισμού Αμυντικής Καινοτομίας και Έρευνας του Ιράν (γνωστού επίσης με το ακρωνύμιο SPND στα φαρσί), υπό την κάλυψη δραστηριοτήτων σε τομείς όπως τα εμβόλια κατά του Covid-19 και η τεχνολογία λέιζερ.
Η μυστική «Ειδική Ομάδα Προόδου» του Ιράν
Ένας από τους λίγους μη επιστήμονες που γνώριζαν τις εργασίες ήταν ο υποστράτηγος Mohammad Bagheri, ο οποίος ως αρχηγός του επιτελείου του ιρανικού στρατού είχε την εποπτεία τόσο των τακτικών ενόπλων δυνάμεων όσο και του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC).
Αλλά οι φάκελοι των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών περιέχουν επίσης πληροφορίες που, αν είναι σωστές, είναι πραγματικά νέες. Υποδηλώνουν ότι πριν από περίπου έξι χρόνια οι επιστήμονες σχημάτισαν μια μυστική «Ειδική Ομάδα Προόδου», υπό την αιγίδα του πρώην διευθυντή της AMAD, Mohsen Fakhrizadeh. Σκοπός της ομάδας αυτής ήταν να προετοιμάσει το έδαφος για μια πολύ ταχύτερη διαδικασία οπλοποίησης, εάν και εφόσον ληφθεί απόφαση από τον Αλί Χαμενεΐ, τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, να σπεύσει για τη δημιουργία μιας βόμβας.
Ο Fakhrizadeh δολοφονήθηκε από το Ισραήλ τον Νοέμβριο του 2020. Στις 13 Ιουνίου, τις πρώτες ώρες του πολέμου, η ισραηλινή κυβέρνηση δημοσίευσε διαφάνειες που περιγράφουν αυτό το παρασκήνιο. Αλλά είπε ότι μοιράστηκε επίσης περαιτέρω εκτιμήσεις με συμμάχους, που δείχνουν ότι η Ειδική Ομάδα Προόδου ενίσχυσε την έρευνά της στα τέλη του περασμένου έτους.
Γιατί το Ιράν – κατά το Ισραήλ – είχε κίνητρο να φτιάξει πυρηνική βόμβα;
Το Ιράν είχε ένα νέο κίνητρο για να προχωρήσει σε μια βόμβα. Είχε ταραχτεί από τον περιορισμένο αντίκτυπο των πυραυλικών του επιθέσεων στο Ισραήλ και την εξάντληση της αεράμυνάς του από ισραηλινά πλήγματα τον Οκτώβριο του 2024. Και αντιμετώπιζε την κατάρρευση των πληρεξουσίων του, της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, στη Γάζα και τον Λίβανο.
Τέλος, οι πληροφορίες του Ισραήλ αναφέρουν ότι είχε προγραμματιστεί συνάντηση μεταξύ των επιστημόνων και των διοικητών της αεροπορίας των Φρουρών της Επανάστασης, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τους βαλλιστικούς πυραύλους. Οι πληροφορίες που μοιράστηκε το Ισραήλ με τους συμμάχους του υποστηρίζουν ότι αυτή η προτεινόμενη συνάντηση ήταν ένας «Ρουβίκωνας», με τους επικεφαλής των πυραύλων να μυούνται για πρώτη φορά στο μυστικό, υποδηλώνοντας με τη σειρά τους ότι επρόκειτο να ξεκινήσει ο σχεδιασμός για τη διαδικασία «ζευγαρώματος» μιας πυρηνικής συσκευής με μια πυραυλική κεφαλή.
Το Ιράν είχε κάνει κάποια από αυτές τις εργασίες στο παρελθόν – το 2011, ο ΔΟΑΕ επικαλέστηκε ισχυρισμούς ότι το Ιράν είχε εκπονήσει μελέτες μοντελοποίησης σε υπολογιστή, για να δει πώς ένα «σφαιρικό ωφέλιμο φορτίο», όπως μια κεφαλή, θα άντεχε στις πιέσεις της εκτόξευσης σε βαλλιστικό πύραυλο. Η σμίκρυνση και η προσαρμογή μιας κεφαλής σε έναν πύραυλο είναι εξαιρετικά πολύπλοκες εργασίες, που θα μπορούσαν να πάρουν ακόμη αρκετό χρόνο στο Ιράν για να τις κατακτήσει.
Το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο, είπε η διευθύντρια των μυστικών υπηρεσιών ΗΠΑ
Οι νέοι ισχυρισμοί του Ισραήλ τροφοδοτούν μια αμερικανική κοινότητα πληροφοριών, που έχει ήδη συγκεκριμένες απόψεις σχετικά με την ιρανική απειλή. Τον Μάρτιο, η Tulsi Gabbard, διευθύντρια των εθνικών μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ – και επί μακρόν αντίθετη με έναν πόλεμο με το Ιράν – επανέλαβε την άποψη ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο.
Τις τελευταίες ημέρες, η Wall Street Journal, οι New York Times και το CNN ανέφεραν ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τους νέους ισραηλινούς ισχυρισμούς. Στις 17 Ιουνίου, ο Ραφαέλ Γκρόσι, ο γενικός διευθυντής του ΔΟΑΕ, δήλωσε ότι στον Οργανισμό του δεν είχαν παρουσιαστεί «αποδείξεις για συστηματική προσπάθεια να προχωρήσει σε πυρηνικό όπλο», αν και μια εβδομάδα νωρίτερα επιβεβαίωσε πως το Ιράν «δεν δήλωσε πυρηνικό υλικό και δραστηριότητες που σχετίζονται με πυρηνικά» σε τρεις αδήλωτες τοποθεσίες.
