Το απόγευμα της Δευτέρας, η σκηνή σαν να είχε ξεπηδήσει από ένα όνειρο φυλακισμένο, είχε στηθεί εκεί που δύσκολα το θέατρο φυτρώνει: στον κήπο του διοικητηρίου των Φυλακών Κορυδαλλού Ι, στο περιθώριο της ελευθερίας. Μαύρα πανιά όριζαν τον χώρο, διακοσμημένα με πλαστικά φυτά και δίχτυα, σαν αυτά που πιάνουν ψάρια ή ανθρώπους. Στο κέντρο του γκαζόν, δύο κίτρινα κασόνια, το ένα κουβαλώντας ένα συρμάτινο πλέγμα και το άλλο δύο μεγάλα πουφ.
Σχηματίζοντας μια ανθρώπινη αλυσίδα, ένας ένας έπαιρναν τον λόγο για να ζητήσουν ισονομία και πραγματική απονομή δικαιοσύνης
Το ζωηρό τους χρώμα έκανε αντίθεση στο σκηνικό που ορθωνόταν δίπλα σαν σκιά απειλής ή υπόμνηση αλήθειας, ο ψηλός τοίχος με τα πολλά συρματοπλέγματα στην κορυφή του, μα κι ένα γκραφίτι που σπάει τα τούβλα ανοίγοντας τον δρόμο προς ένα τροπικό νησί, εκεί που η ελπίδα, όπως και το θέατρο, είναι πάντα πιο αληθινή όταν δεν την πιστεύεις πια. Με τον ήλιο να έχει δώσει πλέον τη θέση του στο φεγγάρι και τις πλαστικές καρέκλες της «πλατείας» να έχουν γεμίσει με κόσμο, η αόρατη αυλαία άνοιξε αποκαλύπτοντας δύο άνδρες που έτρεξαν να ξαπλώσουν στα πουφ.
Ανάμεσα στα χασμουρητά και τα τεντώματά τους, σημάδια της μεγάλης νύστας τους, άρχισαν να αφηγούνται τα όνειρα που βλέπουν στον ύπνο τους. Οταν όμως κι αυτά τους τελείωσαν, πετάχτηκαν όρθιοι και, απευθυνόμενοι στο κοινό, άρχισαν να τους δίνουν μια εικόνα της παράστασης που θ’ ακολουθούσε.
Το θεατρικό εργαστήριο
Αυτή δεν ήταν άλλη από τους «Σφήκες», την κωμωδία του Αριστοφάνη που παρουσιάστηκε σε μια σύγχρονη αλλά και βαθιά ανθρώπινη διασκευή από το θεατρικό εργαστήριο των κρατουμένων του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού Ι. Υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες της Αικατερίνης Παπαγεωργίου, η οποία τα τελευταία τρία χρόνια είναι ο ιθύνων νους της συγκεκριμένης δράσης, 25 έγκλειστοι από τρεις πτέρυγες των φυλακών κατέθεσαν την προσωπική τους ματιά στο έργο, με πολύ χιούμορ, ρεαλισμό κι ένα βλέμμα που φτάνει μακριά, στη δικαιοσύνη και την ελευθερία.
Το «παρών» στη βραδιά έδωσαν μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Βουλής Νικήτας Κακλαμάνης, ο υφυπουργός Πολιτισμού Ιάσονας Φωτήλας, ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη Ιωάννης Λαμπρόπουλος, ο γενικός γραμματέας Αντιεγκληματικής Πολιτικής Αρίστος Περρής, η διευθύντρια των φυλακών Κωνσταντίνα Γέρου, η προϊσταμένη της Εισαγγελίας Πειραιά Βασιλική Βλάχου μαζί με ομάδα εισαγγελέων και καθηγητές από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Η παράσταση αποτελεί το αποκορύφωμα των εργασιών του εργαστηρίου που εκκίνησε τον περασμένο Οκτώβριο με συναντήσεις δύο φορές την εβδομάδα στο θέατρο του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας, ενώ μετά τον Ιανουάριο έφτασαν τις τρεις καθώς ξεκίνησε η προετοιμασία των κειμένων. Σε αυτές συμμετείχαν έλληνες κι αλλοδαποί κρατούμενοι ηλικίας 21 έως 60 ετών, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στο ανοιχτό κάλεσμα που απηύθυνε η κοινωνική υπηρεσία της φυλακής.
