Η πρόσληψη τροφής δεν αποτελεί απλώς μια βιολογική ανάγκη, αλλά συνδέεται άμεσα με την απόλαυση, τη συναισθηματική ικανοποίηση και τη συμπεριφορά ανταμοιβής. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, και συγκεκριμένα ο υποθάλαμος, είναι κεντρικός ρυθμιστής της πείνας και του κορεσμού, ενώ αλληλεπιδρά στενά με το μεταιχμιακό σύστημα ανταμοιβής, επηρεάζοντας τις διατροφικές μας επιλογές και συνήθειες.
Ο υποθάλαμος διαθέτει ειδικούς πυρήνες που ρυθμίζουν την όρεξη. Ο πλαγιοκοιλιακός πυρήνας ενεργοποιείται σε συνθήκες ενεργειακής ανεπάρκειας, προκαλώντας πείνα, ενώ ο μεσοκοιλιακός έσω πυρήνας λειτουργεί ως «κέντρο κορεσμού». Κρίσιμος είναι και ο τοξοειδής πυρήνας ο οποίος λαμβάνει σήματα από περιφερικές ορμόνες όπως η λεπτίνη, η ινσουλίνη, και η γκρελίνη, ρυθμίζοντας ανάλογα τη συμπεριφορά σίτισης.
Η κατανάλωση τροφών υψηλής θερμιδικής αξίας, πλούσιων σε λίπος και ζάχαρη, ενεργοποιεί και την ντοπαμινεργική οδό, προκαλώντας αίσθημα ευφορίας και ευχαρίστησης. Η απελευθέρωση ντοπαμίνης ενισχύει τη συμπεριφορά κατανάλωσης, ανεξάρτητα από τις μεταβολικές ανάγκες. Ετσι, το φαγητό μετατρέπεται σε «ανταμοιβή», και όχι απλώς μέσο επιβίωσης.
Η χρόνια ενεργοποίηση αυτών των μηχανισμών εμπλέκεται σε παθολογικές καταστάσεις όπως η παχυσαρκία και το σύνδρομο Prader-Willi. Στην παχυσαρκία, η απευαισθητοποίηση στους ορμονικούς μηχανισμούς κορεσμού συνοδεύεται από υπερανταπόκριση στο σύστημα ανταμοιβής, οδηγώντας σε υπερκατανάλωση τροφής. Η αδηφαγική διαταραχή (binge eating disorder) χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, συχνά ως αντίδραση σε στρες ή συναισθηματική δυσφορία. Το σύνδρομο Prader-Willi, μια γενετική διαταραχή, προκαλεί σοβαρή υποθαλαμική δυσλειτουργία και εμμονική πείνα ήδη από την παιδική ηλικία.
Τα τελευταία χρόνια, τα ανάλογα GLP-1 προσφέρουν νέες θεραπευτικές δυνατότητες. Τα φάρμακα αυτά μιμούνται τη δράση της φυσικής ορμόνης GLP-1, η οποία εκκρίνεται από το έντερο και δρα στον εγκέφαλο, αναστέλλοντας την όρεξη και ενισχύοντας το αίσθημα κορεσμού. Επηρεάζουν τόσο τον υποθάλαμο, μειώνοντας την πείνα, όσο και το σύστημα ανταμοιβής, περιορίζοντας την επιθυμία για τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας. Είναι αποτελεσματικά στη ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και στην απώλεια σωματικού βάρους.
Είναι εμφανές ότι η τροφή αποτελεί πολυδιάστατο ερέθισμα που ρυθμίζεται από περίπλοκα νευροενδοκρινικά δίκτυα. Η βαθύτερη κατανόηση του ρόλου του υποθαλάμου και του συστήματος ανταμοιβής ανοίγει τον δρόμο για καινοτόμες θεραπείες που στοχεύουν όχι μόνο στις μεταβολικές, αλλά και στις ψυχοσυμπεριφορικές διαστάσεις της παχυσαρκίας.
Ο Θάνος Δημόπουλος είναι καθηγητής Θεραπευτικής Αιματολογίας – Ογκολογίας, τ. πρύτανης του ΕΚΠΑ
Πηγή: tanea.gr