«Δεν με ενδιαφέρει τι είπε», λέει ο Τραμπ
Ο Τραμπ μπορεί ωστόσο να έχει επηρεαστεί από την ισραηλινή άποψη. Στις 17 Ιουνίου δήλωσε: «Δεν με ενδιαφέρει τι είπε», αναφερόμενος στην Tulsi Gabbard. «Νομίζω ότι ήταν πολύ κοντά στο να έχουν μία βόμβα». Ο Ντέιβιντ Ολμπράιτ, Αμερικανός πυρηνικός φυσικός και εμπειρογνώμονας σε θέματα όπλων, ο οποίος συμβουλεύεται τις υπηρεσίες πληροφοριών, λέει ότι οι περισσότεροι από τους ισχυρισμούς που περιέχονται στους πρόσφατους ισραηλινούς φακέλους είναι «γενικά αποδεκτοί μεταξύ των [δυτικών] κοινοτήτων πληροφοριών».
Ωστόσο, δέχεται ότι υπάρχουν ισχυρισμοί που είναι καινούργιοι γι’ αυτόν, σχετικά με την εκτροπή πυρηνικού υλικού και την υπόδειξη επικείμενης συνάντησης με πυραυλικές δυνάμεις. Και προσθέτει ότι οι αναλυτές των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών συμφωνούν επίσης πως το Ιράν έχει επιταχύνει τις προετοιμασίες για την οπλοποίηση – τον περασμένο Ιούλιο, ο διευθυντής των εθνικών μυστικών υπηρεσιών παρέλειψε την παραδοσιακή διατύπωση ότι το Ιράν «δεν αναλαμβάνει επί του παρόντος τις βασικές δραστηριότητες ανάπτυξης πυρηνικών όπλων που είναι απαραίτητες για την παραγωγή μιας δοκιμαστικής πυρηνικής συσκευής», σε μια έκθεση προς το Κογκρέσο, σύμφωνα με την Wall Street Journal.
Πραγματικότητα ή «ερμηνεία των γεγονότων» τα πυρηνικά του Ιράν;
Υποθέτοντας ότι οι φάκελοι του Ισραήλ είναι ακριβείς από άποψη γεγονότων, υπάρχει ακόμα περιθώριο για αυτό που ο Ολμπράιτ αποκαλεί «ερμηνεία των γεγονότων». Ακόμα και αν οι Αμερικανοί αναλυτές δέχονται ότι το Ιράν έχει την πρόθεση να επιδιώξει μια βόμβα και έχει επιταχύνει την προώθησή της, μπορεί να διαφωνούν ότι έχει περάσει το «κατώφλι» ή ότι η απειλή είναι πραγματικά επικείμενη.
Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι συνήθιζαν να παρουσιάζουν τις εκτιμήσεις τους για την πυρηνική ώθηση του Ιράν, χρησιμοποιώντας χρονοδιαγράμματα που μετριούνται σε μήνες και χρόνια. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, μιλούν για το «σημείο χωρίς επιστροφή» – μια στιγμή κατά την οποία το Ισραήλ δεν θα ήταν πλέον σε θέση να σταματήσει μια ιρανική εξόρμηση προς μια πυρηνική βόμβα.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχει περάσει δεκαετίες προειδοποιώντας για την απειλή από το Ιράν. Αυτό σημαίνει ότι η προκατάληψη αποτελεί κίνδυνο. Αλλά η στάση της κοινότητας των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ είναι ενιαία και συνεπής με την άποψη της κυβέρνησης. Ίσως έχει δεχθεί πολιτική πίεση, αλλά έχει συγκρουστεί με τον Νετανιάχου και άλλους πρωθυπουργούς για τον πυρηνικό φάκελο στο παρελθόν. Τώρα, υποστηρίζει τον πόλεμο.
Το παράδειγμα του αμερικανικού πολέμου στο Ιράκ για τα δήθεν όπλα μαζικής καταστροφής
Η πυρηνική φυσική είναι επιστήμη. Η αξιολόγηση των πληροφοριών δεν είναι, αλλά έχει τεράστιες συνέπειες στον πραγματικό κόσμο. Το 2003, η Αμερική και οι σύμμαχοί της προχώρησαν σε πόλεμο στο Ιράκ με βάση λανθασμένες εκτιμήσεις για τα υποτιθέμενα όπλα μαζικής καταστροφής.
Στο εναρκτήριο χτύπημα του πολέμου κατά του Ιράν στις 13 Ιουνίου, το Ισραήλ δολοφόνησε σημαντικούς επιστήμονες και αξιωματούχους. Πυρηνικές εγκαταστάσεις βομβαρδίστηκαν. Οι Ισραηλινοί ισχυρίζονται ότι απομάκρυναν τον άμεσο κίνδυνο του Ιράν να ορμήσει προς την οπλοποίηση.
Παρόλα αυτά, το να πάει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν χρόνια πίσω εξαρτάται επίσης από την καταστροφή, ή τουλάχιστον την πρόκληση σημαντικών ζημιών, στις κύριες υπόγειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν στη Νατάνζ, και στο Φορντόου, το οποίο δεν έχει ακόμη χτυπηθεί. Ο Τραμπ μπορεί να αποφασίσει ότι αυτή είναι μια δουλειά για την Αμερική, ό,τι κι αν λένε οι κατάσκοποί του.
Πηγή: in.gr