Η επιλογή τους έγινε με βάση συμπεριφορικά κυρίως κι όχι ποινικά κριτήρια από τους εισαγγελείς καθώς και σχετική αξιολόγηση των ενδιαφερομένων από την Αικατερίνη Παπαγεωργίου. Αν και το βασικό κίνητρό τους για να συμμετάσχουν είναι κάθε φορά το πιστοποιητικό το οποίο ενώπιον του δικαστηρίου θα τους αναγνωρίσει κάποια ελαφρυντικά κατά την επιβολή των ποινών, μέσα από το εργαστήριο έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον κόσμο του θεάτρου.
Κάνουμε εικονικές δίκες
«Στην αρχή αφιέρωσα ένα χρονικό διάστημα ώστε να μυηθούν και να γνωρίσουν τη θεατρική διαδικασία. Οι περισσότεροι δεν έχουν δει θέατρο ή αν έχουν ήταν συνήθως σε μια γιορτή σχολική. Οπότε πάντα προσπαθώ να τους συστήσω τη διαδικασία μ’ έναν τρόπο που θα τους είναι ελκυστικός. Κάνουμε λοιπόν αυτοσχεδιασμούς, οι οποίοι κάπως εμπνέονται από τη ζωή τους. Στην πραγματικότητα κάνουμε εικονικές δίκες, δικάζουμε υποθέσεις, κάτι που τους ενδιαφέρει πάρα πολύ και το θέλουν.
Ετσι, επειδή καλούνται να παίξουν τους εισαγγελείς, τους δικαστές, τους δικηγόρους, από μόνοι τους μπαίνουν στη διαδικασία να αλλάξουν την προσωδία, τη φωνή, τη στάση του σώματος και στην πραγματικότητα αρχίζουν να παίζουν θέατρο χωρίς να το καταλαβαίνουν. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, εισάγονται στο πώς λειτουργεί το θέατρο και μετά φέρνω κάποια κείμενα για να αποκτήσουν επαφή με την ανάγνωση, με το τι θα πει να έχω ένα κείμενο να το επεξεργάζομαι, τι αναζητώ, πώς αντιμετωπίζω μια πρόταση.
Ολο αυτό το κομμάτι δεν είναι πραγματικά καθόλου, μα καθόλου δεδομένο. Κάποιοι θέλουν λίγο χρόνο για να θυμηθούν την ανάγνωση», ανέφερε η Αικατερίνη Παπαγεωργίου μιλώντας στα «ΝΕΑ».
Ο καυστικός λόγος
Η επιλογή του φετινού ρεπερτορίου έγινε από τους ίδιους τους κρατούμενους, έπειτα από ψηφοφορία. Η σκηνοθέτρια τους είχε προτείνει επίσης τους «Ορνιθες» και τους «Επτά επί Θήβας», αλλά επικράτησε ο καυστικός λόγος του Αριστοφάνη για το δικανικό σύστημα της αρχαίας Αθήνας. «Αποτελεί τη σάτιρα του δικαστικού συστήματος, κάτι που είναι πραγματικά βγαλμένο και πολύ ζοφερό στη ζωή τους.
Αλλωστε, το αρχαίο δράμα ενδείκνυται γι’ αυτό το περιβάλλον γιατί σε όλα τα κείμενα αναφέρονται πάρα πολύ μεγάλα διακυβεύματα, τα οποία αντλούν έμπνευση από τον πυρήνα της ύπαρξης του ανθρώπου. Σε μια συνθήκη εγκλεισμού και τόσο μεγάλης στέρησης, όπως οι φυλακές, όλα αυτά επανέρχονται στον άνθρωπο σε υπερθετικό βαθμό, οπότε η συγκεκριμένη δραματουργία με αυτά τα μεγάλα διακυβεύματα είναι κατάλληλη», επεσήμανε η σκηνοθέτρια, η οποία επιμελήθηκε παράλληλα τη διασκευή του έργου.
Η παράσταση
Πρωταγωνιστές της παράστασης ήταν ο Βδελυκλέων, ο οποίος είχε φυλακίσει τον ηλιαστή δικαστή πατέρα του Φιλοκλέωνα, προκειμένου να θεραπεύσει έτσι τη δικομανία του. Η στάση του αυτή, ωστόσο, βρήκε αντίθετο τον Χορό από σφήκες, όπου εντάχθηκε η πλειοψηφία των συμμετεχόντων. Σαν στρατιωτικό τάγμα συντάχθηκαν αυτοί και βγήκαν στη σκηνή για να βοηθήσουν τον Φιλοκλέωνα στην προσπάθειά του να δραπετεύσει.
Κατέληξαν όμως να γίνονται ενάγοντες και κατηγορούμενοι στις οικιακές δίκες που έστησε ο ίδιος, δικάζοντας αδικήματα όπως της αρπαγής ενός κομματιού τυριού από έναν σκύλο, του αυθαίρετου ανοιγοκλείσματος του παραθύρου της κουζίνας που κρυώνει τους δούλους και του ξεκολλήματος της σόλας του σανδαλιού του αφέντη που οδηγεί στην πτώση του. Δέχθηκαν τις καταδικαστικές αποφάσεις με γιουχαΐσματα και χειροκροτήματα, αντιδρούσαν κάθε φορά που το σφυράκι του Φιλοκλέωνος χτύπαγε την αυτοσχέδια δικαστική έδρα και μπήκαν στον ρόλο του θύματος και θύτη, αναπτύσσοντας μια προσωπική εμπλοκή με το κείμενο.
Η μανία της τιμωρίας
Εκεί, ωστόσο, που φάνηκε ξεκάθαρα αυτή η σχέση ήταν στην παράβαση που δημιούργησαν για τον σκοπό αυτό με την καθοδήγηση της Αικατερίνης Παπαγεωργίου για να θίξουν τα πάθη της Δικαιοσύνης, τη μανία της τιμωρίας και την εξάρτηση του συστήματος από την εξουσία.
Εκεί, σχηματίζοντας μια ανθρώπινη αλυσίδα, ένας ένας έπαιρναν τον λόγο για να ζητήσουν ισονομία και πραγματική απονομή δικαιοσύνης, να μην τους κρίνουν οι αστυνομικοί από την εξωτερική τους εμφάνιση ή τις καταβολές τους αλλά οι δικαστές, να μην τσακίζουν οι ποινές τούς αδυνάτους αναγνωρίζοντας πως κάθε πράξη έχει τις συνέπειές της και πως πίσω από μια δικαστική υπόθεση κρύβεται μια δύσκολη ανθρώπινη ιστορία. Το ιλαρό κλίμα που προηγήθηκε με τις οικιακές δίκες έδωσε τη θέση του σε μια μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση που έβγαινε από τις καρδιές τους.
«Η ίδια η συνθήκη του εγκλεισμού δημιουργεί πολύ συχνά ένα βαρύ κλίμα βραδύτητας, ραθυμίας, θλίψης. Το οποίο επειδή μία φορά κατάφερες να το νικήσεις και να δουλέψεις ώστε να υπάρξει ενέργεια και διάθεση στις πρόβες, δεν είναι δεδομένο ότι θα γίνεται συνέχεια. Είναι κάθε μέρα ένα στοίχημα να κερδίσεις τη φυλακή προκειμένου να αισθανθείς ελεύθερος για να ανέβεις στη σκηνή και να παίξεις θέατρο.
Ζητήματα σχετικά με την ποινική τους αντιμετώπιση, με όσα γίνονται μέσα στις φυλακές ή ακόμα και τον ίδιο τον ύπνο τα βράδια στο κελί που είναι δύσκολος, τους κάνουν να νιώθουν συχνά πολύ ματαιωμένοι και με θυμό. Το αν θα τα νικάς και θα κάνεις την πρόβα είναι μέρα με τη μέρα ένα στοίχημα, το οποίο δυστυχώς δεν το κερδίζουμε πάντα», τόνισε η εμψυχώτρια του εργαστηρίου.
Πηγή: in.gr
